Morgunblaðið - 25.03.1999, Qupperneq 22

22 FIMMTUDAGUR 25. MARZ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
ÁRÁS NATÓ Á JÚGÓSLAVÍU
Fjöldi hernaðarlegra skotmarka hæfður í fyrstu lotu árásanna
Hríð stýriflauga frá skip-
um og úr herflugvélum

NATO ræðst til atlögu
Herir Bandarikjanna og NATO hófu í gær hernað gegn Serbum í kjölfar þess að það
slitnaði uppúr samningaviðræðum. Hér má sjá hvernig talið er að árásin muni þróast.
\ STIGI
Stýriflaugar sendar á
ákveðin skotmörk
\ STIGII
Loftárásir gerðar frá
Evrópulöndum
Helstu bæki-
stöðvar flughers
Fairford, Englandi
Lakenheath, Englandi
Mildenhall, Englandi
\ FRIÐARHER TIL STAÐAR
Ef samkomulag næst verður 28.000
manna her sendur til Kosovo til að
halda uppi röð og regiu.
■■pi-
Rússlantf
Búfgarfa
rnmwmj a
Rúmlega 200 bandariskar I > Fimm bandarisk herskip á
herflugvélar, m.a. B-52 og I Miðjarðarhafi búin stýri-
radarvænar orustuþotur
► Rúmlega 100 flugvélarj
11 EvrópulÖndum, t.dffT
Bretlandi, Frakklandi óg
Þýskalandi
Mbl./KRT
( Júgósla
Boaoía^, (Serbíi
stina: | K0S0V0 j Her
HtoðvarH
serbneska
Prízren1 Serba
basía Makedénía
Ljóst er strax frá upp-
hafí árása NATO á
Júgóslavíu að þær
verða flóknari og
hættumeiri en sam-
bærilegar aðgerðir sem
áður hefur verið ráðist
í gegn Irak.
ARASIRNAR
FJÖLMÖRGUM stýriflaugum og
allt að sjötíu herþotum var beitt við
upphaf loftárása Atlantshafsbanda-
lagsins á skotmörk í Serbíu, Svart-
fjallalandi og Kosovo. Meðal annars
tók tugur torséðra sprengjuþotna
þátt í árásunum og var tveimur
sprengjuþotum af gerðinni B-2 beitt
í fyrsta skipti við árásirnar. Petta er
fullkomnasta sprengjuþota Banda-
ríkjahers og getur hver þeirra skot-
ið 900 kílóa gervihnattastýrðum
sprengjum á allt að sextán skot-
mörk í hverri árásarferð.
Það var um hádegisbilið í gær að
fyrstu þoturnar lögðu af stað í árás-
arferð og voru það átta bandarískar
B-52-þotur er hafa bækistöðvar á
Englandi. Hafði hver þeirra 20
stýriflaugar innanborðs. Aðrar her-
þotur lögðu upp frá herflugvellinum
í Aviano á Italíu.
Þá var um eitt hundrað
stýriflaugum skotið af breskum og
bandarískum skipum í Adríahafi.
Fyrstu sprengjudrunumar heyrð-
ust um sjöleytið í gærkvöldi að ís-
lenskum tíma skammt frá Pristina,
héraðshöfuðborg Kosovo, og fljót-
lega fóru að berast fregnir af árás-
um á fjölmörg skotmörk víðs vegar
um sambandsríkið Júgóslavíu. Voru
margar sprenginganna sagðar gíf-
urlega öflugar.
William Cohen, vamarmálaráð-
herra Bandaríkjanna, sagði á blaða-
mannafundi að eitthvað hefði verið
um loftbardaga, en hann fullyrti að
„allar okkar flugvélar" hefðu snúið
til baka heilar á húfi.
Arásimar á Júgóslavíu munu að
öllum líkindum reynast mikil próf-
raun fyrir NATO einmitt á sama
tíma og fram fer umræða um fram-
tíðarhlutverk bandalagsins á hálfr-
ar aldar afmælisári þess, sem fagn-
að verður á hátíðarfundi í Was-
hington í næsta mánuði.
Allmargir fréttaskýrendur óttast
að ákvörðunin um að hefja loftárás-
ir muni snúast í höndunum á Vest-
urveldunum og verða til þess að
Serbar reyni að „útvíkka" átökin,
með því að gera árásir á friðar-
gæslusveitir NATO í Bosníu-
Herzegóvínu eða með því að herða
enn frekar á þjóðemishreinsunum
sínum í Kosovo. Yrði sú raunin
myndu hundrað þúsunda Kosovo-
Aibana flýja til nærliggjandi landa
og þannig valda miklu umróti í Ma-
kedóníu og Albaníu sem skapa
myndi hættuástand á Balkanskaga
öllum.
Óljósar fregnir af mannfalli
Serbneska sjónvarpið sýndi
myndir af bækistöðvum hersins í
borginni Novi Sad er stóðu í ljósum
logum og staðhæft var að óbreyttir
borgarar hefðu orðið að leita sér
skjóls og að nokkrir hefðu fallið.
Fyrr um daginn hafði stríðsá-
standi verið lýst yfir í Júgóslavíu í
fyrsta sinn frá því í heimsstyrjöld-
inni síðari. Hersveitum var skipað
að dreifa sér vegna yfirvofandi
árásarhættu og langar biðraðir
mynduðust við verslanir og bensín-
stöðvar er almenningur reyndi að
verða sér úti um nauðsynjar.
Júgóslavíuher sagði að óskil-
greindur fjöldi bama og kvenna
hefði látið lífið í árásum og hefði
verið um að ræða fjölskyldur fyrr-
verandi hermanna er hefðu dvalist
tímabundið sem „flóttamenn" í her-
stöð. Fólkið hefði flúið frá fyrram
lýðveldum Júgóslavíu er lýst hefðu
yfir sjálfstæði fyrr á þessum áratug.
Þá var greint frá því að ótiltekinn
fjöldi fólks hefði særst.
Á meðal hemaðarlega mikil-
vægra skotmarka sem flugskeyti
lentu á vora flugvélaverksmiðja í
Pancevo og stór herstöð og flugvöll-
ur við Batajnica, sem hvort tveggja
er skammt frá Belgrad. Þá lentu
sprengjur á stærsta flugvellinum og
radarstöðvum í Svartfjallalandi.
Sagt var frá fjölda sprenginga við
Avala-fjall, sem er við eitt úthverfa
Belgrad í suðri, en þar mun radar-
stöð vera að finna. Júgóslavneska
Tanjug-fréttastofan sagði frá fjór-
um stórum sprengingum í kring um
Pristina, þremur við flugvöll borg-
arinnar, sem er um 300 km suður af
Belgrad.
Mun erfíðari aðstæður
en í írak
Leiðtogar aðildarríkja NATO hafa
ítrekað lýst því yfir að þeir hyggist
Reuters
TOMAHAWK-flugskeyti skotið
á loft í átt að Júgóslavíu frá
bandarfska herskipinu USS
Philippine Sea á Ádríahafi í
gærkvöldi.
ekki senda landher inn í Júgóslavíu.
Margir hafa hins vegar efasemdir
um að loftárásir einar og sér dugi
til. Sérfræðingar hafa bent á að til
lítils sé að bera aðstæður nú við það
sem menn áttu við að eiga í Bosníu,
Júgóslavíuher sé einfaldlega mun
betur þjálfaður og vopnum búinn.
Jafnframt sé fjarstæða að bera að-
stæður nú saman við þær í Irak árið
1991 - ef ekki fyrir aðra sök nema
þá að ský hylja oft allt útsýni á
Balkanskaga.
Irak er flatlent og þar var
skyggni jafnan gott. Annað er uppi
á teningnum í Júgóslavíu, þar sem
víða er fjallendi og skyggni lélegt.
Veður er þar einnig erfiðara viður-
eignar og útilokar nánast að loft-
árásir séu samhæfðar. Og hætti
herþotur NATO sér niður fyrir tíu
þúsund feta hæð til að hæfa skot-
mörk sín betur munu Serbar beita
þeim næstum tvö þúsund loftvarn-
arfallbyssum, sem þeir hafa yfir að
ráða. Mikil áhætta er því tekin með
aðgerðunum.
Margir hafa hins vegar mestar
áhyggjur af því að svo virðist sem
leiðtogar Vesturveldanna hafí engar
áætlanir um hvað taki við neiti Ser-
bar að láta í minni pokann og auki í
staðinn Hemað sinn gegn Kosovo-
Albönum. Loftárásir segja þeir ekki
nægja til að tryggja að markmið
árásanna náist en þar sem Vestur-
veldin hyggjast ekki senda inn land-
her spyija þeii- hvað gera eigi gefi
Milosevic ekki eftir. Akveði Vestur-
veldin þá að ganga milli bols og höf-
uðs á Milosevic, eru þau um leið að
afhenda Kosovo-Albönum tækifæri
til að hrifsa til sín það sjálfstæði
sem þeir hafa barist fyrir - sem hef-
ur alls ekki verið markmið Vestur-
veldanna að stuðla að.
Otti við að átökin í Júgóslavíu breiðist út til nágrannaríkjanna, einkum Makedóníu og Albaníu
Varað við þriðja
Balkanstríðinu
GRANNRIKIN
ÓTTAST er, að átökin í Kosovo og
loftárásir NÁTO á Serba geti leitt til
ókyrrðar og ófriðar vfðar á
Balkanskaga, þessari „púðurtunnu"
sem svæðið hefur verið kallað. Jav-
ier Solana, framkvæmdastjóri
NATO, viðurkenndi í raun, að þessi
ótti væri ekki ástæðulaus þegar
hann fullvissaði í gær ríkisstjórnir
fimm grannríkja Júgóslavíu um að
NATO myndi koma þeim til hjálpar
yrðu þau fyrir árás júgóslavneska
hersins.
Það var ótti við að kveikja í þess-
ari púðurtunnu, sem hélt aftur af af-
skiptum vestrænna ríkja af Bosníu-
stríðinu framanaf, og þegar í upp-
hafi þessarar aldar höfðu menn
áhyggjur af hinu ótrygga ástandi á
Balkanskaga. Þar vora háð tvö stríð,
1912 og 1913, og segja má, að heims-
styrjöldin fyrri hafi hafist þar þegar
Ferdinand erkihertogi var ráðinn af
dögum í Sarajevo.
Sir Michael Rose hershöfðingi og
fyrrverandi yfirmaður herliðs Sa-
meinuðu þjóðanna í Bosníu varaði í
fyrradag við „þriðja Balkanstríðinu"
þegar hann sagði, að mikil hætta
væri á, að árásir NATO á Serba
myndu leiða til átaka í Bosníu og
hugsanlega í Makedóníu. Deila
margir áhyggjum hans af síðar-
Reuters
MAKEDÓNISKIR landamæraverðir sjást hér á verði við landamærin
við Kosovo í gærkvöldi. Öllum landamærum Júgóslavíu við grannríkin
hefur verið lokað vegna árása NATO.
nefnda ríkinu, sem fékk sjálfstæði
frá Júgóslavíu 1991. Þar býr allstór
albanskur minnihluti, sem hefur
stækkað að undanfórnu vegna flótta-
mannastraumsins frá Kosovo, og það
mun ekki draga úr viðsjánum milli
hans og slavneska meirihlutans.
Albanía er líka áhyggjuefni. Þótt
núverandi stjórn vinstrimanna sé
ekki jafn höll undir „stór-albanskan“
áróður og hægristjórnin sem áður
var við völd, mun hún varla sitja hjá
hefji Serbar eins konar útrýmingar-
árásir á Albana í Kosovo. I bak-
granni er svo Tyrkland, sem lengi
hefur álitið sig verndara múslima á
Balkanskaga.
Búlgarar líta margir á Makedóníu
sem hluta af Búlgaríu og það gera
Serbar einnig. Það er því fyrst og
fremst upplausn Makedóníu, sem
gæti hleypt öllu í bál og brand.
I bréfinu, sem Solana sendi ríkis-
stjórnum Albaníu, Búlgaríu, Ma-
kedóníu, Rúmeníu og Slóveníu, full-
vissar hann þær um stuðning
NATO.