Morgunblaðið - 03.05.1998, Blaðsíða 11

Morgunblaðið - 03.05.1998, Blaðsíða 11
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 3. MAÍ 1998 11 „Ég skora á Pál Pétursson félagsmálaráðherra og Þor- stein Pálsson dómsmála- ráðherra að mæta mér á opinberum vettvangi til að ræða þessi mál.“ RAUN- VERULEG DÆMI © Fjölskylda í Reykjavík á ungling, sem er á kafi í hörðum fíkniefnum og er í síbrotum samhliða. Eina lok- aða úrræðið var að senda hann í síbrotagæslu á Litla- Hraun til að vemda þjóðfé- lagsþegnana, þar sem búið var að hafna honum á geð- deild, þrátt fyrir að fjölskylda hans, heimilislæknir, félags- málayfirvöld og lögregla hafi verið sammála um að svipta hann sjálfræði. © Sautján ára síbrotamaður var dæmdur í fyrsta sinn og var hann með 70-80 mál á ferilsskrá lögreglu þegar hon- um var birtur fyrsti dómur. Hann var á kafi í fikniefnum og hægt var að rekja brot hans til fjármögnunar þeirra. Móðir hans og starfsmaður Félagsmálastofnunar hafa verið að leita að úrræðum um 1 'h skeið án árangurs. © Unglingur var dæmdur á skilorð til þriggja ára, hárrar sektar og til að greiða verj- endalaun að auki. Hann átti við fíkniefnavanda að striða og má rekja flest brot hans til fjármögnunar þeirra. Hann fékk dóminn fyrir hádegi en var búinn að brjóta skilorðið fyrir kvöldmat. Úrræði vantar fyrir svona fólk. Samvinna úti í hverfunum Davíð kveður geysilega vakn- ingu vera í þjóðfélaginu um að sinna forvörnum vegna ungra af- brotamanna. Verið sé að gera margs konar góða hluti á bak við tjöldin. Eina af bestu forvörnum til að ná til ungs fólks í ýmiss konar vanda segir Davíð vera samvinnu Félagsmálastofnunar, forvarnar- deildar lögreglunnar og starfs- manna íþrótta- og tómstundaráðs í félagsmiðstöðvum hverfanna. Haldnir eru fundir reglulega, þar sem fram kemur hvaða unglingar eigi í vanda. Gripið er inn í mjög fljótt með viðeigandi hætti, hvort sem það þýðir samtal við skólasál- fræðing, að Félagsmálastofnun grípi inn í eða til hvaða úrræða er best að grípa. „Þarna erum við að marka okkur stefnu en erum ekki að vinna hvert í sínu homi. Þetta er frábært," segir Davíð. V eruleikafirrtir unglingar Áður fyrr voru fulltrúar útideild- ar og unglingadeildar Félagsmála- stofnunar viðstaddir yfirheyrslur ungra afbrotamanna. Núna er það hlutverk unglingaráðgjafanna í hverfunum. Davíð segir að ung- lingarnir geri sér enga grein fyrir afleiðingum gjörða sinna, hvort sem um skemmdarverk sé að ræða eða líkamsárás. Þeir séu mjög veruleikafirrtir. Hann segir að við yfirheyrslur sé stundum eins og verið sé að lýsa handriti úr bíó- mynd. Krakkamir geri sér ekki grein fyrir hvað eitt spark í höfuðið kosti, enda standi Brace Willis eða einhver annai’ leikari upp eftir að hafa verið barinn sundur og sam- an. Þá segir hann að tilefni árásar geti verið hinir ótrúlegustu smá- munir eins og að einhver sé í Ijótri úlpu. „Krakkai-nir gera sér enga grein fyrir því, að á 10 sekúndum geta þeir verið búnir að eyðileggja líf sitt. Margir ráðast á einn, sparka í hann og hann missir meðvitund. Þeir koma í yfirheyrslu og segja: „Hvað, ég sparkaði bara einu sinni.“ Krakkamir skilja ekki al- vörana, ef þeir era bara settir í yf- irheyrslu og ganga út, fara síðan að horfa á aðra bíómynd með svipuð- um áflogum. Það tengja þeir ekki veraleikanum. Eg trúi ekki þegar verið er að segja okkur, að ofbeldi í sjónvarpi, bíó og á myndböndum hafi ekld áhrif. Það hefiir tvímæla- laust áhrif.“ Sem dæmi um hvernig tengja megi raunveraleika afbrotamann- anna við veraleikann nefnir hann aðferð, sem Sjóvá-Almennar hefur beitt á forvarnanámskeiðinu. Tryggingafélagið lætur strákana verðleggja hlutina í herberginu sínu. Þeir fá að vita hvað skemmd- imar sem þeir hafa valdið kosta og eiga síðan að ímynda sér að þeir gi’eiða fyrir skemmdirnar með hlutunum. „Þeim þótti ekki góð hugsun að þurfa að láta tölvuna af hendi og annað slíkt. En með þessu móti fengu þeir virkilega veraleikatengingu við afbrotin. Þetta fannst mér frábært," segir Davíð. Kerfíð er ekki sama og fólkið sem þar starfar Skömmu áður en viðtalið fór fram hafði birst í einu dagblað- anna forsíðufrétt um að kerfið hefði brugðist vegna ungs drengs. Aðspurður segist Davíð ekki geta rætt þetta mál en tekur fram, að ofbeldisverkið sem vísað sé til sé gamalt og unnið hafi verið í því. „Aðstandendur þeirra sem þurfa á félagslegri þjónustu að halda vegna ýmissa mála hafa fullt leyfi til að gagnrýna kerfið. Hins vegar verða menn að gera greinarmun á fólkinu sem vinnur í kerfinu og kerfinu sjálfu. Hér er fólk upp fyr- ir haus að vinna í málum og gera sitt besta, oft á lúsarlaunum. En hverjir bera ábyrgðina? Það era að sjálfsögðu þeir sem veita fé til málaflokksins. Það hættulega við þetta er að alls kyns aðilar úti í þjóðfélaginu nýta sér, að starfs- menn opinberu stofnananna eru bundnir þagnareiði. Þegar kerfið er gagnrýnt hlaupa þeir til og bjóðast til að taka verkefnin að sér fái þeir peninga til þess. Ég tel ekki rétt að dreifa fjármagni til forvama á eins marga staði og gert er núna.“ Að lokum segir Davíð, að engin rannsókn sé til um hvenær auðgun- arbrotamenn vegna vímu- og áfengisneyslu byrjuðu sinn feril. Það þurfi að kanna. Einnig segist hann hafa mikinn áhuga á að fá hingað annað hvort á ráðstefnu eða hreinlega til kennslu færa sérfræð- inga frá útlöndum sem hafi reynslu af því að vinna með unga afbrota- menn. „Ég hef talað við karlanefnd Jafnréttisráðs um þetta og sýndu þeir mikinn áhuga. Sömuleiðis hef ég rætt þetta hér innan stofnunar- innar og innan lögreglunnar. Ég tel að við ættum að taka upp vinnu- brögð þessa fólks í stað þess að eyða tímanum í að finna upp hjólið aftur og aftur. Ég skora á Pál Pétursson félags- málaráðherra og Þorstein Pálsson dómsmálaráðherra að mæta mér á opinberum vettvangi til að ræða þessi mál, ef þeir hafa kjark til.“ Fimm til sex mánaða bið eftir meðferðarvistun VIÐBRÖGÐ við afbrotum sak- hæfra ungmenna 16 ára og eldri fara eftir eðli afbrotsins. I sum- um tilvikum fara mál fyrir dóm- stóla, en Bragi Guðbrandsson forstjóri Barnaverndarstofu seg- ir að það taki langan tíma, jafn- vel marga mánuði. Hann telur eðlilegt að breyta hegningarlög- unum í þá veru, að dómarar geti dæmt ungmennin tO afplánunar í meðferðarvistun í stað þess að dæma þau í fangelsi, enda sam- ræmist ekki barnasáttmála Sa- meinuðu þjóðanna að dæma bam að 18 ára aldri með full- orðnum. Að sögn Braga er Is- land nánast eina þjóðin í Evrópu þar sem dómarar eiga ekki þennan kost. Nýtt heimili í haust Hann segir, að í kjölfar hækk- unar sjálfræðisaldursins geti barnaverndarnefndir gripið inn í mál sakhæfs unglings og beðið um meðferðarvistun fyrir hann upp að 18 ára aldri. Þetta þýði hins vegar að auka þurfi framboð á meðferðarrýmum. „Vonandi mun eitt nýtt heimili hefja starf- semi í haust. Það er hugsað fyrir 14-16 ára unglinga, en ekki er endanlega búið að ákveða hvaða meðferðaraðferðir verða notað- ar. Þetta dugar hins vegar engan veginn, því alveg er ljóst, að biðlistinn eftir meðferð hefur lengst veralega eftir hækkun sjálfræðisaldursins. Nú bíða 30 unglingar vistunar. Biðin var að meðaltali innan við tveir mánuðir allt árið í fyrra en stefnir núna í að verða 5-6 mánuðir. Það verður að játast að þetta er alveg skelfi- legt ástand og eitthvað sem við höfum ekki séð áður.“ Bragi kveðst hafa sent félags- málaráðherra greinargerð og átt fundi með honum til að fjalla um þá stöðu, sem komin sé upp. „Við erum að skoða hvaða kostir era fyrir hendi og Krýsuvikurheimilið er einn af þeim. Ég hef einnig átt fundi með yfirlækni geð- deildar Landspítal- ans og yfírlækni SÁÁ. Auðvitað kost- ar þetta allt fjár- muni og að sjálf- sögðu verður ekkert gert nema til komi einhverjar fjárveit- ingar,“ segir hann og kveðst sannfærð- ur um að miklu dýr- ara sé fyrir samfélagið að gera ekkert heldur en að reka með- ferðarheimilin. Spurður um úrræði fyrir ung- menni á aldrinum 16-18 ára, sem urðu sjálfráða áður en nýju lögin gengu í gildi, segir Bragi að því miður fari um þau eins og verið hafi um langa hríð. Ekkert sé hægt að gera nema þau óski sjálf eftir meðferð. „Þá eram við að sjálfsögðu tilbúin að veita þeim þjónustu. Þá sjaldan það gerist varir hvatningin stutt, því þau vilja gefast upp á erfiðasta hjall- anum. Oft er einungis einn dagur erfiður eða ein kvöldstund. Næsta dag era þau búin að jafna sig. Þess vegna er nauðsynlegt að hafa vald til að halda meðferð- inni áfram.“ Meðferð ósakhæfra barna Viðbrögð við afbrotum ósak- hæfra barna, þ.e. yngri en 15 ára, ráðast iyrst og fremst af ákvörðunum barnavemdar- nefnda hvers sveitarfélags fyrir sig. Því geta við- brögð við sams konar broti verið mjög breytileg, Bragi hefur bent á að verulega skorti á sam- ræmdar reglur þessu viðvíkjandi. Hann segir að þeim mun alvar- legra sem afbrotið sé þeim mun meira afgerandi séu ákvarðanir nefndanna. Fyrstu við- brögð era oft að kalla barnið og foreldra þess fyr- ir, boðið er upp á fjölskylduviðtöl og barninu skip- aður tilsjónarmaður. Haldi af- brotin áfram er send umsókn til Barnaverndarstofu um meðferð- arvistun á einhverju þeirra sex meðferðarheimila sem stofan rekur. Barnið er venjulega fyrst vistað að Stuðlum, þar sem greiningarmeðferð fer fram. „Börn undir 15 ára era sjaldnast búin að drekka á sig alkóhólisma eða orðin háð fíkn vegna mikillar neyslu. Vandinn er oftast miklu fjölþættari. Neyslan er oft af- leiðing af langtíma vandamál- um,“ segir Bragi. Sumir útskrifast og fá barna- verndarnefndir tillögur um hvaða aðstoðar fjölskyldan þarfnast en oftar en ekki þurfa börnin á langtímameðferð að halda. Þau era því vistuð frá 6 mánuðum upp í í-2 ár. Heimilin eru mjög ólík. Eitt er sérhæft fyrir vímuefnameðferð, annað er sérstaklega fyrir 6-12 ára og hin era fyrir krakka sem eiga í verulegum hegðunarerfiðleik- um. Bragi Guðbrandsson Fastar tekið á málum nú en var fyrir nokkrum árum KARL Steinar Valsson yfirmaður forvarnardeildar lögreglunnar segir að mun fastar sé tekið á mál- efnuin ungra afbrota- og síbrota- manna en var fyrir nokkrum ár- um. „Margt er í lagi í málaflokkn- um. Þar sem skórinn kreppir er- um við að reyna að ná betur utan um hlutina til að geta stýrt ferlinu inn í þann farveg, sem við teljum viðunandi. Við stöndum hinum Norðurlöndum framar að mörgu leyti, en af öðru getum við lært.“ Rannsóknir hafa sýnt að miklu máli skiptir að grípa inn í at- burðarás eins fljótt og hægt er og hefur lögregluembættið tekið mið af því, að sögn Karls Steinars. Nú er því reynt að hefja fyrr afskipti af ungum afbrotamönnum en áður Valsson var, bæði úti í hverfunum sem og í hefðbundn- um útköllum. „Sú útfærsla sem við teljum að hafí tekist vel, og við viljum gjarnan sjá víðar, er í Miðgarði í Grafarvogi. Þar fer fram tilraunaverkefni á vegum Reykjavilkurborgar og þar höfum við fastan starfsmann. Þannig verður marvissari samvinna lögreglu og félagsmálayfírvalda og þau geta leitað úrræða í öllum málum einstak- linga undir 18 ára aldri.“ Mismunandi hvaða úrræði hentar hveijum Karl Steinar segir að grípa þurfí með núsmun- andi hætti inn hjá ungu fólki, sem sé að byija af- brotaferil sinn. Sumir eigi við geðræn vandamál að stríða, aðrir þurfí einstaklingsaðstoð og enn öðrum henti hópastarf. í því sam- bandi hafí erlendir sérfræðingar bent á að best sé að bijóta upp klík- ur. Slíkt sé erfitt hér á landi vegna fæðarinnar. „Við erum að reyna hópastarf í sumum hverfum. Það lofar góðu en reynslan á eftir að segja okkur hver árangur verður.“ Þá segir hann að aðstoða þurfí foreldra, sem ráða ekki við uppeldi barnanna. Flestir foreldrar sem þannig standi á hjá vilji hjálp og viðurkenni vanmátt sinn, en alls ekki allir. „Sumir telja að þetta sé ekki þeirra mál og aðrir að barnið sé ekkert vandamál. Við höfum líka verið sakaðir um að ofsækja börn. Það er þekkt bæði hér á landi og erlendis.“ Samstarf við skóla nauðsynlegt Karl Steinar nefnir nauðsyn þess að skólarn- ir komi sterkt inn í samstarf um forvarnir í hverfunum, því fyrsta vitneskjan um breytta hegðun komi oft fram í skólunum. I mörgum hverfum borgarinnar er um markvisst sam- starf að ræða. Ástæðuna fyrir því að ekki er gengið eftir slíku samstarfi af fullum þunga alls staðar, segir Karl Steinar vera þá, að hann viyi sjá betur hvernig hlutirnir gangi áður en stokk- ið sé á einhveija lausn. „Þetta fyrirkomulag hefur verið við lýði í 2-3 ár eftir hverfum. Eftir um það bil ár ættum við að geta metið hvemig til hefur tekist. Islendingar era oft alltof fljótir að ákveða hvort hlutimir séu pottþéttir eða vonlausir. Okkur liggur alltaf svo mikið á.“ Karl Steinar
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.