Morgunblaðið - 12.02.1999, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
FÖSTUDAGUR 12. FEBRÚAR 1999- 4Í**
innst í hjarta hún er geymd
þú heilsaðir mér og kvaddir.
(Káinn)
Eg fylgi þér ekki í kirkjunni síð-
asta spölinn, en ég geri það í hjarta
mínu.
Asta Jóhannsdóttir.
Nú þegar þú kveður og ert frjáls
vinan mín góða, gleðst ég vegna þín
og yfii- að hafa átt þig að vini, notið
elsku þinnar og trausts. Frá fyrstu
stundu skýrði lífsbirting þín vitund
mína um gildin góðu, gladdi mig og
hvatti. A sama hátt birtist þú móður
minni, systur og dætrum, Pórunni
og henni nöfnu þinni sem nú, líkt og
þú áður, er ung Reykjavíkurmær í
sístreymi lífsins, þar sem blæbrigðin
ráðast af hvernig birtan fellur.
Af örlæti deildir þú með þér
stundum björtum og sönnum, þær
lifa í brjóstum okkar, sem enn um
stund sitjum eftir undir huliðshjálmi
mennskunnar, og líkt og stjömur
blika við festinguna.
Sælir þeir, sem þess hins rétta þorsta;
og hungurs finna til; þeim skal svala,
þá skal metta, þeim skal snúast allt í vil.
(V.Briem)
Með ást og virðingu.
Lena, Þórunn og Valgerður.
Að lokum varðstu svo veik að ekki
mátti iaufblað falla til jarðar án þess
að þú kveddir.
Það var alltaf skrítið að sitja eftir
inni í eldhúsinu þínu þegar þú iokað-
ir útidyrunum, farin eftir góðgerð-
um fyrir gestinn. Nú hefurðu lokað
dyrunum. Ég hugga mig við að þú
skildir mig eftir á heimili þínu, en
það er sál mín orðin. Heimkynni þín.
Ég kom oft um hádegi og við töl-
uðum fram undir lágnætti. I gegn-
um þau orð eignaðist sálin skjólgóð
klæði.
Ég gæti sagt sögur. Það er minn-
ing á bak við hvert orð. Hver stafur
er maður sem tekur hatt sinn ofan í
anddyrinu, gengur til stofu og sest
hjá okkur meðal málverkanna.
Kynnir sig. Hefur söguna. Ég gæti
sagt sögur.
En sögurnar eru sokknar of djúpt
í okkur til að vera sagðar. Þær eru
eins og leifar sólargeislans í lauf-
blaðinu, fara ekki út fyrr en það
visnar. Skína þá á heilt tré.
Enn er talað yfir rjúkandi tebolla,
angandi lauf í síunni. Ég heyri radd-
imar, áhyggjulaust samtal þvert yf-
ir heimsstyrjöldina, þvert yfir
kreppuna, þvert yfir dauðann. Fólk
að ræða saman. Kerti logar á borð-
inu. Maðurinn með hattinn er hljóð-
ur, sögunni er lokið. Við opnum
garðdymar og horfum út. Nágrann-
inn hefur rakað saman laufunum.
Lífið er undarlegra en við með-
tökum, ef til vill gerist eitthvað enn
furðulegra þegar við deyjum. Víst er
að sá sem deyr tekur með sér frá
jörðinni mestu gæði sem á henni er
að finna. Ævi. Að hafa átt ævi á
jörðinni er að hafa stjömur himins-
ins í vasanum eins og fágaða skild-
inga. Minningin um þig er hlutdeild
í undri þínu, hún er dýrmætari en
allar eigur mínar, dýrmætari en
þekking mín. Við emm samansett úr
minningum hvert um annað og í
minni litlu byggingu er endurminn-
ingin um þig grunnurinn. Maður
leggur hatt sinn frá sér í anddyrinu,
gengur til stofu. Tekur til máls;
Nú ertu fallin frá
fáorðvið hæfi
lifðir eins og laufblað
litskrúðuga ævi.
Þú brosir og hristir gullskildingana
í vasanum.
Bjarni Bjarnason.
Hugurinn hyarflar til heimilis
Völu frænku og Óla í Brennu þegar
ég sem unglingur kom suður frá
Seyðisfirði til að fara í Verzlunar-
skólann og leigði herbergi í næsta
húsi við þau. Mér var alltaf vel tekið
í Brennu, þangað sótti ég þegar mér
leiddist, þar voru böm sem mér
þótti vænt um og Vala hlúði að mér
og sýndi mér ómælda umhyggju
sem ég þurfti svo sannarlega á að
halda. Hún átti ekki mikið af verald-
legum gæðum en því meira af því
sem mölur og ryð fá ei grandað.
Vala átti marga vini og þar kynntist
ég mörgum sérstæðum persónuleik-
um, lærði að drekka kaffi og taka
þátt í samræðum við greint fólk,
skáld og pólitikusa - þar leið mér
vel. Um leið og ég minnist með
þakklæti þeirrar manneskju sem
hefur sýnt mér hvað mesta hlýju og
vinsemd allra manna, sendum við
hjónin börnum hennar og öðrum
fjölskyldumeðlimum innilegar sam-
úðarkveðjur.
Kristín Gestsdóttir.
Mamma kallaði hana kaptein
Johnson eða bara Johnson. Við höf-
um enga hugmynd um af hverju
enda skiptir það ekki máli. Fyrir
okkur var hún ekki einungis móður-
systir heldur tók líka að sér hlut-
verk ömmu og vinkonu. Vala hafði
þann hæfileika að taka öllum einsog
þeir voru af guði gerðir. Fyrir
bragðið eignaðist hún vini á öllum
aldri. Heimilið í Asgarðinum var
eins og félagsmiðstöð og stundum
þótti manni nóg um. Útidyrnar voru
ekki læstar og því gekk fólk bara
beint inn, sagði hæ, hó og settist.
Krakkarnir í hverfinu hlupu stund-
um í gegnum húsið út í garð í elt-
ingaleik. Ekki var amast við einum
né neinum. Sumir settust hreinlega
upp í einhverju herbergjanna um
lengri eða skemmri tíma. Það þótti
bara svo sjálfsagt.
Okkur þótti líka sjálfsagt að hóað
væri í Völu þegar eitthvað stóð til.
Ef nýi- bíll var keyptur var byrjað á
að sækja hana í prufutúr austur fyr-
ir fjall. Afmæli, brúðkaupi eða
bamsfæðingu var ekki fagnað nema
hún væri á staðnum. Vala vai’
manna kátust á mannamótum og
naut sín vel.
Af miklum dugnaði hafði Völu
tekist að kaupa hús fyrir sig og
barnahópinn. Ekkert var keypt
nema til væri fyrir því í beinhörðum
peningum. Henni vai- illa við að
skulda. Hún vann fyrir heimilinu á
Farsóttarsjúkrahúsinu, Sænska
frystihúsinu, hjá Pálma vini sínum í
Hagkaup og við skúringar hér og
þar. Alls staðar vel liðin fyrir vinnu
sína enda lagði hún sig alltaf fram. A
þessum tíma var Vala stór og stæði-
leg. Vann á við hvaða karlmann sem
var. Karlmannsígildi á kvenmanns-
kaupi. Það tíðkaðist að senda fisk-
verkakonur heim með engum fyrir-
vara vegna hráefnisskorts. Aðeins
karlar fengu að halda vinnu vegna
þess að þeir voru fyrirvinnur heimil-
anna. Vala háði sína réttindabaráttu
á vinnustað með vísan til þess að
hún væri fyrirvinna sinna barna en
það dugði ekki til. Konur voru send-
ar heim. Þetta er aðeins eitt af
dæmum um verkalýðsbaráttu Völu.
Hún var alltaf að reyna að rétta hlut
þeirra sem minna höfðu. Hún tók
þátt í störfum sinna verkalýðsfélaga
til að ná fram réttindum verkafólks.
Aldrei missti hún af kröfugöngunni
á hátíðisdegi verkalýðsins og gat
maður gengið að henni vísri undir
rauðum fána. Baráttuandinn skyldi
lifa áfram og í þeim tilgangi gaf hún
systkinabörnum söngbók MFA til
þess að þau gætu að minnsta kosti
tekið undir Nallann. Ekki veitir af
að halda merkjum þessara verka-
kvenna á lofti á tímum þegar það
þykir beinlínis hallærislegt að vera í
verkalýðsfélagi. Þær hljóta að
spyrja sig til hvers var barist.
Auðvitað skiptust á gleði og sorgir
á áttatíu ára ævi. Hins vegar var
Vala aldrei að rifja upp leiðindi frek-
ar en Gurrý systir hennar. Þær
stóðu saman á erfiðum tímum með
því að hlæja að vitleysunni. Með
húmorinn að vopni var ráðist á alla
erfiðleika og þeir yfirunnir. Sárþjáð
undir lokin var hún enn að hlæja að
löngu liðnum uppákomum. Baráttu
hennar er lokið og hún hefur skilað
miklu. Einhverjum hefði þótt nóg
um að standa uppi ein með sjö böm.
Sumum þótti hópurinn stór eins og
unglingnum sem spurði hvers vegna
hún ætti svona mörg böm. Hún gaf
eitt af sínum góðu tilsvörum: „Eg
átti sjö óskir og fékk þær allar upp-
fylltar."
Við systurnar þökkum fyrir þá
fyrirmynd sem hún er okkur í lífinu.
Við hugsum til hennar í kröfugöng-
um framtíðarinnar.
Nanný, Alda og Jóhanna.
Ég var barn þegar ég kynntist
Valgerði Ámadóttur, mágkonu
móðursystur minnar. Gunna frænka
kallaði hana Völu mágkonu og í
rómnum var virðing og væntum-
þykja. Löngu seinna varð Vala mág-
kona mín líka. Á aldarfjórðungsvin-
áttu okkar bar aldrei skugga. Hún
var afbragð annarra kvenna.
Á tregastundum við fráfall henn-
ar er eins og huganum verði fró að
gömlum myndum bróður hennar.
Rönku í Brennu og Árna frá Múla
varð tíðförult með börnin sín prúð-
búin til ljósmyndara, og myndavélin
var brúkshlutur á heimili þeima.
Vala var frumburður foreldranna.
Hún var ljós yfirlitum eins og móð-
irin og björt eins og perla í hæg-
indastól hjá Ólafi Magnússyni ljós-
myndara fyi’sta sumar ævinnar. Á
annarri myndinni er athugull al-
vörusvipur, hinni gleðibros, það var
sama gleðibrosið, sem heilsaði
manni hverju sinni, síðast í vetur á
áttræðisafmælinu hennar. Myndina
þá fann ég fyrir nokkrum árum í
gömlu dóti á búðarborði og aðra
líka, á hana er skrifað fagurri hendi
Vala Árnadóttir nóvember 1920.
Litla telpan er með stóra silkislaufu
í gullnum lokkum, sem hrynja ofan
á herðar, undan kjólfaldinum gægj-
ast hvítar blúndur, vinstri hönd hef-
ur hún í vasanum. Sama sinni er
önnur mynd tekin, nú er hún í
sparikápu með skinnkraga og
hnöppum úr perlumóðurskel, hvít-
um gammossíum með vettlinga og
topphúfu bryddaða hvítu skinni.
Næsta vor eignaðist faktorsdóttirin
á Vopnafirði bróður og var honum
alla ævi sama góða systirin. Andar-
tak frá fyrsta sumri hans lifir líka á
mynd. Systkinin fríðu í blíðunni
undir stofuglugganum heima með
mömmu á upphlut, Öddu frænku og
Maju, stóra systir er með þumal-
fingurinn uppí sér. Sumarið, sem
Jónas fæðist, er hún farin að leiða
Jón Múla, komin með armbandsúr
og perlufestina fínu, sem hún skart-
ar á ótal myndum þaðan í frá, þvi
mæðgurnar voru skartkonur.
Sjálf var hún perla. Kurteisin var
ekki tillærð en kom að innan. Það
var galdur í röddinni og hún var
lágvær í háreysti, hláturinn var svo
þýður, að hann hljómar enn í minn-
ingunni. Svo vel lukkaðist bland
ættanna í Völu, að hún var tignust
alþýðukvenna og alþýðulegustu
hefðarmeyja, fasið var svo kurt-
eislegt, að sumum þótti hún þurr-
leg. Það var misskilningur. Enginn
var hjartahlýrri en hún, þegar hún
var fátækust sóttu þurfamenn og
skáld sér skjól og yl hjá þenni því
það, sem hún átti, var öðrum falt.
Hún hlaut klassískt ljóð að launum
frá verðlaunaskáldi, ævarandi þakk-
læti hinna. Járnpotturinn hennar
með eyrunum var jafnstór og aðrir
ævintýrapottar og jafngjöfull líka,
það var eins og kjötið úr honum og
baunirnar væru óþrjótandi og
bragðið ógleymanlegt. Vinnudagur-
inn varð sólarhringnum lengri því
ung var hún einstæð móðir sjö
barna, þau fæddust á áratug í
hjónabandi þeirra Óla Hermanns-
sonar lögfræðings, íjórir synir,
þrjár dætur. Hún varð þeim öllum
meira en móðir, fyrirvinna, fyrir-
mynd og vinur og vinur vinanna
líka. Hún kunni vel að hlusta en líka
að segja sögur, allar leiftruðu þær
af Brennuhúmor.
Brenna varð heimili Völu þegar
hún fór úr föðurhúsum. Þar var
brenskuheimili móður hennar, og
mæðgurnar voru hvor annarri
hjálparhellur frá fyrstu tíð. Þær
voru nágrannar á Bergstaðastræti
meðan Ragnheiði entist aldur. Úr
Brennu fluttist Vala með börnin sín
í Ásgarð 29 og þangað lögðu margir
leið sína. Aldrei kom þar neinn að
læstum dyrum því húsmóðirin sá
aldrei ástæðu til að snúa lyklinum
og húsrými réðst af hjartalagi henn-
ar.
Valgerður Ái-nadóttir hafði gam-
an af að ferðast; og sögurnar af
ferðalögum hennar eru minnisstæð-
ar. Kornung dvaldist hún með vin-
konu sinni í Danmörku og undi sér
vel, hugði á nám í garðyrkju en
heim vildu foreldrarnir fá hana og
heim fór hún. Eins fór þegar hún
ætlaði í æsku frá Englandi til Ind-
lands. Úr Englandsvistinni færði
hún bróður sínum þá vinargjöf, sem
gleður hann enn, svartan djasskvin-
tett á svörtum stólum, karinettu,
saxófón, básúnu, banjó og trommu.
Þótt karlarnir séu hljóðlátir er
sveiflan þeirra bæði svört og heit.
Það eru fleiri minjar um dvöl Völu á
tignargarði í enskri sveit á heimili
okkar, þaðan er hann ættaður sá
djúpi varanlegi gljái, sm ljómar af
skóm húsbóndans og fæst aðeins
með aðferðunum, sem Vala lærði
forðum af þjónum fína fólksins á
Norðimbralandi.
Þótt Vala yrði ekki garðyrkju-
maður ræktaði hún vel sinn reit, og
í ski’úðgarði hennar vex mörg fógur
rós. Hún var nærfærin við börnin
sín og börnin þeirra, systkini sín og
fólkið þeirra. Róttæk var hún og
réttsýn, greind og gjafmild og svo
skemmtileg að haft verður í minn-
um. Hún hafði yndi af söng og
hljóðfæraslætti og dansaði eins og
engill, sérstaklega er þeim, sem sáu
hana og Gurrí systur hennar tjútta
saman á miðjum aldri það minnis-
stætt. Minnisstæðust verður hún^
mér þó ætíð fyrir stillingu og æðru-
leysi.
Vala mín varð hvíldinni fegin því
hún var orðin þreytt. Ég skal segja
þér það, Jón minn, sagði hún við
bróður sinn, að í hvert sinn, sem ég
loka augunum sé ég fyrir mér upp-
búið rúm. Þegar við kvöddum hana
var hún sofnuð í sjúkrarúminu í
Sjúkrahúsi Reykjavíkur en opnaði
augun aðeins og það var eins og
hún þekkti okkur. Úr útvarpinu
hennar á borðinu hljómuðu saknað-
arljóðin fögru sem Gunnar Kvaran
og Selma Guðmundsdóttir leika^
best. Nú verður hún lögð til hvíldar
hjá elskulegri systur sinni og mág-
um.
Langri samfylgd er lokið. Á
kveðjustund dvelur hugurinn hjá
bróður hennar, systurinni í fjarlægð
og börnunum hennar góðu. Verði
henni hinsta hvíldin vær.
Ragnheiður Ásta Pétursdóttir.
Útför
KRISTÍNAR JÓNU ÞORSTEINSDÓTTUR,
sem lést sunnudaginn 7. febrúar sl., fer fram frá
Hvítasunnukirkjunni í Vestmannaeyjum laug-
ardaginn 13. febrúarkl. 15.00.
Blóm og kransar vinsamlega afþakkaðir en
þeim, sem vilja minnast hennar, er bent á
kristniboðssjóð Hvítasunnusafnaðanna.
Þorsteinn Kristinn Óskarsson, Margrét Brynjólfsdóttir,
Gísli Jóhannes Óskarsson, Gíslína Magnúsdóttir,
Anna Sólveig Óskarsdóttir, Halldór Axelsson,
Snorri Óskarsson, Hrefna Brynja Gisladóttir,
Kristinn Magnús Óskarsson, Laura Withers,
barnabörn og barnabarnabörn.
Innilegar þakkir til allra, sem sýndu okkur hlý-
hug og samúð við andlát og útför
EINARS HANNESSONAR
á Brekku,
Vestmannaeyjum.
Örn V. Einarsson, Svana Sigurgrímsdóttir,
Gísli V. Einarsson, Björg Guðjónsdóttir,
Sigríður M. Einarsdóttir, Guðmundur I. Kristmundsson,
Sævar V. Einarsson, Elín Benediktsdóttir
og afabörn.
+
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð og vinarhug við andlát og útför
hjartkærs bróður míns,
STEINARS PÁLLS ÞÓRÐARSONAR
kennara,
Hraunbæ 168,
Reykjavík.
Trausti Þórðarson,
frændi og vinir.
+
Hjartans þakkir sendum við öllum þeim, er
sýndu okkur samúð og hlýhug við andlát og
útför okkar ástkæru eiginkonu, dóttur, móður,
systurdóttur, systur og ömmu,
ÞÓRUNNAR BJÖRGÓLFSDÓTTUR,
Stekkjarhvammi 66,
Hafnarfirði.
Sérstakar þakkir til hjúkrunarfólks Sólvangs og
Landspítala fyrir frábæra umönnun.
Ragnar Halldórsson,
Ingibjörg Ingimundardóttir,
Ingimundur Guðmundsson, Oddný Sigrún Magnúsdóttir,
Ólafur Hafsteinn Einarsson,
Halldór Ragnarsson, Andrea Ó. Ólafsdóttir,
Björgvin Ragnarsson, Sigríður Jóhannsdóttir,
Gróa Ingimundardóttir
systkini og barnabörn.