Morgunblaðið - 01.04.1999, Blaðsíða 44

44 FIMMTUDAGUR 1. APRÍL 1999
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
„Aðrir þjást
meira en við“
í minningu dr. Michaels Aris, eigin-
manns Aung San Suu Kyi.
Hin fullkomna bylt-
ing er bylting hug-
arfarsins, segir
einn kunnasti and-
ófsmaður samtím-
ans, Aung San Suu Kyi, foringi
Lýðræðishreyfingarinnar í
Búrma. Hún heldur því fram að
það sé í rauninni ekki valdið sem
spillh', heldm' óttinn. Ottinn við
að missa völdin spillir þeim sem
hafa þau og óttinn við valdbeit-
ingu spillir þeim sem hún bitnar
á. Hún segir að það sé ekki nóg
að krefjast mannréttinda og lýð-
ræðis - að baki slíkri kröfu verði
að búa ríkur vilji og staðfesta til
að halda út baráttuna uns fullur
sigur er unninn á þeirri spillingu
sem hlýst af óttanum og fylgifisk-
um hans.
Aung San Suu Kyi minnir okk-
ur á hversu lánsöm við erum sem
búum við lýðfrelsi og getum
treyst á réttarríkið. En í sumum
löndum verða
VIÐHORF
Eftir Jakob F.
Ásgeirsson
fórnarlömb
kúgunai' nær
einvörðungu að
treysta á sinn
eigin innri
styrk til að standa vörð um þau
réttindi sem allir eiga heimtingu
á. Og þar verða engar breytingar
nema fólk sé reiðubúið að færa
fórnir. Jú, vissulega fórnaði hún
sjálf miklu, en hundruð þúsunda
landa hennar hafa mátt þola
þyngri raunir. Þetta brýndi Aung
San Suu Kyi jafnan fyi'ir sjálfri
sér, manni sínum og sonum: Aðr-
ir hafa þjáðst meira en við.
Eg kynntist fyrst mannrétt-
indabaráttu Aung San Suu Kyi
sumarið 1990. Við vorum fimm
saman, nemendur í Pembroke
College í Oxford, að leita okkur
að húsnæði. Blaðaauglýsing vís-
aði okkur á fallegt hús frá Viktor-
íutímanum á gróðursælum stað í
norðurhluta borgarinnar. Húseig-
andi var dr. Miehael Aris, kunnur
sérfræðingur í tíbeskum fræðum
og félagi á St. Antony’s College.
Dr. Aris var þá á leið til Banda-
ríkjanna þar sem hann hafði
fengið boð um að vera gistipró-
fessor við Harvardháskóla. Hann
sagði okkur að eiginkona sín væri
fangi herforingjastjórnarinnar í
Búrma, en hefði samt nýverið
unnið glæsilegan sigur í frjálsum
kosningum. Synir þeirra tveir
væru á heimavistarskóla.
Við fluttum inn í ágúst 1990.
Það var augsýnilegt að dr. Aris
tók nærri sér að yfirgefa hús sitt.
Það var leigt með öllu innbúi og
nánast eins og eiginkona hans
skildi við það þegar örlögin gripu
í taumana vorið 1988. Eitt af
skylduverkum mínum sem leigj-
andi var að annast um fjölskyldu-
hundinn. Hann var nítján ára
bútanskur terríer, sem Aris-hjón-
in höfðu eignast við upphaf hjú-
skapar síns, en Michael var lengi
heimiliskennari konungsfjöl-
skyldunnar í Bútan. Hundurinn
„Puppy“ var mikið eftirlæti fjöl-
skyldunnar og Miehael var það
kappsmál að hann yrði á lífi þeg-
ar Suu slyppi úr prísundinni. Þau
tvö ár sem við bjuggum i húsinu
stóðu stígvél þeirra hjóna
óhreyfð við útidyrnar - hennar
gul, hans blá. Michael bað okkur
að leyfa þeim að vera þar sem
táknrænni von um að einhvern
tíma rynni upp sá dagur að heim-
ilislífið færðist í eðlilegt horf á
ný. En sú von var í hæsta máta
óraunhæf, kona hans átti ekki
afturkvæmt, hver svo sem fram-
vindan hefði orðið í Búrma; hún
hafði sögulegu hlutverki að gegna
í þágu þjóðar sinnar.
Hann hafði alltaf vitað að
svona kynni að fara, en vonað í
lengstu lög að það yrði ekki fyrr
en drengirnir væru vaxnir úr
grasi. Aung San Suu Kyi var aiin
upp og menntuð í anda búrm-
anskra og búddískra siðferðis-
gilda. Henni voru innrættar lífs-
reglur föður síns, frelsishetju
Búrma, sem fórnaði lífi sínu fyrir
þjóð sína. Örlögin höguðu því svo
til að hún flutti á unglingsaldri
frá Búrma, en hún var þess full-
viss að einn daginn myndi hún
snúa aftur til föðurlandsins - að
allt líf hennar væri undh'búning-
ur fyrir framtíðarhlutverk í þjón-
ustu þjóðar sinnar. Þegai' hún
giftist Michael var hún hrædd um
að landai' hennar kynnu að
mistúlka hjónabandið sem vott
um dvínandi þjóðemishollustu.
Þetta ræddi hún í þaula við Mich-
ael, m.a. í þeim 187 bréfum sem
hún skrifaði honum á átta mán-
uðum fyrir giftingu þeirra. „Ég
bið aðeins um eitt,“ skiTfaði hún
árið 1972, „að þú hjálpir mér að
gera skyldu mína ef þjóð mín
þarfnast mín.“
Þegar Suu var sleppt úr ein-
angrun sumarið 1992 fengu Mich-
ael og synimir um nokkurt skeið
að heimsækja hana og dvelja hjá
henni stuttlega í Rangoon, en síð-
ustu fjögur ár var þeim alfarið
neitað um vegabréfsáritun.
Markmið herforingjanna hefur
alla tíð verið að flæma Aung San
Suu Kyi úr landi. Af og til hafa
þeir þó leyft henni (vegna þrýst-
ings frá þjóðarleiðtogum og al-
þjóðastofnunum) að vera í síma-
og bréfasambandi við fjölskyldu
sína, en öll símtöl eru að sjálf-
sögðu hleruð og bréf ritskoðuð.
Við þessar aðstæður varð Mich-
ael Aris einskonar umboðsmaður
konu sinnar utan Búrma. Hann
kom fram fyrir hennar hönd,
ræddi við þjóðarleiðtoga, bjó rit-
gerðir hennar til prentunar - auk
þess sem hann sinnti sínum
akademísku skyldum. Veiga-
mesta hlutverk hans var þó að
reyna að sjá til þess að synir
þeirra hjóna biðu ekki langvar-
andi tjón af fóm móður sinnar.
Við andlát Michaels rifjast upp
margar minningar: glíman við að
halda lífínu í „Puppy“, blindum
og ellihrjáðum, fógnuðurinn þeg-
ar Suu hlaut Friðarverðlaun Nó-
bels, langar samræður um
ástandið í Búrma en líka almennt
um lífið og tilveruna, kvöldið sem
Michael sýndi mér dúkana sem
Suu hafði skrifað á örsmáu letri
ýmsar ritgerðir sínar í bókinni
Freedom from Fear (Frelsi frá
ótta) og þjónustustúlkan smyglað
út úr húsi með því að vefja þeim
um sig innanklæða, lýsing hans á
fyrsta endurfundi þeirra eftir
tveggja og hólfs árs aðskilnað,
eða þegar ég fór á hans vegum til
London að taka upp á segulband
blaðamannafund sem nokkrir
ráðherrar úr herforingjastjóm-
inni héldu þar. Sterkasta minn-
ingin er þó fölskvalaus ást
Michaels til konu sinnar og
óbilandi tryggð hans við baráttu
hennar í þágu þjóðar sinnar.
Það er vissulega merkileg lífs-
reynsla að hafa fengið að komast
í dálítinn námunda við líf slíkrar
afrekskonu sem Aung San Suu
Kyi. Meira virði er þó að hafa
fengið að kynnast mikilhæfum og
góðum dreng sem bar með reisn
þungan kross sem örlögin lögðu
honum á herðar. Hetjudáðir
verða ekki lagðar á vogarskálar
en e.t.v. var Michael Aris ekki
minni hetja en hans víðfræga
kona.
Barokkljöðlist Norður-
landa í þýsku urvali
Hallgrfmur Wilhelm
Pétursson Friese
Barokkljóðlist
Norðurlanda (Nor-
dische Barocklyrik)
er komin út í
Þýskalandi hjá A.
Francke Verlag
Tubingen und Ba-
sel í úgáfu Wil-
helms Friese en
hann er af góðu
kunnur fyrir rit um
norræn fræði og
þýðingar á fomum
bókmenntum og
nýjum.
Inngangur er
eftir Wilhelm
Friese og þýðir
hann einnig og vel-
ur ljóðin. I úrvalinu
sem er 235 blaðsíður ásamt skýr-
ingum og athugasemdum eru
verk eftir nokkur höfuðskáld
barokktímans á Norðurlöndum.
Þau eru Svíinn Georg Stiernhi-
elm (1598-1672), Hallgrímur Pét-
ursson (1614-1674), Norðmaður-
inn Petter Dass (1647-1707) og
Daninn Thomas Kingo
(1634-1703).
Veglegt henni
nafnið gaf
Eftir Hallgrím Pétursson era níu
ljóð og sálmar og er hans hlutur
stór í bókinni. I inngangi getur
Friese þess að Passíusálmarnir séu
meðal oftast prentuðu verka á Is-
landi. Hann nefnir líka annað skáld
ásamt Hallgrími, Stefán Ólafsson,
sem einnig var sautjándu aldai'
maður.
Svo að vitnað sé til Passíu-
sálmanna þá stendur þetta m.a. í
48.sálmi:
Guð á'ottinn með gæsku ráði
gjörði Adams síðu af
fríða kvinnu fyrst á láði,
fast hann þó á meðan svaf.
Vaknaður þess að vísu gáði
og veglegt henni nafnið gaf.
í þýðingu Frieses er erindið
svona:
Gott der Herr in seinem Beschluss
machte aus der Seite Adams
eine schöne Frau auf der Erde,
wáhrend er fest doch schlief.
Wach geworden sah er sie
und gab ihr einem prachtigen Namen
Barokkljóðlistin hefur öðru
hverju skotið upp kollinum, jafn-
vel á seinni tímum.
Barokkljóðlist Norðurlanda
birtist á frummálum og í þýskii
þýðingu. Eins og fyrr segir er út-
gefandinn A. Francke Verlag
Tiibingen und Basel. Bókin kostar
68 þýsk mörk.
Þrjár nýjar útgáfur á þýsku
á verkum Halldórs Laxness
ÞRJÚ skáldverka Halldórs Lax-
ness komu nýlega út samtímis á
þýsku í innbundnum útgáfum sam-
kvæmt samning-
um sem Vaka-
Helgafell hefur
gert við Steidl-
forlagið í Þýska-
landi en það hef-
ur verið aðalút-
gefandi á verk-
um Halldórs þar
í landi á undan-
förnum áram.
Þetta eru
skáldsögurnar
Sjálfstætt fólk,
Kristnihald undir Jökli og Paradís-
arheimt. Þær hafa allar komið út í
annars konar innbundnum útgáfum
áður í tíu binda ritsafni Steidl með
verkum Halldórs Laxness. Auk
þess hafa Paradísarheimt og
Kristnihald undir Jökli verip gefnar
út í kiljum, ásamt sögunni Úngfrúin
góða og Húsið, smásagnasafninu
Sjö töframenn og sýnisbók úr verk-
um skáldsins.
Fátítt er að skáldverk komi út í
tvenns konar innbundnu fonni og
kiljuútgáfum með skömmu millibili
en þessi hefur orðið raunin síðustu
ári varðandi verk Halldórs Laxness.
Fyrir utan þessar útgáfur fyrir al-
mennan markað má nefna að sumar
bóka Halldórs hafa einnig undan-
farið komið út í vönduðum útgáfum
fyrir bókaklúbba, annars vegar hjá
Bertelsmann fyrirtækinu og hins
vegar hjá Buchergilde.
Samningar Vöku-Helgafells við
Steidl-forlagið ná til útgáfu og
dreifingar verka Nóbelsskáldsins á
þýska málsvæðinu í Norður- og
Miðevrópu, í Þýskalandi, Sviss og
Austurríki.
Mikilvirkur
þýðandi
Dr. Hubert Seelow er prófessor í
norrænum fræðum við háskólann í
Erlangen í Þýskalandi. Hann hefur
nú frumþýtt eða endurskoðað eldri
þýðingar á tíu af helstu verkum
Halldórs Laxness á rúmum áratug.
Þau eru auk þeiira sem hér hafa
verið nefnd: Vefarinn mikli frá Ka-
smír, Islandsklukkan, Atómstöðin,
Gerpla, Guðsgjafaþula og Brekku-
kotsannáll sem kom út í fyrra.
Seelow vinnm- nú að þýðingu á
Heimsljósi sem gefin verður út á
næsta ári.
Hubert
Seelow
Morgunblaðið/Ásdís
VALGARÐUR Gunnarsson
á vinnustofu sinni á
Suðurlandsbraut.
Seð fyrirbæri í
Asmundarsal
VALGARÐUR Gunnarsson opnar
sýningu í Listasafni ASÍ, Ásmund-
arsal við Freyjugötu, laugardaginn
3. apríl kl. 15. Valgarður sýnir 20
myndir unnar með olíu á striga.
Myndefnið er úr ýmsum áttum,
séð fyrirbæri, minningar um fólk og
umhverfi, einfaldað í fáa fleti þar
sem litur og áferð verða aflvaki
verkanna.
Valgarður hefur haldið fjölda
einkasýninga hér á landi og erlend-
is. Hann sýndi síðast á Sjónarhóli í
Reykjavík árið 1997.
Sýningin er opin alla daga nema
mánudaga kl. 14—18 og stendur til
18. apríl.
FOSSAR Freyju Önundardóttur verða til sýnis í Listakoti.
• •
Freyja Onundardótt-
ir sýnir í Listakoti
FREYJA Önundardóttir myndlist-
armaður opnar sýningu á verkum
sínum í Gallerí Listakoti á Lauga-
vegi 70, laugardaginn 3. apríl, kl
U.
A sýningunni, sem ber yfir-
skriftina Fossar, eru ný málverk
af fossum, huglægum fossum lista-
mannsins.
Freyja útskrifaðist úr málunar-
deild Myndlistarskólans á Akur-
eyri vorið 1992 og hefur búið og
starfað að myndlist og menningar-
málum á Þórshöfn á Langanesi
þar til sl. haust, ásamt því að hafa
undanfarin ár verið rekstraraðili
að Gallerí Listakoti. Hún hefur
haldið nokkrar einkasýningar og
tekið þátt í samsýningum. Þetta er
fyrsta einkasýning Freyju í
Reykjavík. Verkin sem hún sýnir
nú eru afrakstur vinnu vetrarins.
Sýningin stendur til laugardags
24. apríl og er opin virka daga frá
12—18 og laugardaga frá 11-16.
Aðgangur er ókeypis.