Morgunblaðið - 25.03.1999, Page 44

44 FIMMTUDAGUR 25. MARZ 1999
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Af hófsemd
og tvöföldu
siðferði
Um skort á sjálfstæðri fjölmiðla-
gagnrýni, dýrkeypta „hófsemd(í
og Sigbjarnar-mál“
Ifréttaflutningi af lands-
fundi Sjálfstæðisflokksins
var gjarnan komist svo að
orði að „hin hófsömu öfl“
hefðu haft undirtökin og
„hin hörðu hægri mál eins og
einkavæðing" lotið í lægra haldi,
eins og sagði á einum stað. Voru
ályktanir fundarins um heilbrigð-
ismál og málefni aldraðra sér-
staklega hafðar til marks um sig-
ur hinna „hófsömu afla“. Fáum
dögum síðar var sagt frá því að
tillögur „hófsemdar“-manna
myndu kosta skattborgarana sjö
milljarða! Það telst sem sagt til
„hófsemdar" að vilja stórauka út-
gjöld ríkisins án þess að gera
nokkra grein
VIÐHORF
Eftir Jakob F.
Ásgeirsson
fyrir hvemig
eigi að fjár-
magna þau.
Samkvæmt
þessari skil-
greiningu eru Ogmundur og Jó-
hanna Sigurðardóttir væntanlega
að springa af ,,hófsemd“(l).
Orðanotkun þessi endurspegl-
ar hvimleiða hlutdrægni sem
alltof oft bregður fyrir í íslensk-
um Ijölmiðlum. Þeim sem vilja
eyða almannafé á báðar hendur
er gjarnan stillt upp sem góð-
mennum, fullum samúðar með
lítilmagnanum, en hinir sem vilja
sýna aðhald og ekki safna skuld-
um eru gjarnan málaðir í dökk-
um litum og kenndir við harð-
neskju og öfga. E.t.v. má segja
að fjölmiðlarnir hafl spillst af því
orðfæri sem ríkir á leiksviði
stjórnmálanna í heimi hinna
svart/hvítu andstæðna.
Ef fjölmiðlar vilja sýna raun-
verulegt „hlutleysi" í umfjöllun
um stjórnmál verða þeir að hefja
sig upp yfir hina venjubundnu
stjórnmálaumræðu og fjalla um
mál út frá eigin forsendum um
almannahagsmuni. „Hlutleysi“
fjölmiðlanna felst ekki í því að
fjalla öðrum þræði um stjórn-
málaflokk á forsendum andstæð-
inga hans, það bætir ekki nýrri
vídd í umræðuna heldur rígnegl-
ir hana í hið gamalkunna
svart/hvíta far.
Eftir að hafa sloppið undan ára-
tuga löngu fargi stjórnmálaflokk-
anna hefði maður haldið að fjöl-
miðlarnir hæfu sína sjálfstæðu
göngu spriklandi af fjöri eins og
kálfar að vori en í þess stað er
oft ekki að sjá annað en þeim
standi hálfpartinn stuggur af ný-
fengnu frelsi. Stundum hefur
maður á tilfinningunni að ís-
lenskir fjölmiðlar séu fremur
sendiboðar fyrir valdsmenn en
upplýsingagjafar fyrir almenn-
ing. Fjölmiðlar eiga óhikað að
sýna sjálfstæði sitt í verki og
fjalla um álitaefni á sínum eigin
forsendum - halda uppi sjálf-
stæðri gagnrýni utan við hinn
hefðbundna skotgrafahernað
stjómmálanna.
Gott dæmi um tregðu fjölmiðl-
anna við að standa algerlega á
eigin fótum er Sigbjarnar-málið
fyrir norðan. Þar komast aðiljar
máls upp með að segja aðeins
hálfan sannleik af því fjölmiðl-
arnir leyfa þeim það. Hér er í
rauninni um stórmál að ræða í
lýðræðisríki; lýðræðislegt próf-
kjör er hundsað og enginn fær að
vita almennilega hvers vegna.
Ekki er langt síðan Ingibjörg
Sólrún taldi það hina mestu ■
óhæfu að rifja upp opinberlega
fjármálaóreiðu félaga sinna í
Arnarsson & Hjörvar sf., en þá
höfðu fjölmiðlar verið neyddir til
að skýra að nokkru frá málavöxt-
um eftir að menn úti í bæ komu
upplýsingum á framfæri á Net-
inu. Sigbjörn Gunnarsson kveðst
ekki hafa gerst sekur um vanskil
á vörslusköttum eins og þeir fé-
lagar Arnarsson & Hjörvar, en
samt virðast Samfylkingarmenn
átölulaust mega tala sín á milli
um fjármál hans og fjölmiðlar
jafnvel tæpa á þeim í véfréttastfl,
þótt aðeins séu fáeinir mánuðir
frá því það kölluðust grimmileg-
ar ofsóknir að minnast einu orði
á fjáiTnál Arnarsson & Hjöi-var!
Gilda önnur siðalögmál í Sam-
fylkingunni norðan heiða en und-
ir verndarvæng Ingibjargar Sól-
rúnar í Reykjavík? Og hvað segir
siðapostulinn Jóhanna Sigurðar-
dóttir? Allir vita að hún hefur tvo
siðferðismælikvarða - annan fyr-
ir Sverri Hermannsson, hinn fyr-
ir kosningastjóra sinn, Hrannar
B. Arnarsson. Væri ekki við hæfi
að spyrja hinn óopinbera for-
ingja Samfylkingarinnar hvorn
mælikvarðann hún leggur á mál
Sigbjörns?
Og af hverju dregur Sigbjörn
sig skyndilega í hlé? Varð eitt-
hvað sérstakt þess valdandi að
hann gengur nú glaður á brott
frá vísu þingsæti eftir að Sig-
hvatur Björgvinsson fór á hans
fund?
Vissulega er oft erfitt að fjalla
um viðkvæm mál í fámennu
landi, örðugt að fóta sig vegna
hagsmunatengsla, fjölskyldu-
banda og vináttu. En nútíma
samfélag krefst þess að horfst sé
í augu við viðkvæm deilumál og
það hreinsar andrúmsloftið ef
fjallað er um þau opinberlega af
hreinlyndi. Það verður - ekki
bara öðru hverju heldur með
reglubundnum hætti - að bregða
kastljósinu baksviðs, annars
grefur spillingin um sig og Gróa
á Leiti fær lausan tauminn.
Hin „hófsömu öfl“ hafa um tíð-
ina komist upp með fáránlegar
röksemdir vegna skorts á sjálf-
stæðri fjölmiðlagagnrýni. Það er
ekki langt síðan forsætisráðherra
landsins var maður sem hélt því
fram að lögmál efnahagslífsins
giltu ekki á Islandi! Það má
kannski kalla Steingrím Her-
mannsson holdgerving „hófsömu
aflanna"; alltaf var hann reiðubú-
inn að auka ríkisútgjöldin í þágu
„góðs málefnis" - og senda síðan
næstu kynslóð reikninginn.
Valdaferill hans var jafn langur
og raun ber vitni ekki síst vegna
hlífðarsemi fjölmiðla; það var
aldrei tekið með gagnrýnum og
markvissum hætti á stjórnarfari
hans. Sl. sumar birtist í Morgun-
blaðinu viðtal við Steingrím sem
er dæmigert fyrir hvernig hon-
um hefur jafnan tekist að vefja
fjölmiðlunum um fingur sér. I
viðtalinu er hinum skuggalega
ferli snyrtilega sópað undir tepp-
ið og fyrirsögnin segir allt sem
segja þarf um það sem á eftir
fer: „Rós handa Steingrími".
Undirgefni og þægð við viðmæl-
endur hefur, því miður, lengst af
verið regla fremur en undan-
tekning í íslenskri blaða-
mennsku.
Ný öld krefst breyttra hátta.
Opið bréf til Davíðs Oddssonar
forsætisráðherra
ÁG/LTI Davíð í ræðu
sem þú fluttir við setn-
ingu landsþings ykkar
sjálfstæðismanna
muntu skv. heimildum
Morgunblaðsins hafa
lýst því hversu mjög
það væri betra fyrir ör-
yrkja og fatlaða í þessu
landi að lifa við ríkis-
stjórnir sem leiddar
era af Sjálfstæðis-
flokknum en aðrar rík-
isstjórnir.
Þessi framsetning
þín kallast víst list
stjórnmálanna, það er
að snúa erfiðri umræðu
uppí samanburðar-
fræði og ræða í mesta
lagi forsendur vandans og sögu en
forðast að ræða vandann sjálfan.
Bág hagur öryrkja í dag er hins-
vegar raunveralegur núna rétt eins
og á áranum 1987 til 1991 sem eru
árin sem þú notaðir til samanburð-
ar í ræðunni.
Eg reikna með að við getum prð-
ið sammála um að mat á kjörum
fólks sé afstætt, kjör afa okkar og
ömmu vora t.d. allt önnur en kjör
samtímans. Ef við erum sammála
um þetta þá ættum við einnig að
vera sammála um að ef öryrkjar fá
minna af góðærinu en aðrir versnar
staða þeirra þ.e.a.s í samanburði
við aðra.
Þú nefndir í þinni ræðu að kaup-
máttur lágmarkslauna hefði hækk-
að um 38,6% og kaupmáttur launa
opinberra starfsmanna (sem era
ykkar viðsemjendur) hafi hækkað
um 29% á meðan samsvarandi tölur
vegna algengustu flokka almanna-
tiygginga séu annarsvegar 10,9%
og hins vegar um 21,9%. Það þarf
því ekki að deila um að bilið á milli
þessa hópa og öryrkja hefur
breikkað á kjörtímabilinu. Ríkis-
Friðrik
Sigurðsson
stjórn þín verður því
að svara þeirri spurn-
ingu hvort það hafi
verið stefna hennar að
þeir sem allra minnst
höfðu (öryrkjar) hafi
átt að fá minnst af
ábata góðærisins síð-
ustu fjögur ár?
I ræðu þinni kom
fram að þú hefðir ekki
viljað fara í kosninga-
baráttu með skerðing-
artölur vinstri stjórn-
arinnar á bakinu. Það
er útaf fyrir sig skilj-
anlegt, en í fyllstu ein-
lægni finnst þér gott
að hafa þá staðreynd á
bakinu að öryi’kjar
hafi notið minna góðs af góðærinu
en aðrir? Því á ég bágt með að trúa.
Það er staðreynd að öryrkjar
sækjast í auknum mæli eftir aðstoð
Öryrkjar
Það er staðreynd, segir
Friðrik Sigurðsson, að
öryrkjar sækjast í
auknum mæli eftir að-
stoð hjálparstofnana
vegna bágs efnahags
hjálpai-stofnana vegna bágs efna-
hags. Hámarks bætur almanna-
trygginga eru um 66 þúsund krón-
ur á mánuði, flestir hafa reyndar
mun lægri bætur en 66 þúsund.
Þessar bætur nægja engan veginn
til framfærslu og nú þarf að beina
kröftum til að bæta þar úr og
hætta karpi um prósentur og for-
tíð. Sú staðreynd snertir okkur öll,
mig, þig og landsfundarfulltrúa
Sjálfstæðisflokksins og má minna
á í því sambandi að yfir 77% kjós-
enda flokksins lýstu því yfir í
könnun félagsvísindastofnunar að
þörf sé á að bæta þessi kjör. Verð-
ur ekki forysta flokksins að svara
þessu fólki því hvernig flokkurinn
vill að það sé gert?
Þú fjallaðir einnig um í ræðu
þinni að aukning hefði orðið á
framlögum ríkissjóðs til stofnana
fatlaðra, eða um 35% á síðustu 6
árum og eftir Morgunblaðinu að
dæma valdir þú að gera saman-
burð á fjölda sambýla með því að
bera saman árin 1993 til 1996 en
sleppa síðustu þrem árunum. Þessi
samanburður er enn og aftur
vandmeðfarinn og ég ætla ekki að
gera við hann athugasemdir enda
er það efni í aðra blaðagrein. Stað-
reyndin er hins vegar sú að á
biðlistum fatlaðra eftir búsetu eru
núna um 360 manns eða fleirí en
nokkru sinni áður. Þú getur ef-
laust fengið þetta staðfest hjá
þingmönnum m.a. úr eigin flokki
sem hafa af miklum heilindum tek-
ið þátt í störfum nefndar sem fjall-
aði um vanda þeirra sem eru á
biðlistum eftir búsetu.
Það hefði verið innihaldsríkara
ef formaður Sjálfstæðisflokksins
og forsætisráðherra hefði fjallað
um á landsfundi hvernig hann sæi
framþróun í þessum málaflokkum í
stað þessa að festast í sagnfræði
og fortíðarpólitík. Eg skora því á
þig að gera þar á bragarbót og
svara því hvað Sjálfstæðiflokkur-
inn ætlar að gera í nútíð og fram-
tíð í þessum málaflokki. Slík um-
ræða er líklegri til að skila okkur
eitthvað fram á við og vera „allra
hagur“.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Lan dssam takanna Þroskahjálpar.
Föstusöfnun Caritas - aðstoð
við holdsveik börn á Indlandi
HUGSJÓNIR um
alþjóðlegt samstarf
sækja margt til krist-
inna markmiða. Mill-
jónir saklausra ein-
staklinga, ekki síst
barna, deyja ótíma-
bæram dauða vegna
slæms aðbúnaðar,
hungurs og sjúkdóma
sem hægt væri að
lækna ef heilbrigðis-
þjónustan, eins og hún
býðst í velferðarríkjum
heims, nyti við.
Að vonum draga
menn í efa, að fámenn
eyþjóð fái nokkra
áorkað í samfélagi
þjóðanna og af þeim
sökum eigi hún að kæra sig kollótta
um annarra vanda. En hitt er víst,
að örlagaþættir okkar eru samofnir
örlögum annarra og af þeim sökum
getum við ekki skorist úr leik. „Því
meðan til er böl, sem bætt þú gazt,
og barist var á meðan hjá þú sazt,
er ólán heimsins einnig þér að
kenna.“
Hjáipar er þörf
Á þessari föstu mun Caritas á
íslandi (hjálparstofnun kaþólsku
kirkjunnar) safna fé sem mun
renna til hjálparstarfs við holds-
veikisjúkra barna á Indlandi, nán-
ar tiltekið við stofnun Jeevodaya
center. Aðstæður holdsveikra á
Indlandi eru hörmulegar. Félags-
leg vandamál holdsveikra eru oft
þungbærari en sjúkdómurinn
sjálfur. Oft er sjúklingunum út-
skúfað úr eigin fjölskyldu og hafa
þeir yfirleitt ekki tök á því að lifa
eðlilegu lífi og búa í verstu kofum
fátækrahverfanna.
Holdsveikisj úklingar
fá frá ríkinu mánaðar-
legan framfærslu-
styrk, um 3 dollara
eða um það bil 210 ís-
lenskar krónur sem
nægir varla til að
skrimta í eina viku.
Flestir neyðast til að
framfleyta sér og fjöl-
skyldu sinni með betli.
Börn holdsveikra fá
ekki skólavist.
Dr. Adam Wisni-
ewski var pólskur pre-
stur af reglu Pallotina,
sem einnig var læknir
að mennt. Þegar hann
hélt til hjálparstarfa
til Indlands, einsetti hann sér að
bæta hag holdsveikra í landinu.
Hann benti á að alvarlegasta heil-
Föstusöfnun
En hitt er víst, að ör-
lagaþættir okkar eru
samofnir örlögum ann-
arra, segir Sigríður
Ingvarsdóttir, og af
þeim sökum getum við
ekki skorist úr leik.
brigðisvandamálið hjá holdsveiki-
sjúklingum væri vonleysið. Hann
lagði áherslu á að beita læknis-
fræðilegum lausnum auk félagas-
legra úrræða til að sigrast á holds-
veikinni. Hann fékk sjúklinga sem
höfðu fengið bata til að aðstoða við
hjálparstarfið. Þannig byggðu
holdsveikir eigið heimili sem hlaut
nafnið Jeevodaya undir handleiðslu
hans. Þá var byggður skóli til að
bjarga holdsveikum börnum frá
óhugnaði fátækrahverfanna. í
hjálparstarfi skólans er talið brýnt
að forða börnum frá bráðri smit-
hættu og hins vegar að sjá þeim
fyrir nægum mat, lyfjum, hreinlæti
og menntun. Smátt og smátt komu
fleiri til liðs við dr. Wisniewski.
Pólsk félagssamtök hafa gegnt
ómetanlegu hlutverki í hjálpar-
starfinu. Þegar séra Wisniewski
lést tók dr. Helena Pyz við starfi
hans.
Jeevodaya hefur lengi verið
starfrækt án þess að nokkrir veittu
því sérstaka athygli aðrir en þeh
sem eignuðust betra líf. Starfs-
menn era í sjálfboðavinnu því að
laun eru smánarlega lág.
Fólk hefur mismunandi mat á
því hvað það er sem skiptir máli í
lífinu. Þegar upp er staðið hefur
framlag stofnunar sem Jeevodaya
skipt margfalt meira máli en
margt sem hefur verið hampað
mest. Nú er leitað til mín og þín
um hjálp til að lina þjáningar þess-
ara holdsveiku barna. Caritas á Is-
landi vill með gleði leggja því lið
með svolitlu fjárframlagi. Vertu
með!
Föstusöfnunin fer fram í öllum
kaþólskum kii’kjum og kapellum á
pálmasunnudag, 28. mars.
Gíróreikningur Caritas á Islandi
er nr. 0900-196002.
Höfundur er starfsmnður Sotheby’s
og fornmður Caritas á ístandi.
Sigríður
Ingvarsdóttir