Morgunblaðið - 10.02.1999, Qupperneq 28

28 MIÐVTKUDAGUR 10. FEBRÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
IRIS Murdoch kom til íslands í boði Háskóla íslands 1980.
Myndin var tekin við það tækifæri.
Ný skáldsaga eftir Alexander Solzhenitsyn
Nóvember 1916
NÝ skáldsaga eftir Alexander
Solzhenitsyn ber heitið Nóvem-
ber 1916. Sagan er framhald
skáldsögunnar Agúst 1914 sem
kom út fyrir tuttugu árum, annar
hluti flokks sem hefur undirtitil-
inn Rauða hjólið.
Gagnrýnandinn John Bayley
sem áður hefur skrifað mikið um
höfundinn og verk hans fagnar
bókinni í The New York Times 7.
þessa mánaðar. Hann líkir
Solzhenitsyn við risana í rúss-
neskum bókmenntum eins og
Tolstoy, Dostojevskí og Tur-
genjev og segir að rússneska
skáldsagan hafí alltaf verið hlað-
in kreddum, alhæfíngum, pólitík
og hugmyndafræði. Það hafi
tíðkast að fullyi-ða að
Solzhenitsyn sé út úr myndinni,
leiðinlegur höfundur sem tilheyri
fortíðinni. Hann sé aftur á móti
síður en svo þras-
gjarn sérvitringur
heldur staddur í
miðjum straumi tím-
ans.
Skáldsagan gerist
rétt fyrir byltingu
Bolsévika í Rúss-
landi og lýsir ógn-
vænlegu pólitísku
andrúmslofti, en eins
og gagnrýnandinn
bendir á eni það ekki
síst hin mannlegu
samskipti sem höf-
undurinn fjallar um.
Hjónaskilnaðir og
framhjáhald eru
daglegt brauð í
Pétyrsborg og síðan Moskvu.
Anna Karenina hefði getað
brugðist öðruvísi við (hún kastaði
sér fyrir lest) væri hún persóna í
Nóvember 1916, að
dómi Bayleys.
Solzhenitsyn sé
fyrst og fremst
meistari í að lýsa
ákveðnum tímabilum
og andrúmslofti
Bayley hrífst af
því með hvaða hætti
Solzenitsyn færir
lesandanum liðinn
tíma, ekki í sögulegu
ljósi eins og helstu
sagnfræðingum hef-
ur auðnast heldur
aftur á móti með til-
fínningu sem aðeins
skáldsagan sem slík
er fær um.
Nóvember 1916 er þýdd á ensku
af H. T. Willets. Hún er 1.014 síður
gefin út af Farrar, Straus &
Giroux og kostar 35 dollara.
Alexander
Solzhenitsyn
Iris Murdoch látin
Meðal helstu
skáldsagna-
höfunda
Breta
BRESKI rithöfundurinn Iris Mur-
doch lést á mánudag á hjúkrunar-
heimili í Oxford. Hún hafði þjáðst af
alzheimersjúkdómi og voru veikindi
hennar gerð opinber 1997.
Murdoch fæddist á írlandi 15. júlí
1919. Hún var afkastamikill rithöf-
undur. Eftir hana liggja 27 skáldsög-
ur auk annarra verka. Breski rithöf-
undurinn Malcolm Bradbury hefíu-
lýst því yfir að Murdoeh sé í hópi
helstu rithöfunda Breta, standi jafn-
fætis höfundum á borð við Anthony
Burgess og William Golding. Hann
telur hana meðal fjögurra eða fímm
mestu rithöfunda Breta á öldinni.
Sjálf komst Murdoch svo að orði
um verk sín að þau væru með upp-
hafi, miðju og endi. Meðal verðlauna
sem hún fékk voru Whitbread-verð-
launin 1974 fyrir The Sacred and
Profane Love Machine og Booker-
verðlaunin fyrir Tbe_ Sea, the Sea
fjórum árum seinna. A þá skáldsögu
hefur verið litið sem hátind á ferlin-
Flóknar og myrkar sögur
Skáldsögur Iris Murdoch eru tald-
ar flóknar og myrkar, oft í táknræn-
um stfl og viðfangsefnið gott og fllt
og öngstígar kynlífsins.
Murdoch aðhylltist kommúnisma
ung að árum en sneri síðan bakinu
við þeirri stefnu með afgerandi hætti.
Stjómmálaskoðanir hennar komu í
veg fyrir að hún fengi starf sem
kennari í Bandaríkjunum. Arið 1948,
þá um þrítugt, hóf hún heimspeki-
kennslu í Oxford þar sem hún hafði
lært klassísk mál og heimspeki. Hún
kenndi í Oxford í fímmtán ár uns hún
gafst upp fyrir því álagi, „þeim
streituvaldi" sem kennslan var henni.
Iris Murdoch kom til íslands í aprfl
1980 ásamt manni sínum, fræðimann-
inum John Bayley, í boði Háskóla ís-
lands og komu þau bæði fram á kynn-
ingum og málstefnum á vegum skól-
ans. Tvær skáldsagna hennar hafa
verið þýddar á íslensku og voru gefn-
ar út hjá Iðunni: Nunnur og hermenn
árið 1988 og Svarti prinsinn 1992.

Stórhöfða 17, við Gullinbrú,
síml 567 4844
EVRÓPUMEI
Magnaður kraftur og
ósvikin þœgindi aita leið
Alvöru jeppar með hátt og
lágt drif, sjálfstæða grind
hagkvæmni í rekstri.
mn