Morgunblaðið - 21.07.1998, Blaðsíða 12

12 ÞRIÐJUDAGUR 21. JÚLÍ 1998
MORGUNB LAÐIÐ
FRÉTTIR
Gjaldtaka hófst í Hvalfjarðar-
göngum í gærmorgun
Gífurleg
umferð en
slysalaus
Morgunblaðið/Arnaldur
GJALD er nú lagt á þá sem fara um Hvalfjarðargöngin.
MILLI 6.800 og nærri 11.000 bílar
fóru um Hvalfjarðargöngin á dag í
síðustu viku. Umferð gekk mjög
hægt um tíma síðari hluta sunnu-
dags þegar meira en klukkutíma tók
að aka frá syðri gangamunnanum til
Reykjavíkur. Gjaldtaka hófst í
göngunum í gærmorgun og gekk
snurðulaust fyrir sig. Um 1.500 bflar
höfðu farið um göngin kl. 4 síðdegis.
Að sögn lögreglunnar í Reykjavík
var töfín á sunnudagskvöld meðal
annars vegna þess að umferð geng-
ur hægt um Mosfellsbæ, enda um
tvö hringtorg að fara sem sett voru
niður til að hægja á umferð, og
vegna umferðarljósa á Vesturlands-
vegi við Víkurveg. Mestur umferð-
arþungi var milli klukkan 18 og 20 á
sunnudag. Að sögn Þorgríms Guð-
mundssonar, varðstjóra hjá umferð-
ardeild lögreglunnar í Reykjavík,
annar Vesturlandsvegur ekki þess-
ari gríðarlegu umferð, sérstaklega
kaflinn gegnum Mosfellsbæ. Göngin
önnuðu hins vegar umferðinni í
gegn.
„Vegakerfið flytur einfaldlega
ekki alla þessa umferð. Hringtorgin
tvö í Mosfellsbæ eru gerð til að
draga úr umferðarhraða og því
verður flæðið ekki eins liðugt þegar
svona álag er,“ segir Þorgrímur.
Hann segir varla hægt að gera þær
kröfur að vegakerfið flytji alltaf há-
marksumferð tafai'laust og í fyrra-
dag hafi verið einn slíkur dagur.
Hann taldi óhklegt að umferð yrði
svo mikil um verslunarmannahelg-
ina, hún myndi að minnsta kosti
dreifast eitthvað meira á sunnudag
og mánudag þá helgi.
Tvöfalda þarf aðalleiðirnar
„Auðvitað liggur sú framtíðarsýn
fyrir að aðalleiðirnar þrjár að og frá
borginni verði tvöfaldaðar, þ.e. Vest-
urlandsvegur upp í Borgarfjörð,
Suðurlandsvegur að Selfossi og
Reykjanesbrautin. Það hlýtur að
verða meginverkefni næstu ára,“
segir Þorgrímur og vakti athygli á
því að þrátt fyrir þessa miklu um-
ferð um Vesturlandsveg á sunnudag
virtist sem lítið hefði dregið úr um-
ferðarþunga um Suðurlandsveg til
Reykjavíkur á sama tíma. Á kaflan-
um frá Lögbergi og að borginni
hefði verið nánast samfelld bflaröð á
milli klukkan 16 og 20.
Umferðarljósin við Víkurveg eru
einnig nokkur flöskuháls en lögregl-
Búist var við að yfir
1.500 bílar færu um
Hvalfjarðargöng á
fyrsta degi eftir að
gjaldtaka hófst, sem er
meira en áætlanir um
meðalumferð gerðu ráð
fyrir. Vesturlandsvegur
annaði ekki umferð á
sunnudag.
an lét þau blikka á gulu þegar um-
ferðin var sem mest eins og hefur
reyndar iðulega verið gert undan-
famar helgar þegar umferð er mikil.
Segir Þorgn'mur það liðka nokkuð
fyrir en það dugar þó ekki til þegar
hámarksumferð er. Þorgrímm- sagði
fyrir mestu að umferðin hefði geng-
ið slysalaust fyrir sig, nokkuð var
um aftanákeyrslur í röðinni en engin
þeirra alvarleg. Lögreglan beindi
umferð um tíma fyrir Hvalfjörðinn
milli klukkan 18.50 og 20.20 þegar
álagið var sem mest og sagði Þor-
grímur vegfarendur hafa tekið því
vel.
Samkvæmt talningu Vegagerðar-
innar fóru um 6.800 bflar um göngin
á þriðjudag í síðustu viku, tæplega
sjö þúsund á miðvikudag, 7.300 á
fimmtudag og um 9.500 á fóstudag.
Síðasta laugardag fóru 10.350 bflar
um göngin en tölur lágu ekki fyrir
um fjölda bfla á sunnudag og gerir
Vegagerðin ekki ráð fyrir að lesa af
mæli fyrr en í vikulok. Þó var talið
að umferð á sunnudag hefði verið
heldur meiri en á laugardag.
Gjaldtakan snurðulaus
Stefán Reynir Kristinsson, fram-
kvæmdastjóri Spalar, segir ljóst að
göngin sjálf anni umferðinni þótt
mikil sé, það séu flöskuhálsar sunn-
an megin sem geri það að verkum að
umferðin sé svo hæg sem raun ber
vitni þegar álag er mikið. Hann seg-
ir það hafa verið til skoðunar á sín-
um tíma að hafa göngin öll þrjár
akreinar en menn síðan horfið frá
þeirri hugmynd vegna kostnaðar og
hvað þá að hafa göngin tvær akrein-
ar í báðar áttir. Til þess að svo væri
hefði allt mannvirkið þurft að vera
hannað og undirbúið öðruvísi enda
talið sýnt að göngin myndu vel anna
umferðinni eins og þau eru nú úr
garði gerð eins og reynslan sýndi.
Gjaldtakan hófst klukkan 6 í gær-
morgun og tók ekki langan tíma að
afgreiða hvern bíl. Síðdegis í gær
hafði vel á annað þúsund bfla farið
um göngin að sögn starfsmanna í
gjaldskýlinu. Áætlanir gerðu ráð
fyrir um 1.500 bílum á sólarhring og
töldu menn augljóst að umferð
þessa fýrsta sólarhrings með gjald-
töku yrði yfir því marki. Stefán
Reynir segir að samkvæmt stöðlum
megi gera ráð fyrir að hægt sé að af-
greiða 6 bfla á mínútu.
Lögreglan í Borgamesi vill vekja
athygli ökumanna sem fara göngin á
því að verði miklar tafir eða komi
eitthvað fyrir í göngunum þannig að
umferð stöðvast sé mikilvægt að
draga úr mengun með því að drepa
á vélunum. Þrátt fyrir öflugt loft-
ræsikerfi ganganna sé það sjálfsögð
varúðarráðstöfun að láta ekki vélar
ganga ef umferð stöðvast. Mengun
sé fljót að aukast ef göngin séu full
af kyrrstæðum bflum sem allir séu í
gangi.
Tveir yfírlæknar á Landspítala telja að mikið gagn verði að gagnagrunni á heilbrigðissviði
HELGI Valdimarsson og Bjarni
Þjóðleifsson, yfirlæknar á Landspít-
ala, telja að það dulkóðakerfi sem
Islensk erfðagreining hefur hannað í
samráði við Tölvunefnd sé öruggt og
tryggi með fullnægjandi hætti að
ekki verði hægt að tengja persónu-
upplýsingar við gagnagrunn á heil-
brigðissviði, sem áformað er að
koma á fót.
Nokkuð hörð gagnrýni kom fram
á frumvarpið í sunnudagsblaði
Morgunblaðsins m.a. frá íslenskum
og erlendum vísindamönnum. Bjami
segist vona að gagnrýni á frumvarp-
ið verði ekki til að drepa það.
„Ég tel að ef vel tekst til við gerð
gagnagrunnsins verði þetta bylting-
arkennt innlegg bæði inn í íslenska
heilbrigðisþjónustu og læknavísindi.
Þetta leiðir okkur að mínu mati inn í
nýja öld,“ segir Bjarni Þjóðleifsson,
dósent og yfirlæknir á Landspítal-
anum, um frumvarpið um gagna-
grunn á heilbrigðissviði.
,Að byggja upp svona gagna-
grunn er mjög dýrt áhættuverkefni
og ég tel að það eigi ekki að fjár-
magna það með skattpeningum. Ég
hef starfað í íslenskri heilbrigðis-
þjónustu í meira en 20 ár, bæði við
lækningar og rannsóknir, og þeir
sem halda að hægt sé að koma þessu
verkefni á fót með hefðbundnum
fjármögnunarleiðum vita ekki hvað
þeir eru að tala um. Þeir lifa í öðrum
heimi enda eru margir af þeim sem
eru að gagnrýna þetta menn sem
starfa í útlöndum eins og Bogi And-
ersen og Stefán Karlsson og aðrir
sem hafa starfað hér í mjög skamm-
an tíma.
Einkaleyfi á sölu upplýsinga er
skilyrði fyrir því að nægjanlegt fjár-
magn fáist og ég trúi að verkefnið sé
dautt ef einkaleyfið er klippt út.
Einkaleyfi á sölu upplýsinga úr mið-
lægum gagnagrunni takmarkar á
Dulkóðakerfi ís-
lenskrar erfðagrein-
ingar mjög öruggt
engan hátt aðgang vísindamanna að
þeim gögnum sem nú liggja víða í
heilbrigðiskerfinu. Þvert á móti get-
ur miðlægur gagnagrunnur verið
mjög mikil lyftistöng fyrir íslensk
læknavísindi. Sá skilningur sumra
íslenskra vísindamanna að einka-
leyfí takmarki aðgang virðist byggj-
ast á mistúlkun á upphaflegu frum-
varpi og/eða illa sömdu frumvarpi.
Sá mikli flýtir sem átti að vera á af-
greiðslu frumvarpsins í vor skapaði
eðlilega torti'yggni. Ég trúi að end-
urskoðað frumvarp muni leysa
þetta.
Kerfi fslenskrar erfðagreining-
ar frábærlega vel hannað
Það er algjört skilyrði fyrir sam-
þykkt frumvarpsins að hægt sé á
fullnægjandi hátt að dulkóða per-
sónuupplýsingar. í samvinnu minni
við Islenska erfðagreiningu hef ég
kynnst því kerfi sem fyrirtækið hef-
ur þróað og tel það frábærlega vel
hannað og fullnægjandi til að hindra
að hægt sé að tengja persónuupp-
lýsingar við gagnagrunninn.
Það er mikið gert úr þeirri gagn-
rýni að miðlægur gagnagrunnur
bjóði hættunni heim með stór inn-
brot, en það hefur minna heyi'st um
að mun auðveldara er að byggja upp
öryggiskerfi um einn eða tvo örygg-
islykla heldur en þá tugi eða hund-
ruð gagnabanka sem til eru í dag.
Ef gagnagrunnsfrumvarpið verð-
ur samþykkt verða Islendingar í far-
arbroddi í að nýta þá auðlind sem
heilbrigðisupplýsingar fela í sér. Ég
vona að Alþingi geti gert gagna-
grunnsfrumvarpið þannig úr garði
að sem flestir verði sáttir og jafn-
fram vona ég að íslenskir læknar og
líf- og upplýsingavísindamenn drepi
ekki frumvarpið með neikvæðri um-
fjöllun," sagði Bjarni að lokum.
Einkaleyíí ekki sama
og einokun
Helgi Valdimarsson, prófessor og
yfirlæknir á Landspítalanum, sagði
að svo virtist sem eina leiðin til að
koma á fót miðlægum gagnagi'unni
á heilbrigðissviði væri að fjármagna
hann með áhættufjármagni, en það
þýddi að fyrir hendi þyrfti að vera
möguleiki á fjárhagslegum ávinningi
fyrir þann sem tæki að sér að búa til
grunninn.
„Mitt sjónarmið hefur verið að ef
hægt er að tryggja öryggi persónu-
upplýsinga í gagnagi'unninum þá
geti hann orðið til mikils gagns. Ég
þekki ekki, hvorki hér á landi né er-
lendis, kerfi sem er jafn öruggt og
það kerfi sem Islensk erfðagreining
hefur komið sér upp í samráði við
Tölvunefnd,“ sagði Helgi.
Helgi sagði að það yrði hins vegar
geysilega mikið og vandasamt verk
að koma upp gagnagrunni á heil-
brigðissviði. Til þess að gagna-
grunnurinn kæmi að notum við
erfðafræðirannsóknir á sumum
sjúkdómum væri ekki nóg að skrá
dulkóðaðar upplýsingar eins og þær
er að finna í sjúkraskýrslum heldur
þyrfti að vinna klíníska gi'einingu
sem væri í samræmi við þarfir rann-
sóknanna. Helgi hefur í rúmt ár
unnið að viðamikilli erfðarannsókn á
sjúklingum sem eru með húðsjúk-
dóminn psoriasis. Hann sagðist
hefði getað sparað mikinn tíma og
fjármuni ef hægt hefði verið að fá
þessar upplýsingar úr gagnagrunni,
jafnvel þótt að hann hefði þurft að
greiða fyrir upplýsingarnar. „Ég sé
sem vísindamaður því frekar ávinn-
ing af gagnagrunninum en hömlur.
Menn mega ekki gleyma að einka-
leyfi er ekki sama og einokun."
Mikilvægt tækifæri
Helgi sagði að unnið væri að end-
urbótum á gagnagrunnsfi’umvarp-
inu og afstaða hans til frumvarpsins
myndi mótast af því hvernig það liti
út í endanlegri mynd. Fyrir lægju
hins vegar yfirlýsingar frá aðstoðar-
manni heilbrigðisráðherra og for-
stjóra íslenskrar erfðagreiningar
um að frumvarpið kæmi ekki í veg
fyrir að aðrir vísindamenn gætu
nýtt sér upplýsingar úr gagna-
grunninum og að frelsi vísinda-
manna, sem vilja stunda rannsóknir,
yrði ekki á nokkurn hátt skert með
frumvarpinu.
Helgi sagði það ekki gild rök að
Islendingar ættu ekki að fara út í að
byggja upp miðlægan gagnagrunn á
heilbrigðissviði vegna þess að engin
önnur þjóð hefði gert það. Þetta
sýndi aðeins að Islendingar væru
framsækin þjóð sem hefði jákvæða
afstöðu til hugmyndarinnar um
gagnagrunn á heilbrigðissviði. Já-
kvæð afstaða Islendinga til upp-
byggingar hugmyndar um gagna-
gi’unn á heilbrigðissviði staðfesti
það sem margir læknar hefðu fund-
ið, að Islendingar væru fúsir til
samstarfs við vísindamenn sem
stunda rannsóknir á sjúkdómum.
„Tækifæri okkar felst í því að þjóðin
er lítil, en vel menntuð og læknar
okkar og aðrir vísindamenn hafa
hlotið góða menntun við alþjóðlegar
stofnanir. Aðstæður á íslandi eru
þannig að uppbygging á miðlægum
gagnagrunni er raunhæfur mögu-
leiki. Við höfum þarna tækifæri til
að gera hluti sem enginn annar hef-
ur gert og ættum þess vegna að
hugsa vel okkar gang áður en við
látum þetta tækifæri úr greipum
okkar ganga. Hugsanlegur ávinn-
ingur er meiri en áhættan ef vel er
um hnútana búið.“
I
I
»
»
I
[
I
I
I
I
l
hr