Morgunblaðið - 03.05.1998, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 3. MAÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
: ■ ■ '
Morgunblaðið/RAX
NÍNA og Júrí Resítov.
Júrí og Nína Resítov á förum til Rússlands
Aldrei
lent „upp
að vegg“
Rússneski sendiherrann Júrí Resítov og
—-------------------—? ---- .
kona hans, Nína, eru á förum frá Islandi.
Júrí er mönnum hér að góðu kunnur, kom
hér oft fyrir sendiherratíð sína og talar og
skrifar afar góða íslensku. Guðrún Guð-
laugsdóttir ræddi fyrir skömmu við rúss-
nesku sendiherrahjónin um ýmsa þætti ævi-
--------------------------
ferils þeirra, bæði í Rússlandi og á Islandi,
en hjónin eru bæði miklir Islandsvinir.
RÚSSAR hafa margs
konar ímynd í hugar-
heimi okkar íslendinga
- allt frá því að vera
þunglyndislega róman-
tískir líkt og Anna Karenina, hin
harmsögulega söguhetja Tolstojs,
til þess að vera háskalegir kerfís-
menn eins og t.d. andstæðingar
James Bonds í myndinni From
Russia with Love. I misjafnlega
hæggengum rússneskum kvik-
myndum sem íslenska sjónvarpið
hefur samviskusamlega sent út á
stundum eru söguhetjumar oftar en
ekki breiðleitt og vingjamlegt
verkafólk, stundum dálítið drykk-
fellt, og svo höfum við séð ótal
fréttamyndir af yfírmönnum rúss-
neska kommúnistaflokksins sem
virtust allténd eiga loðhúfurnar og
svipbrigðaleysið sameiginlegt
hvað af þessu skyldi vera næst
sannleikanum, hugsa ég þegar ég
geng upp tröppumar á Rússneska
sendiráðinu á Túngötu 9 í Reykja-
vík. Ég er ekki einu sinni búin að
hringja dyrabjöllunni þegar dymar
em opnaðar upp á gátt og ungur en
íslenskumælandi Rússi býðurmér
hoffmannlega að ganga í bæinn. Og
þar er ekki í kot vísað, húsakynni
sendiráðsins em myndarleg en eigi
að síður er yfir þeim nokkuð forn
blær, myndir á veggjum em flestar
rússneskar og sýna margbreytileika
þess stóra lands - líklega eru Rúss-
ar allt þetta sem hér á undan er
talið og miklu meira en það, hugsa
ég er mér er vísað inn í stóra stofu
með útskomum skápum og stólum.
Þar í sófa situr sendiherrann Júrí
Resítov, sem senn er á föram héð-
an, og í stól við hlið hans situr Nína,
eiginkona hans. Þau rísa á fætur og
taka mér í eiginlegri merkingu
tveim höndum. Þau hafa bæði yfir
sér þetta myndarlega yfirbragð sem
einkennir marga Rússa, bros henn-
ar er bjart og hjartanlegt en fas
hans er yfirvegaðra, þótt handtak
hans sé þétt og viðmótið hlýtt er
augnaráðið vökult - kannski arfur
þess sem mótast í umhverfi póli-
tískra sviptivinda.
Júrí Resítov er fæddur og uppal-
inn á Stalínstímanum, í Nisnin
Nówgorod sem hann sjálfur kallar
„í neðra". í viðtalinu sem á eftir fer
segir hann hann mér að faðir hans,
sem var starfsmaður rússneska
Kommúnistaflokksins, hafi verið
kærður fyrir andsovésk viðhorf, það
vildi honum til að hann fékk bara á
sig eina kæm, hefðu kæmmar verið
tvær hefði hann verið handtekinn
eins og fjölmargir Rússar vom þá.
Þegar Júrí segir mér nokkru síðar
að hann hafi útskrifast frá háskóla
með diplómu í vestrænum málum
átta ég mig á að ég hafi að líkindum
vanmetið áhrif utanríkisþjónust-
unnar og starfa Júrís íyrir Rúss-
land á erlendri gmnd. Hann talar
íslensku með prýði og tekur að sér
að túlka fyrir okkur Nínu, svo við
getum líka talað saman - hann fer
létt með það og mér finnst mjög at-
hyglisvert að heyra þau tala rúss-
neskuna, svo hratt og leikandi - mér
finnst ég í aðra röndina vera stödd í
kvikmynd, raddir þeirra Júrís og
Nínu, þung málverkin á veggjunum
og ýmsir munir þama inni hafa
þessi baksviðs áhrif.
Nína er fædd í Moskvu. „Hún
skammar mig stundum fyrir að
vera sveitalegur,“ segir Júrí og
hlær. Þau hjón kynntust fyrir at-
beina sameiginlegrar vinkonu, „hún
er merkileg fyrir það að Lenin
skrifaði nokkmm sinnum um afa
hennar, hann var einn af fyrstu
efnahagsfræðingum Rússlands, en
hann var mensévíki. Sjálf var hún
kennari í sænsku og er nú gift
sænskum manni, þau em búsett í
nágrenni Versala. Um það leyti sem
við Nína kynntumst vann ég að ís-
lenskum textaþýðingum rússneskra
frétta- og kvikmynda. Þetta var
ágætlega borgað, ég gat fengið allt
upp í 80 rúblur á fáeinum mínútum,
sem jafngilti mánaðarlaunum
venjulegra launþega í Rússlandi.
Við Nína notuðum vel þessa pen-
inga, sóttum leiksýningar nánast á
hverju kvöldi og borðuðum ýmist á
undan eða eftir á veitingahúsum.
Það var ekki dýrt að sækja leiksýn-
ingamar, Nína var leikkona og fékk
ýmist fría eða ódýra miða, en það
kostaði peninga að borða á góðum
veitingahúsum. Mest heimsóttum
við sérstakan veitingastað sem var
fyrir leikhúsfólk, einu sinni komum
við þar sem oftar og vantaði sæti,
okkur var vísað að borði þar sem
fyrir var frægur leikari frá sama
leikhúsi og Nína vann við, hún vann
reyndar hjá tveimur leikhúsum,
fyrst hjá Mossovet og síðan hjá
Æskulýðsleikhúsinu. Allt í einu kom
maður og bauð leikai’anum að koma
yfir í næsta sal þar sem dóttir
Brezhnevs var ásamt eiginmanni
sínum, sem var leikari. En leikarinn
afþakkaði og þar með misstum við
af dóttur Brezhnevs."
Hugtakið fátækt var ekki til
Þegar ég spyr Júrí Resítov hvort
hann sé af fátæku fólki kominn hlær
hann góðlátlega. „Hugtakið fátækt
var ekld til þegar ég var að alast
upp, fólkið var allt í meðallagi vel
stætt,“ segir hann. Faðir hans vann
fyrir Kommúnistaflokkinn. Hann var
kærður árið 1937, sem var versta ár-
ið í sögu Rússlands, vegna
hreinsananna sem þá fóm fram í
Flokknum og utan hans. En vegna
þess að kæran var bara ein var hann
bara rekinn úr störfum fyrir Flokk-
inn en var ekki handteldnn. Hann
var eftir það í ýmsum embættisstörf-
um þar til stríðið hófst, þá fór hann
samdægurs á víglínuna en lifði stríð-
ið af og dó ekki fyrr en fyrir tveimur
áram. Þau hjón Júrí og Nína em alin
upp sem einkaböm og telja að það
hafi stuðlað að gagnkvæmum sldln-
ingi þeirra í millum. Foreldrar Júrís
misstu unga dóttur, faðir Nínu átti
dóttur frá fyrra hjónabandi, en hún
bjó eldd hjá honum. „Þessar uppeld-
isaðstæður hafa sameinað okkur,
það hefur líka hjálpað tíl að gera
hjónaband okkar svo gott sem raun
ber vitni að við eigum góða og nána
vini,“ segja þau.
Gæti orðið netagerðarmaður
Júrí segist í uppvextinum hafa
haft mikið samneyti við afa sinn og
lærði t.d. af honum að búa til
fisldnet. „Ég gæti lifað af því að búa
til net, gæti orðið netagerðarmaður á
stundinni og stundum langar mig til
þess að búa til net, til hvers veit ég
hins vegar ekld,“ segir hann og hlær.
Það fer ekki fram hjá mér að Júrí
Resítov er léttlyndur og gaman-
samnui’ maður og heldur ekki að
milli þeirra hjóna er spaugsamur
andi, ef svo má til orða taka. Milli
þess sem hann segir mér sögu sína
spjallar hann við konu sína og þau
hlæja öðm hvom dátt þegar þau
rifja upp minningar frá liðnum tíma í
Rússlandi. Þegar Júrí segir mér
seinna í viðtalinu að hann hafi verið
heppinn, sé hamingjusamur maður
og vilji engu breyta af því liðna í lífi
sínu, hugsa ég til þessa kafla sam-
talsins. Talið berst síðan að skóla-
göngu og Júrí upplýsir mig um að
hann hafi frá upphafi verið góður
nemandi. „Ég hafði góða kennara og
þegar ég kom til Moskvu til þess að
þreyta próf fékk ég hæstu einkunn-
ir,“ segir hann. Tungumálanám lá
einkar vel fyrir honum enda lærði
hann mörg tungumál og hefur í ár-
anna rás gert talsvert að því að þýða
bókmenntir. Hann er vel heima í
þeim efnum, „ég er nýlega búinn að
sækja um styrk frá Stofnun Sigurð-
ar Nordals tíl þess að skrifa saman-
burðarritgerð um Tolstoj og Halldór
Kiljan Laxness, ég tel að verkin
Stríð og friður og íslandsklukkan
eigi margt sameiginlegt," segir
hann. „Bæði verkin fjalla um lífsbar-
áttu almúgamannsins í bland við
sögulega atburði, skipti fólks við yf-
irvöld og baksvið beggja er barátta
gegn erlendum yfirráðum, þótt í
öðra formi sé. Ég myndi í ritgerð
þessari leggja áherslu á að Halldór
fékk Nóbelsverðlaunin vegna þess
að hann er rithöfundur á heimsmæli-
kvarða, á heima í hópi Tolstoys,
Hemingways og fleiri slíkra.“
Til Moskvu kom Júrí 18 ára gam-
all, það var árið 1953. „Ég var þá
frekar feiminn, sérstaklega við kon-
ur,“ segir hann. Ég spyr hvort hann
hafi verið feiminn þegar hann var
kynntur fyrir Nínu. Hann þýðir
spuminguna fyrir konu sína og hún
hlær hjartanlega. „Hún segist hafa
verið hrifin af mér frá fyrsta andar-
taki þegar við hittumst," segir hann
svo við mig og bætir við að á þeim
tíma hafi hann ekki verið „eins og
gengur, ástfanginn og saklaus
drengur." Þótt faðir Júrís væri í
Kommúnistaflokknum var Júrí ekki
ungur þegar hann gekk í Flokkinn.
„Fyrir karlmenn var nauðsynlegt
að ganga í Flokkinn, það gegndi
öðm máli um konur, konan mín var
t.d. aldrei í Flokknum. Faðir henn-
ar var heldur aldrei í Flokknum,
þótt hann væri heimsfrægur leik-