Morgunblaðið - 22.05.1999, Qupperneq 28

28 LAUGAKDAGUR 22. MAÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Hver er litur
dauðans?
MYNDLIST
Mokka, Skólavörðnstíg
KLIPPIMYNDIR
MESSÍANA TÓMASDÓTTIR
Til 4. júní. Opið daglega frá kl.
10-23:30, en sunnudaga frá ki.
14-23:30.
í BYRJUN næsta mánaðar
verður óperuleikurinn Maður lif-
andi eftir Karólínu Eiríksdóttur
og Ama Ibsen frumsýndur á Litla
sviði Borgarleikhússins. Um leik-
mynd verksins sér Messíana Tóm-
asdóttir, og hefur hún tekið eilítið
forskot á sæluna með sýningu 18
klippimynda á Mokka, sem lýsa
óperuleiknum með óhlutbundnum
hætti.
Raunar væri erfitt að sjá nokk-
ur prógrammatísk tengsl milli
mynda Messíönu og óperu Kar-
ólínu ef þess væri ekki rækilega
getið í sýningarskrá. Verk
Messíönu eru nefnilega
geometrísk og láta ekkert uppi um
innihald annað en þá myndbygg-
ingarlegu lykla sem stýra gerð
myndanna.
I óperunni segir af Dauðanum
sem gerir sér ferð til mannheima
til að heimta til sín Lifandi mann-
inn, en hann reynir að verjast
feigðinni með hjálp eiginleika
sinna. Þekkingin verður loksins
förunautur hans yfír móðuna
miklu, en með hennar aðstoð tekst
honum að sætta sig við Dauðann.
Ólíkt öllum táknrænum get-
spám er það rauði liturinn í mynd-
um Messíönu sem stendur fyrir
dauða mannsins, en í flestum sym-
bólskum fræðum er blár litur
dauðans, ef ekki svartur, en báðir
litir koma fyrir í klippimyndum
Messíönu. Áhorfandinn hlýtur að
spyrja sig hvort aðrir litir en rauð-
ur hafi sambærilega þýðingu. Það
er nefnilega erfitt að ráða beint í
þessa litrænu symbólík.
Hitt er öllu augljósara að
Messíana hefur mikið lært af þeim
Stijl-mönnum í notkun ferhyrndra
flata þótt ef til vill megi finna aðra
áhrifavalda. Manni verður einkum
hugsað til Mondrian og Bart van
der Leck og leik þeirra með fern-
inga á hvítum fleti. En hver svo
sem áhrifin kunna að vera þá eru
þessar litlu klippimyndir
Messíönu einkar fallegar og stfl-
hreinar. Þær gætu staðið fylhlega
sjálfstæðar, óháð þeim tengslum
sem réðu tilurð þeirra.
Halldór Björn Runólfsson
LISTIR
Tímarit
• MANNLIF og saga fyrir vestan.
Þjóðlegur fróðleikur, gamall og nýr
er 6. heftið í ritröðinni er hefiu- að
geyma ýmsa þætti úr sögu kynslóð-
anna á Vestfjörðum, bæði á alvar-
legum og gamansömum nótum.
Aðalefnið að þessu sinni er um að-
draganda íþróttaæfinga á Þingeyri,
sem hófust um 1885, og íþróttafé-
lagið Höfrung, sem er eitt elsta
íþróttafélag landsins og er sú um-
fjöllun aðallega eftir Gunnar
Andrew, sem var einn helsti æsku-
lýðsleiðtogi á Vestfjörðum á sinni
tíð. Þá má nefna nokkrar sjóferða-
sögur af Eggerti Guðmundssyni í
Haukadal, skráðar af Jóni Þ. Egg-
ertssyni, gamansögur úr Mýra-
hreppi, eftir Össur Torfason og þátt-
ur er af Halldóri Laxness að kynna
sér fomt vestfirskt málfar í Mýra-
hreppi, eftir Davíð H. Kristjánsson.
Gunnar S. Hvammdal bregður upp
myndum úr Hvammi í Dýrafirði og
fjallar einnig um Guðlaugu Hall-
dórsdóttur í Rúlluhúsinu á Þingeyri.
Útgefandi er Vestfírska forlagið á
Hrafnseyri. Ritstjóri er Hallgrímur
Sveinsson. Gunnar S. Hvammdal
annaðist sögulega ráðgjöf og ætt-
fræði. Heftið er 80 bls., unnið í
Prentmiðlun ehf. á Isafírði og Odda
hf. Verð: 1.200 kr.
Nýjar geislaplötur
• KVOLDS TUND við orgelið er
með orgelleik Marteins Hunger
Friðrikssonar dómorganista og inni-
heldur níu orgelverk innlendra og
erlendra tónskálda sem leikin eru á
orgel Dómkirkjunnar í Reykjavík.
Verkin eru eftir Dietrich Buxtehude,
J.S. Bach, Felix Mendelssohn-Bart-
holdy, Pál ísólfsson, Jón Þórarins-
son, Jón Nordal og Hjálmar H.
Ragnarsson.
Marteinn er
fæddur og uppal-
inn í Meissen í
Þýskalandi. Hann
stundaði nám í
Kirkjumúsíkskól-
anum í Dresden og
í Tónlistarháskóla
F. Mendelssohn-
Bartholdy í Leip-
zig. Marteinn kom
til íslands árið 1964 og starfaði fyrst
við Landakirkju í Vestmannaeyjum.
Marteinn tók við starfi
dómorganista 1978, en hafði áður
starfað sem organisti við Háteigs-
kirkju (frá 1970) og stjómandi
Söngsveitarinnar Fílharmóníu.
Utgefandi er Dómkórinn. Hijóð-
ritun fórfram í Dómkirkjunni 1998
og 1999. Upptöku stjómaði Sigurður
Rúnar Jónsson.
SLÍÐUR, I-n-m. Ljósmynd/BÁ.
Fylkingar
MYNDLIST
Sverrissalur
LISTIÐNAÐUR
GUÐNÝ HAFSTEINSDÓTTIR
Opið alla daga frá kl. 12-18. Lokað
þriðjudaga. Til 31. maí. Aðgangur
200 krónur í allt húsið.
GUÐNÝ Hafsteinsdóttir sem
heldur sína fyrstu einkasýningu í
Sverrissal Hafnarborgar, er vel
menntaður listamaður á sínu sér-
sviði. Hún er B.Ed frá Kennarahá-
skóla íslands 1981 með handmennt
og sögu sem sérgreinar. Húnn hefur
verið á námskeiði í skóla fyrir hand-
menntir og hönnun í Danmörku
1991, setið í MHÍ 1991-95, og á
tímabilinu tekið þátt í námskeiðum í
Finnlandi og Ungverjalandi. Þrátt
fyrir þátttöku á heilum 14 samsýn-
ingum heima og erlendis, að hún var
bæjarlistamaður Kópavogs 1996,
verið útnefnd til menningarverð-
launa DV 1998 og fengið starfslaun í
6 mánuði 1998, er þetta sem sagt
fyrsta sérsýning listakonunnar.
Það verður hins vegar ekki sagt
að það sé neinn svipur fmmraunar
yfir gjörningnum, sem ákaflega vel
er staðið að, ber vott um drjúga eðl-
isgáfu, góðan faglegan þroska og að
auk djúpan ljóðrænan streng.
Listakonan hefur gefið sýning-
unni nafnið, Þá-Nú, sem vísar til
þess að hún leitar fanga í fortíð en
útfærir verkin á nútímavísu, sem er
mjög i takt við það verðmætasta er
fram hefur komið á sviði sjónlista
hin síðari ár, allt frá frjálsri mynd-
list, yfir í listiðnað, hönnun og húsa-
gerðarlist.
Guðný leitar þannig ekki fmm-
leikans, heldur finnur hún hann í al-
mennum hlutum notagildis, efni-
viðnum handa á milli og verklagni.
Hún vinnur mikið í endurtekningum
sem stigbreytast og nefnir fram-
ganginn, Fylkingar, og hér er klár-
leikinn í fyrirrúmi eins og getur
strax að líta er inn í salinn er komið.
Þá sandblæs hún ýmis glerform og
gæðir þau nýju lífi, ósjaldan á ein-
staklega hreinan, nettan og kíminn
hátt. Geta verið flöskur af margvís-
legri gerð og til margra nota, þar
sem tapparnir era í mynd klerka,
konunga og goða, og ef betur er að
gáð sér í sandblásið mynstur á gler-
inu og í beinu samhengi við tappana.
Ekki einungis, að sýningin í heild
hafi yfir sér svip upphafins hrein-
leika og látleysi, sem undirstrikað er
með hvítum glemngi munanna,
heldur skynjar skoðandinn eitthvað
meira á bak við þessi einfóldu form,
eitthvað sagt en þó meira ósagt sem
felur í sér safa og vaxtarmagn.
Og það er hinn mikli galdur ...
Bragi Ásgeirsson
Augnakonfekt
MYNDLIST
Listasafn ASÍ
MÁLVERK
ÞORRI HRINGSSON
Opið alla daga nema mánudaga frá
14 til 18. Til 30. mai'.
ÞORRI Hringsson sýnir í báðum sölum
Listasafns ASÍ, tólf málverk í efri sal og sex í
Gryfju. Á myndunum birtast dúkuð borð sem
svigna undan litríkum krásum, og andlits-
myndir sem geisla af æsku, yndisþokka og
gleði. Lífsnautn og munúð er allsráðandi. Þó
era myndimar undarlega gamaldags og þurr-
ar. Ástæðan fyrir því er að Þorri notar gamlar
matreiðslumyndir sem tilheyra Betty Crocker-
kúltúr eftirstríðsáranna, og andlitsmyndir úr
glanstímaritum sem fyrirmyndir að málverk-
um sínum.
Hvers vegna að mála myndir af öðram
myndum? Ymsir forverar Þorra hafa farið
svipaða leið, og Erró kemur náttúrlega upp í
hugann. Maður gæti látið sér detta í hug að hér
væri á ferðinni afturhvarf til popp-listar, en ég
held þó ekki. Málverkin vekja upp spumingar
um í hverju aðdráttarafl mynda sé fólgið og
hvað felist í því að njóta myndar.
Sá sem skoðar matreiðslubók og hrífst af
myndunum, skoðar myndirnar vegna mat-
reiðslunnar, og myndin gerir matreiðsluna
gimilega: smakkað er á matnum í gegnum
sjónskynið.
Það mætti ætlað að Þorri sé að benda á að
þessu sé svipað farið í myndlistinni. Að sjálf-
sögðu skoðar enginn myndir Þorra eins og
matreiðslubók. Enda era þetta ekki myndir af
matreiðslu, heldur myndir af matreiðslumynd-
um. Myndefni Þorra er hinn upphafni heimur
matreiðslumyndanna, þar sem allt er eins og
best verður á kosið, þar sem allir finna eitthvað
við sitt hæfi, og allir geta fundið eitthvað sem
þá langar í. Matreiðslubækur og myndir þeirra
gefa fyrirheit um sælustund. Eg skil það svo,
að það sem Þorri er að fást við, og fær hann til
að taka upp þetta sérkennilega myndefni, er
þessi hugmynd um myndina sem fyrirheit um
fullkomna sælu og uppfyllingu óska.
Einu sinni gegndi myndlist því hlutverki að
vera hvort tveggja fyrirmynd og fyrirheit. Hún
gat gert óskir, þrár og drauma sýnilega og trú-
verðuga. Nú hafa glanstímarit og matreiðslu-
bækur tekið við því hlutverki, að uppfræða
okkur um hvernig fyrirmyndarlíf lítur út og
sýna okkur, að með því að fylgja einfaldri for-
skrift matarappskriftarinnar (eða nota rétta
sjampúið), þá er líf í sælureit innan seilingar.
Matreiðslumyndir gegna því tvíþætta hlutverki
að vera eftirmyndir af matreiðslu, en jafnframt
fyrirmyndir til að keppa að og tileinka sér.
Þorri passar sig á því að gera ekki matinn of
girnilegan og raunsannan, því myndir hans era
málverk, ekki matreiðslumyndir. Hann er
heldur ekki að keppa við hollensku kyrralífs-
málara 17. aldar, því hann er ekki að sýna
heiminn eins og augað sér hann. Ástæðan fyrir
því að Þorri notar gamlar myndir frekar en
nýjar er kannski sú, að gömlu myndirnar gefa
okkur ákveðna fjarlægð á matinn og andlitin,
„SUMARHLAÐBORÐ", málverk eftir
Þorra Hringsson, 1997.
þau eru gamaldags og snerta okkur ekki leng-
ur, en skilaboð þeirra eru skýr. Auk þess var
prenttækni ekki eins góð og litir áttu til að vera
ýktir og óraunverulegir. Þorri notfærir sér
þetta og bætir við sjálfur, eins og sést í mynd-
inni „Konfekt með glassúr", þar sem litadýrðin
er óhófleg og dísæt.
Andlitsmyndirnar gefa enn frekari vísbend-
ingu um að það sem Þorra er hugleikið er frek-
ar ímynd fegurðar í myndum sem nokkurs kon-
ar fyrirmynd. Þær era almennt ekki eins
spennandi myndlist, en koma þó vel út í þessu
samhengi.
Það er hægt að skoða myndir Þorra út frá
tveimur sjónarmiðum. Annars vegar út frá
hinni táknrænu þýðingu myndefnisins og
hvernig hann nálgast hana. Ulfhildur Dags-
dóttir fer þessa leið í áhugaverðri og skemmti-
lega skrifaðri grein í sýningarskrá, „Matur er
mannsins megin?“. Hins vegar er hægt að líta á
myndirnar út frá myndrænum þáttum, eins og
litum og myndbyggingu. Mér sýnist að síðar-
nefnda sjónarmiðið skipti ekki síður máli, og
þau útiloka ekki hvort annað. Tvær myndir
sem hanga hlið við hlið, „Núðluhringir með
kjúkling“ og „Kartöflulaxabaka" era byggðar
upp á mjög svipaðan hátt, eins og tilbrigði við
sama mótív. Smekkleg uppröðunin á borðdúkn-
um í „Sumarhlaðborð“, þar sem allt er í röð og
reglu, án þess að vera stirðbusalegt, byggir á
fagurfræði sem á sér hliðstæðu í málaralistinni:
óþvinguð og frjáls regla.
Svo era líka ákveðin tæknileg atriði sem
Þorri er að fást við og reyna að leysa. Ef „Sissý
terta“ frá 97, er borin saman við þær sem eru
málaðar 98 og 99, t.d. „Jólakonfekt“ og „Snjó-
boltar“, þá má sjá að hann hefur tekið umtals-
verðum framfóram í tæknilegri útfærslu, sem
skiptir talsvert miklu máli með myndir af þessu
tagi. Hér á ég ekki við smásmyglislegt raunsæi,
heldur fágun og samkvæmni yfir heildina.
Málverk Þorra era skemmtilega margræðar
ásamt því að bjóða upp á safaríka myndlist.
Sýningin í heild kemur mjög vel út og staðfest-
ir að hann er greinilega vaxandi myndlistar-
maður og sýningin listrænn áfangasigur.
Gunnar J. Árnason