Morgunblaðið - 03.05.1998, Blaðsíða 38

38 SUNNUDAGUR 3. MAÍ 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ Leifur Þórarins-
son var fæddur í
Reykjavík 13. ágúst
1934. Hann lést
föstudaginn 24. apríl
sfðastliðinn í Sjúkra-
húsi Reykjavíkur.
Móðir Leifs var Alda
Alvilda Möller lei-
kona, f. 23.9. 1912 á
Sauðárkróki, d. 1.10.
1948 í Reykjavík.
Faðir Leifs var Þór-
arinn Kristjánsson,
símritari og selló-
leikari, f. 26.10. 1906
á Seyðisfirði, d. 13.8.
1988 í Reykjavík. Systur Leifs:
Kristín Anna Þórarinsdóttir leik-
kona, f. 26.10. 1935, d. 1.11. 1986,
og Sigríður Ásdís Þórarinsdóttir,
meinatæknir, f. 18.7. 1938. Hálf-
systir þeirra var Olga Þórarinsd.,
f. 11.1. 1924, d. 30.7. 1967. Móðir
hennar var Kristín Sigtryggsdótt-
ir frá Skálum á Langanesi.
Fyrri kona Leifs var Inga Huld
Hákonardóttir, f. 15.3. 1936 í
Reykjavík. Börn þeirra: 1) Hákon,
tónlistarmaður, f. 7.5. 1958,
kvæntur Auði Bjarnadóttur leik-
sljóra. Dóttir þeirra er Inga Huld,
f. 15.12. 1990. 2) Alda Lóa, graf-
fskur hönnuður, f. 12.2. 1962.
Dóttir hennar og Krisijáns E.
Karlssonar er Auður Anna, f. 7.7.
1987. Sambýlismaður Öldu Lóu er
Gunnar Smári Egilsson blaða-
maður. 3) Þórarinn Böðvar Leifs-
son, grafískur hönnuður, f. 29.7.
Við andlát vinar míns Leifs Þór-
arinssonar hrannast minningarnar
upp allt frá árinu 1954 er ég og
fjölskylda mín dvöldumst í Vínar-
borg frá vordögum og til haustsins
1955. Það var um haustið 1954 á
tónleikum Fflharmóníunnar í Vín
sem ég hitti Leif, en hann var þá
nýkominn til borgarinnar til að
stunda framhaldsnám í tónskáld-
skap.
Leifur hafði verið nemandi Jóns
Þórarinssonar sem útskrifaði hann
úr Tónlistarskólanum. Svo
skemmtilega vildi til að Jón og þá-
verandi kona hans Edda Kvaran
og þrír synir þeirra voru einnig
komin til borgarinnar til vetrar-
dvalar. Ég bauð auðvitað Leifi,
sem þá var um tvítugt, að heim-
sækja okkur hvenær sem hann
vildi. Þáði hann boðið með þökkum
og var eftir það tíður gestur á
heimili okkar og var þar lagður
grundvöllur að vináttu okkar við
Leif.
Hann stundaði nám við Mús-
íkakademíuna. Við fylgdumst ekki
neitt sérlega með námi hans sem
eðlilegt er, en ég komst að því al-
veg óviljandi að hann hafði fljót-
lega vakið athygli í skólanum. Það
var einhvern tíma fyrir jólin að
Leifur fékk einhverja pest og gat
ekki mætt í skólann. Hann bað mig
að fara í skólann að tala við kenn-
ara, mann sem ég man ekki lengur
nafnið á og heldur ekki hvert er-
indið var, enda skiptir það engu
máli. Ég fór í skólann og fékk að
vita hvar þennan mann var að
finna. Ég bankaði á hurðina á
skólastofunni og gekk inn. Kenn-
arinn stóð þar upp við töfluna og
var að sýna nemendum, en þeir
voru fjölmargir, einhver dæmi.
Hann hætti að skrifa þegar ég
birtist og leit á mig spyrjandi
augnaráði. Ég bar upp erindið og
þegar ég nefndi nafn Leifs varð
hann eitt sólskinsbros, lagði frá
sér kritina og kom til mín þar sem
ég stóð úti á miðju gólfi. Erindi
mínu var lokið en ég átti auðsjáan-
lega ekki að sleppa svona auðveld-
lega, því maðurinn elti mig út á
gang og jós þar hástemmdu lofi á
Leif, sagðist ekki hafa haft svona
nemanda í háa herrans tíð og að
hann kæmi frá íslandi fannst hon-
um furðulegt.
Já, það er margs að minnast frá
þessum Vínarárum, m.a. þegar
Leifur mætti í sex ára afmæli
1966. Dóttir hans og
Margrétar Kristínar
Blöndal er Salvör
Gullbrá, f. 17.12.
1992.
Eftirlifandi eigin-
kona Leifs er Inga
Bjarnason, leikstjóri,
f. 13.4.1951 íReykja-
vík. Sonur hennar er
Hrappur Magnússon,
myndlistamemi, f.
29.10. 1971.
Leifur var í röð
fremstu tónskálda
landsins og ýmis
verka hans em þekkt
erlendis. Hann nam fyrst við Tón-
listarskólann í Reykjavík en síðan
m.a. hjá Hans Jelinek í Vín og sfð-
ar í Bandaríkjunum hjá Walling-
ford Riegger og Gunther Schull-
er. Eftir hann Iiggja fjölmörg tón-
verk, stærri og smærri. Má þar
nefna sönglög, kammerverk af
ýmsu tagi og hljómsveitarverk.
Þá samdi hann tónlist fyrir leik-
hús og kvikmyndir og vann að óp-
em þegar hann Iést.
Samhliða tónsmíðum kenndi
hann talsvert, var um skeið þulur
og dagskrárgerðarmaður hjá
Ríkisútvarpinu, skrifaði tónlistar-
gagnrýni í ýmis blöð og loks var
hann organisti við Kristskirkju í
Landakoti um nokkurra ára
skeið.
Útför Leifs fer fram frá Krists-
kirlqu mánudaginn 4. maí og
hefst athöfnin klukkan 13.30.
yngri sonar okkar hinn 22. mars
1955 með handrit upp á vasann.
Voru þar komnir fyrstu tveir þætt-
irnir af Barnalagaflokknum sem
hann tileinkaði afmælisbarninu.
Eftir það mátti ég oft spila fyrir
drenginn „lagið hans“, eða eins og
hann orðaði það, „pabbi, spilaðu
fyrir mig lagið mitt“. Seinna bætti
Leifur við þremur stykkjum og gaf
það út með árituninni „Til Geirs".
Barnalagaflokkurinn hefur alveg
slegið í gegn og er nú mjög vinsælt
lítið píanóverk. Hins vegar er það
ekkert barnameðfæri og er frekar
fyrir nemendur á efri stigum og
konsertpíanista.
Það hefur mikið vatn runnið til
sjávar síðan þetta var og ég ætla
ekki í stuttri minningargrein að
gera lífshlaupi Leifs einhver skil.
Þar voru vissulega skin og skúrir.
Hann gat oft verið erfiður vinur.
Taugakerfi hans var ofur við-
kvæmt, sérlega ef hann smakkaði
vín. En það er ekki nokkur vafi að
Vínardvölin var honum drjúgur
áfangi á listabrautinni. Hann sótti
tónleika af kappi og sérstaklega
lagði hann áherslu á að kynna sér
nýja tónlist, sem hann notfærði sér
út í æsar. Leifur átti eftir að fara
víða um heim. Hann var í Miinchen
veturinn eftir Vín og seinna fór
hann til Bandaríkjanna. Þaðan
sendi hann mér sónötuna sína fyrir
píanó sem ég frumflutti bæði hér
heima og erlendis. Ég spilaði hana
líka inn á plötu undir stjórn Leifs í
Kaupmannahöfn.
Tónverkum hans verða ekki
gerð viðunandi skil í þessum stutta
pistli en þar má finna meðal ann-
arra verka sinfóníur, fiðlukonsert,
strengjakvartett, leikhúsverk o.fl.
Sl. haust sagði hann mér frá því
að hann væri að vinna að óperu og
vonaðist eftir því að hann gæti lok-
ið henni fyrir marsmánuð ‘98. Því
miður entist honum ekki aldur til
að ljúka við óperuna. Mér hefur
skilist að hann hafi verið kominn
langleiðina með að ljúka við hana.
Það ætti að athuga það mál vel
hvort ekki væri hægt að lagfæra
handritið til flutnings án þess að
höfundareinkenni Leifs skerðist.
Eins og fram kemur í þessum
fáu línum höfum við Leifur átt
mikið saman að sælda á lífsleið-
inni, þó stundum hafi verið vík
milli vina. En á síðasta ári fór
hann að venja komur sínar til okk-
ar þegar hann átti leið um og fund-
um við þá aftur hinn gamla sjarma
sem hann átti til í svo ríkum mæli.
Það voru alltaf sterkar taugar
milli Leifs og mín og fjölskyldunn-
ar og sannarlega þótti okkur vænt
um hann, og ég held að ég megi
fullyrða að það hafi verið gagn-
kvæmt. Við munum ávallt sakna
hans.
Það er sannfæring mín að fram-
tíðin muni meta Leif sem eitt af
merkari tónskáldum okkar.
Við sendum Ingu Bjarnason
okkar innilegustu samúðarkveðjur.
Hún lagði sig alla fram að gera síð-
ustu mánuðina eins léttbæra fyrir
Leif og mögulegt var og það sama
má segja um börn hans. Við Helga
sendum öllum aðstandendum okk-
ar innilegustu samúðarkveðjur.
Rögnvaldur Sigurjónsson.
Fyrir tuttugu sumrum var frum-
flutt á vegum Sumartónleika í
Skálholtskirkju verkið Sumarmál
fyrir flautu og sembal eftir Leif
Þórarinsson. Verkið fagnar sumar-
komunni með ævintýralegum
ljóma, hrífandi dansi og einföldum
stefjum.
Leifur var fyrsta „staðartón-
skáld“ Sumartónleikanna. Það
voru hamingjudagar þegar við
Manuela Wiesler unnum með hon-
um að frumflutningi verksins í
Skálholti. Leifur hlustaði daglega
á æfíngar í kirkjunni og svaraði
spurningum okkar einatt glaðlega
og uppörvandi. Daginn fyrir frum-
flutninginn rétti hann okkur nýjan
kafla, hraðan lokakafla þar sem
fögnuðurinn nær hámarki. Sjaldan
eða aldrei hefur álagið verið jafn
mikið og þennan síðasta sólar-
hring. „Já, við höfum nokkrum
sinnum svitnað í þessari kirkju,“
sagði Manuela Wiesler við mig
mörgum árum seinna og mér varð
hugsað til þessara daga.
Leifur átti ekki aðeins fyrsta
verkið í syrpu tónsmíða fyrir
Sumartónleikana. Hann samdi líka
stórverk fyrir einleikssembal, Da-
fantasíu sem hann skeytti síðar
Sónötu framan við. Það þarf e.t.v.
að fara aftur til blómatíma semb-
alsins, barokktímans, til að finna
jafn viðamikið verk fyrir þetta
hljóðláta hljóðfæri.
Við dánarbeð Leifs spurði ég hví
hann hefði kosið að semja fyrir
sembal, enda furðaði ég mig á
skilningi hans á hljóðfærinu. Hann
svaraði fáu, kannski vildi hann
segja mér að hljóðfærið skipti ekki
máli, heldur tónlistin ein. A borði
hans lágu margir hljómdiskar,
flestir með verkum eftir Beet-
hoven. Núna sagðist hann helst
vilja hlusta á hans verk. Sjálf hafði
ég í áraraðir brotið heilann um
hvaðan tónhugmyndir Leifs væru
sprottnar og hafði þóst skynja í
verkum hans bæði handbragð
Wagners og Bachs, en kom ekki
auga á Beethoven. Eitt er víst að
tónsmíðar hans bera vott um við-
tæka þekkingu mikils listamanns
er hefur áræði og yflrsýn til að
koma jafnvel sundurleitustu hug-
myndum á blað. Samt lýkur hann
verki svo að úr verður ein heild.
Þegar ég kvaddi hann sagðist hann
ætla að semja fyrir mig nýtt verk.
Álitamál er hvor varð glaðari við
ég eða hann.
Leifur lést nokkrum dögum síð-
ar, á öðrum degi sumars. Honum
eru þakkaðar góðar gjafir. Minn-
ing hans mun í mínum huga ávallt
vera tengd sumarkomu.
Helga Ingólfsdóttir.
Kveðja frá
Tónskáldafélagi íslands
Leifur Þórarinsson er látinn,
langt um aldur fram. Hann var eitt
af áhrifamestu tónskáldum sinnar
kynslóðar og liggur eftir hann fjöldi
tónverka, þ.ám. kammerverk, ein-
leiksverk, hljómsveitarverk og ein-
leikskonsertar. Leifur starfaði mik-
ið í leikhúsi og samdi tónlist við
bæði innlend og erlend leikverk. Þá
vann hann að óperu við eigin texta
sem átti að frumsýna í vor, en ekki
tókst að ljúka við hana vegna veik-
inda. Leifur starfaði mikið að fé-
lagsmálum innan Tónskáldafélags-
ins Islands og STEFs þar sem
hann m.a. var frumkvöðull að
mörgu sem síðar varð félögunum
og þeirra meðlimum til mikillar
hagsældar.
Þá starfaði hann um árabil sem
dagskrárgerðarmaður hjá Ríkisút-
varpinu, þar sem hann kynnti á
sinn einstaka hátt innlenda og er-
lenda tónlist af mörgum ólíkum
gerðum.
Leifur skapaði fljótlega sérstak-
an persónulegan stíl, sem fylgdi
honum allt til loka. I sínu síðasta
hljómsveitarverki, Sinfóníu nr. 2,
sem var frumflutt af Sinfóníuhljóm-
sveit íslands í nóvember á síðasta
ári, kom berlega í ljós sá þroski og
yfírsýn listamannsins, sem flestir
listamenn stefna að alla sína
starfsæfi.
Við félagar í Tónskáldafélagi ís-
lands þökkum Leifi fyrir samfylgd-
ina og fyrir hans framlag til ís-
lenskrar menningar og sendum að-
standendum hans okkar innilegustu
samúðarkveðjur.
Kjartan Ólafsson,
formaður Tónskáldafélags
Islands.
Leifur Þórarinsson er allur. Það
kom illa við mig - vægast sagt - að
geta ekki mætt á tónleikana í Sig-
urjónssafni nú rétt fyrir páska. Vita
mátti með vissu að hér gæfist síð-
asta tækifærið til að hylla tónskáld-
ið í lifanda lífi. Tíminn, hins vegar,
var ekki hentugur: fermingarveisla
í öðru hverju húsi. Því fór sem
fór...
Fyrr í vetur nutum við þess að
heyra Sinfóníuhljómsveit Islands
flytja nýja sinfóníu eftir Leif. Þessi
sinfónía bar titilinn För; þ.e.a.s. fór
á vit hefðarinnar. Hvílíkt ævintýri!
Svona á að semja tónlist! Hér er
sannur heimsborgari á ferð! Þetta
er Hefðin - með stórum staf! Svona
á að semja tónlist!
Nú er harmur kveðinn að öllum
unnendum fagurra lista. Leifur lést
langt um aldur fram; burtkallaður
frá ófullgerðu verki. Hann var
stærri en við héldum.
Þór Rögnvaldsson.
Að genginni langri leið, lifa í
huga manns skýrar myndir at-
burða, er inn í fléttast margar
myndir af samferðamönnum og -
konum. Þessar myndir hefur minn-
ingin fægt, en saman mynda þær
röð myndskeiða, rétt eins og í kvik-
mynd. Leiðir okkar Leifs Þórarins-
sonar lágu fyrst saman í Tónlistar-
skólanum í Reykjavík, er var þá til
húsa í Þjóðleikhúsinu. Þó er sá einn
atburður, er við áttum saman, tón-
leikar sem naldnir voru árið 1944, í
Tjarnarbíó, af Sinfóníuhljómsveit
FÍH, undir stjóm Róberts A. Ott-
óssonar. Þetta voru fyrstu hljóm-
sveitartónleikamir sem ég sótti og
man ég að meðal tónverka voru
þættir úr Rósamundu og 5. sinfóní-
an eftir Franz Schubert. í þessari
hljómsveit lék Leifur, þá vart meira
en á tíunda ári og þannig markar
þessi atburður ákveðin tímaskipti í
lífi okkar beggja.
I skólanum lékum við saman
tveir eða með skólafélögum okkar
ýmis kammerverk, t.d fiðlusónötur,
tríó og kvintetta m.a. eftir Mozart,
Beethoven og Schubert. Þetta vom
tímar mikils lærdóms og undir lok
skólagöngunnar sóttum við saman
tíma í tónsmíði hjá Jóni Þórarins-
syni, er við báðir áttum síðar að
góðum vini. Eitt þeirra verka, er
Leifur samdi, þá við vorum í námi
hjá Jóni Þórarinssyni, heitir ein-
faldlega „dobbel-fúga“ fyrir píanó
og einhverra hluta vegna hafnaði
þetta verk hjá mér. Fyrir skömmu
fann ég það í fórum mínum og mun
þetta verk vera næstum það eina,
sem til er af skólaverkefnum hans
og fannst honum nokkuð til um að
upplifa þetta ágæta verk sitt frá
skólaárunum.
Að loknu námi við Tónlistarskól-
ann í Reykjavík, skildust leiðir í
nokkur ár en eftir nám erlendis og
síðar kennslustörf úti á landi, verð-
ur Reykjavík aftur starfsvettvang-
ur okkar og saman unnum við sem
LEIFUR
ÞÓRARINSSON
félagar í Tónskáldafélagi íslands og
m.a. áttum við báðir mikinn þátt í
stofnun Tónverkamiðstöðvarinnar
og var Leifur fyrsti starfsmaður
hennar.
Leifur sótti sér efni í það sem
nýjast var en ávallt var tónmálið
þétt og vel unnið og jafnvel á stund-
um nokkuð torsótt til flutnings,
bæði kammerverkin og hljómsveit-
arverkin. Með Leifi Þórarinssyni er
gengið eitt sérstæðasta tónskáld
okkar íslendinga, skarpgáfaður,
fjölhæfur og einstaklega gagnrýn-
inn listamaður, bæði á eigin verk
sem og annarra. Mér er minnis-
stætt, er Leifur hafði samið lag við
vögguvísuna Þei, þei og ró. Þögn
breiðist yfir allt, eftir Jóhann Jóns-
son. Við fluttum það nýsamið og
hafði þetta lag mjög djúp áhrif á
mig og í því þekkti ég þann við-
kvæma dreng, er hann oftast faldi
íyrir samferðamönnum sínum. Það
var því líkt honum, að telja þetta
fagra sönglag líklega allt of tilfinn-
ingaþrungið.
Leif kveð ég og sakna vinar og
sendi fjölskyldu hans samúðar-
kveðjur en veit, að hann mun tala
til allra með verkum sínum og
milda söknuð þeirra, er áttu með
honum stundir í leik og starfi.
Jón Ásgeirsson.
Klukkan var sjö að morgni. Leif-
ur beið fyrir framan dymar þegar
við mættum. Hann var með nótna-
stranga undir hendi. Allt skrifað
um nóttina. Hann hafði ekki unnað
sér neinnar hvíldar frá því við
skildum kvöldið áður. Hann vildi
strax byrja að æfa. „Svona, hvað er
þetta, þetta er enginn vandi,“ sagði
hann þegar ég reyndi við dúett,
sem hann hafði skrifað fyrir hend-
urnar mínar og tvær trommur.
Hendurnar áttu að spila sitthvom
rytmann nánast allan tímann. Við
vorum hljómsveitin Náttúra og
Leifur var að skrifa fyrir okkur
stórt sviðsverk, sem sýna átti í
Iðnó, hjá Leikfélagi Reykjavíkur.
Leifur skrifaði fyrir okkur af þeirri
elju og einlægni sem væram við
merkasta kammersveit heims. Ég
var sautján ára og dáðist að þeim
mikla sköpunarkrafti sem hann bjó
yfir og streymdi frá honum.
Leifur kom víða við í tónskáld-
skap sínum. Eftir hann liggur fjöldi
verka í fjölbreyttum formum. I
leikhúsinu var hann sem enginn
annar, enda samdi hann einhverja
ágætustu leikhúsmúsík sem hér
hefur heyrst. Hljómsveitarverkin,
kammermúsíkin, einleiksverkin og
söngverkin sýna breidd hans sem
höfundar, sem fer frá því jarð-
bundna og efnislega yfir í hæðir
þar sem skynjun mannsins er næst
óendanleikanum.
Auk tónskáldskapar vann Leifur
m.a. töluvert að félagsmálum og
áttum við á því sviði talsverða sam-
leið. Leifur var alltaf mjög afger-
andi, en sanngjarn í hugmyndum
sínum um félagsmál og dáðust
margir að einurð hans, jafnvel þótt
ósammála væru. Hann var sannur
listamaður og bóhem, viðkvæmur
og sterkur í senn, enda blésu oft
sterkir vindar í skapi og miklar
hræringar í hjarta.
Leifur vann að gerð óperu áður
en hann lést og féll honum þungt að
ná ekki að Ijúka henni. Mikið verk
er framundan að taka saman allt
sem hann samdi og gera tónverka-
skrá hans tæmandi. Sú vinna bíður.
Framlag Leifs til íslenskrar tón-
menningar er ómetanlegt og fjár-
sjóður fyrir þjóð okkar. Hann lifir
áfram í tónlist sinni hjá öllum þeim
sem kynnst hafa og eiga eftir að
kynnast tónlist hans.
Blessuð sé minning Leifs Þórar-
inssonar.
Ingu, Hákoni og öðram aðstand-
endum votta ég mína dýpstu sam-
úð.
Áskell Másson.
Á áranum 1954-56 var hópur ís-
lenskra námsmanna í Vínarborg
bæði stór og sköralegur. Nokkrir
úr þeim hópi hafa helst úr lestinni í
tímans rás, og nú er Leifur Þórar-
insson allur. Við urðum nánir vinir