Morgunblaðið - 29.06.1999, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 29. JÚNÍ 1999
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Sumartónleikar í Skálholtskirkju í 25. sinn
Morgunblaðið/Ásdís
HELGA Ingólfsdóttir, listrænn stjórnandi Sumartónleika í Skálholti,
Sigurlaug I. Lövdahl framkvæmdastjóri og sr. Egill Hallgrímsson,
sóknarprestur í Skálholti.
Fögur
hljómsköpun
011 fyrri
met í frum-
flutningi
verka slegin
STÆRSTA og elsta sumartónlist-
arhátið landsins, Sumartónleikar í
Skálholtskirkju, hefst á laugar-
daginn, en þetta er í í 25. sinn
sem hátíðin er haldin. Að þessu
sinni verða slegin öil fyrri met í
frumflutningi verka á Sumartón-
leikum í Skálholtskirkju, en að
sögn Helgu Ingólfsdóttur sembal-
leikara, sem jafnframt er listrænn
stjórnandi hátíðarinnar, verða
frumflutt verk Ijórar helgar af
þeim fimm sem Sumartónleikarn-
ir standa yfir.
Að vanda verður boðið upp á
tónleika fimm helgar í júlí og
ágúst og verður tónleikahald með
svipuðu sniði og undanfarin ár.
Tónleikar verða á laugardögum
kl. 15 og 17 og sunnudögum kl.
15. Erindi sem tengjast tónleikun-
um verða flutt í Skálholtsskóla kl.
14 á laugardögurn og kl. 17 alla
sunnudaga verður messa með
þátttöku tónlistarmanna. Tónlist-
arstund á undan messu hefst kl.
16.40 og verða þá flutt atriði úr
tónverkum helgarinnar. I öllum
messum verður flutt stólvers úr
fornu íslensku sönghandriti í
nýrri útsetningu Hróðmars I. Sig-
urbjörnssonar tónskálds, en til er
fjöldi fornra sönghandrita sem nú
er verið að draga fram í dagsljós-
ið á vegum Collegium Musicum -
samtaka um tónlistarstarf í Skál-
holti. Sem fyrr er lögð áhersla á
fslenska kirkjutónlist, nýja og
gamla, auk barokktónlistar.
Tryggvi og Snorri Sigfús
staðartónskáld
I sumar verða staðartónskáld í
Skálholti þeir Tryggvi M. Bald-
vinsson og Snorri Sigfús Birgis-
son. Eftir Tryggva verður frum-
flutt messa sem að hluta er sótt í
safn íslenskra skiimhandrita og
eftir Snorra Sigfús verður frum-
flutt kammerverkið „Fegurð ver-
aldar mun hverfa" við samnefnt
ljóð Hallgríms Péturssonar. Þá
verða fluttar nýjar útsetningar
Hróðmars I. Sigurbjörnssonar á
söngvum úr Hymni Scholares,
söngkveri Skálholtssveina, og
fleiri sönghandritum.
Frá Bretlandi kemur barokk-
sveitin Concordia, sem er skipuð
þremur gömbuleikurum og orgel-
leikara, ásamt kontratenómum
Robin Blaze. Enn er ónefndur hinn
góðkunni hollenski barokkfiðlu-
leikari Jaap Schröder, sem leikur
á einleikstónleikum og leiðir sem
fyrr Bachsveitina í Skálholti. Þetta
mun, að sögn Helgu, vera í sjötta
sinn sem Jaap Shröder tekur jiátt í
Sumartónleikum í Skálholti. I til-
efni af 100 ára fæðingarafmæli
Jóns Leifs mun sönghópurinn
Hljómeyki flytja trúarleg
söngverk eftir tónskáldið og frum-
flytja Erfíljóð op. 35.
Eins og áður sagði verða tón-
leikahelgamar fímm. Tónlistarhá-
tíðin verður sett í Skálholtskirkju
nk. laugardag, 3. júlí, kl. 15 með
ávarpi sr. Egils Hallgrímssonar,
sóknarprests. Þá flytur Hrafn
Sveinbjamarson sagnfræðingur
erindi um Hymni scholares, söng-
kver Skálholtssveina, sem gefíð
var út 1687 og 1717 og að því
loknu munu þau Margrét Bóas-
dóttir sópran, Finnur Bjarnason
tenór og Hilmar Orn Agnarsson
organisti flytja nýjar útsetningar
eftir Hróðmar I. Sigurbjömsson á
söngvum úr Hymni scholares og
fleiri sönghandritum. Sama dag
flytur breska barokksveitin
Concordia og Robin Blaze kontra-
tenór kammerverk eftir Bach,
Buxtehude, Schenck o.fl. og verða
þeir tónlcikar endurteknir sunnu-
daginn 4. júlí.
_ Laugardaginn 10. júlí flytur
Arni Heimir Ingólfsson, doktor-
snemi f tónvísindum, erindi um
Jón Leifs og að því loknu hefjast
tónleikar Hljómeykis, sem flytur
ásamt Þórunni Guðmundsdóttur
sópransöngkonu og hljóðfæraleik-
umm trúarleg söngverk eftir Jón
Leifs. Síðar sama dag frumflytur
Hljómeyki ásarnt hljóðfæraleikur-
um fyrrnefnda messu eftir
Tryggva M. Baldvinsson og verð-
ur hún endurflutt á sunnudegin-
um. Helgina 17. og 18. júlí víkja
hefðbundnir tónleikar Sumartón-
leika fyrir Skálholtshátfð sem þá
stendur yfír á staðnum.
Þriðja tónleikahelgin hefst
laugardaginn 24. júlí með erindi
sr. Siguröar Sigurðarsonar
vígslubiskups um Skálholt í sögu
og samtíð. A tónleikunum á eftir
verða flutt kammei’verk eftir
Snorra Sigfús Birgisson, m.a.
frumflutt fyrraefnt verk við ljóð
Hallgríms Péturssonar. Einsöng
syngur Hallveig Rúnarsdóttir
sópran. Síðdegis fmmflytja Guð-
rún Óskarsdóttir og Kolbeinn
Bjamason verk fyrir sembal og
flautu eftir Svein Lúðvík Bjöms-
son og Hans-Henrik Nordström
og verða þeir tónleikar endur-
teknir daginn eftir.
íslensk kirkjutónlist
i' þúsund ár
Fjórða tónleikahelgin, sem ber
upp á verslunarmannahelgi, hefst
með erindi Svavars Hrafns
Svavarssonar fornfræðings um
kirlyusögu Finns Jónssonar bisk-
ups. Yfírskrift tónleika sem þá
hefjast er „fslensk kirkjutónlist
fom og ný í þúsund ár“. Þar
frumflytur Kammerkór Suður-
KVIKMYMIIR
Kringlubíó, Bfðhöllin,
Regnboginn, IVýja bíó
Akureyri, IVýja bíó
Keflavik
DRAUMAHEIMURINN
„THE MATRIX“ -Hrk'k
Leikstjórn og handrit: Larry og Andy
Wachowskí. Framleiðandi: Joel Sil-
ver. Kvikmyndatökustjóri: Bill Pope.
Tónlist: Don Davis. Aðalhlutverk: Ke-
anu Reeves, Laurence Fishburn,
Carrie-Ann Moss, Hugo Weaving og
Joe Pantoliano. Warner Bros. 1999.
VIÐ lifum í draumaheimi sem
stjórnað er af tölvum framtíðarinnar
sem nota líkama okkar sem orku-
gjafa meðan við sofum og okkur
dreymir alla okkar tilveru. Ekkert
sem við sjáum og heyrum og snert-
um og gerum er raunverulégt heldur
tilbúningur tölvanna, tölvuforrit. Við
erum öll til en heimurinn er ekki eins
og við erum látin halda að hann sé.
Ef þú einhverntíma vaknar af
draumum þínum kemstu að því að þú
ert staddur i framtiðinni og heimur-
inn hefur farist.
Hvort er þá betra að sofa sæl, eins
og við gerum auðvitað flest, eða vaka
og fást við vandamálin? Keanu
Reeves leikur tölvuforritarann Neo
sem kemst að því að hann er aðeins
rafstraumur á tölvuskermi, ef svo
má segja, og þegar honum verður
það Ijóst er hann strax kominn í lífs-
lands íslensk verk og nýjar út-
setningar á gamalli islenskri
kirkjutónlist og Guðmundur Sig-
urðsson leikur á orgel. Síðdegis
sama laugardag leikur svo Jaap
Schröder á barokkfíðlu einleiks-
verk eftir Biber, Matteis, West-
hoff og Bach og um kvöldið leikur
Helga Ingólfsdóttir á sembal
Goldbergtilbrigðin eftir Bach.
Sunnudaginn 1. ágúst leikur Jaap
Schröder verk eftir þýska meist-
ara og mánudaginn 2. ágúst leik-
ur Helga Ingólfsdóttir aftur Gold-
bergtilbrigðin.
Fimmta og síðasta tónleika-
helgin verður 7.-8. ágúst. Hún
hefst með erindi Guðrúnar Lauf-
eyjar Guðmundsdóttur sagnfræði-
nema um Skálholt ssöngva fyrri
alda. Á tónleikum að því loknu
flytur Bachsveitin í Skálholti ein-
leiks- og kammerkonserta eftir
Vivaldi. Einleikarar á fíðlu em
Jaap Schröder, Lilja Hjaltadóttir,
Rut Ingólfsdóttir og Svava Bern-
harðsdóttir og Peter Tompkins og
Gunnar Þorgeirsson á óbó. Leið-
ari er Jaap Schröder. KI. 17 flytur
Bachsveitin verk eftir Bach, Sch-
melzer, Rosenmuller og Telem-
ann og verða tónleikamir endur-
fluttir á sunnudeginum.
Að venju er aðgangur að öllum
tónleikum og fyrirlestrum Sumar-
tónleika í Skálholti ókeypis og
boðið er upp á bamagæslu meðan
á tónleikum stendur. Hægt er að
kaupa veitingar á vegum Skál-
holtsskóla á milli tónleika. Tón-
leikamir standa í u.þ.b. klukku-
stund. Dagskrá Sumartónleika í
Skálholti er að fínna á slóðinni
www.kirkjan.is/sumartonleikar.
hættu. Dráparar á vegum móður-
tölvanna elta slíka menn uppi og
eyða þeim. Hann kemst í kynni við
Morfeus, sem Laurence Fishburn
leikur, uppreisnarmann sem brotið
hefur hlekki hugar og náð aftur sinni
eigin vitund og getur ferðast um
tölvuforritið, sem við köllum okkar
daglega líf, ásamt litlum hópi upp-
reisnarseggja. Þeim er annt um Neo
af því hann er sá útvaldi, maðurinn
sem mun leiða mannkyn úr ógöngun-
um.
Draumaheimurinn eða „The Mat-
rix“ eftir þá bræður Andy og Larry
Waehowskí („Bound") er sjaldgæft
fyrirbrigði í nútíma hasarmynda-
gerð. Það er í raun og sann hægt að
velta henni fyrir sér löngu eftir að
henni er lokið. Hún er rík af svo
mörgu. Hún er innihaldsrík, hug-
myndarík, rík af skemmtigildi,
myndrænum útfærslum sem margar
hverjar eru hinar kostulegustu, rík
af hasar og svo mætti áfram telja.
Hún er sennilega besti framtíðar-
tryllir sem komið hefur síðan Tor-
tímandinn 2 var á dögum, hröð,
spennandi, skemmtileg og frjó. Það
er svo allt of sjaldan sem maður
verður var við hugsandi menn á bak
TQ]\LIST
Hallgrímskirkja
KÓRTÓNLEIKAR
Schola cantorum flutti íslenska og er-
lenda trúartónlist undir stjórn
Harðar Áskelssonar. Sunnudagurinn
27. júní, 1999.
TÓNLEIKAR Schola cantorum,
undir stjórn Harðar Askelssonar, í
Hallgrímskirkju s.l. sunnudags-
kvöld voru frábærir. Fyrir utan sér-
lega góðan söng var sterk
helgistemning ríkjandi sem var inn-
sigluð í upphafi tónleikanna með
gregoríönsku tónlesi, „Gleðjist, þér
réttlátir" og þar eftir kom Exultate
Deo eftir Alessandro Scarlatti. Þá
tók við lúthersk kirkjutónlist, þrír
sálmar eftir Johann Hermann
Schein, síðan gregoríanskur hymni
með tónlesi og aðrir þrír sálmar,
einnig eftir Schein. Katólsk-lúth-
erska kafla tónleikanna lauk með
Cantate Domino eftir Hans Leo
Hassler og gregoríönskum hymna
og andstefi. Gergoríönsku hymn-
arnir og andstefín voru sungin á ís-
lensku, er með sárafáum undan-
tekningum féll mjög vel að áherslu-
skipan íslenskunnar og voru fluttir
mjög fallega, ýmist af karla- eða
kvenröddum sér. Andstæðan við
þennan stefjabundna runusöng, sí-
endurtekið einfalt stef, var kontra-
punkturinn hjá Schein (1586-1630)
en þessi forveri J.S. Bachs í Leipzig
var, ásamt Samuel Scheidt og Hein-
rich Schiitz, mótandi um lútherska
kirkjutónlist og auk þess mjög gott
tónskáld, samdi tónlist sem enn í
dag er viðfangsefni þeirra kóra er
leggja sig eftir að flytja gamla
kirkjutónlist.
Sálmarnir eftir Schein, sem era
sérlega fögm- tónlist, nokkuð þó
samlitir í stíl og vinnubrögðum,
vora mjög fallega sungnir. Með
einni undantekningu, nefnilega Ex-
ultate Deo, eftir Poulenc, voru við-
fangsefni tónleikanna eftir hlé ís-
lensk-ensk tónverk eftir Hörð
Askelsson,_ Jónas Tómasson, Jón
Hlöðver Áskelsson og frumflutt
verk eftir ensk-íslenska tónskáldið
Oliver Kentish, við 25. sálminn,
„Turn thee unto me“. Fyrsti ís-
lenski sálmurinn, „Syng drottni nýj-
an söng“, eftir Hörð, er góð tónsmíð
sem er skýr í formi og raddskipan
við hasarmyndir eins og þessar,
menn sem leggja sig fram við hvert
tæknilegt smáatriði og vita hvernig á
að búa til bíó. Þeir bræður era sann-
arlega í þeim hópi.
Myndin er líka frumleg á sinn hátt
þótt ekki séu allar hugmyndirnar á
bak við hana frumlegar. Hugmyndin
um Draumaheiminn er kannski flók-
in en hún er ómótstæðileg og gefur
möguleika á mörgum og skrautleg-
um útfærslum, sem ekki verður bet-
ur séð en Wachawskíbræður nýti sér
til fullnustu. Maður tráir öllu sem
þeir segja manni, maður trúir þess-
ari veröld sem þeir skapa og öllu því
sem gerist innan hennar, maður trá-
ir á Draumaheiminn og að hann geti
verið til og að innan hans sé allt
mögulegt.
Stundum minnir Draumaheimur-
inn á tölvuleik sem er ekki óeðlilegt
miðað við um hvað hún fjallar og hef-
ur myndatakan talsvert með það að
gera. Þeir bræður hafa fundið upp
aðferð til þess að fi-ysta persónu í
stökki og skipta um sjónarhorn með
því að keyra myndavélina í hálfhring
áður en þeir halda áfram með hasar-
inn. Fólk berst í lausu lofti, það svíf-
ur um, byssukúlurnar skilja eftir sig
og var nokkuð vel sunginn. Líklega
er hljómgun kirkjunnar óþæg hröð-
um tónlínum, eins og einnig mátti
heyi’a í einum af sálmunum eftir
Schei,n en þessa gætti nokkuð í a-
hluta sálmsins, eftir Hörð.
„Drottinn er minn hirðir“, eftir
Jónas Tómasson, er að mestu í „tón-
lesformi" og sungið nær ávallt ein-
raddað; einföld tónsmíð.sem í með-
föram Schola cantoram var fallega
mótað tráartónles. „Turn thee unto
me“, eftir Oliver Kentish, er áhrifa-
mikil tónsmíð, erfið til söngs, sem
allt þar til í lokin var sanfærandi í
flutningi Schola cantoram. ,/Tignið
Drottin", eftir Jón Hlöðver Áskels-
son, er sterk tónsmíð og er sálmur-
inn „Drottinn, heyr þú bæn mína“
rammaður inn í breytilega útfært
andstef, „Tignið Drottin", sem
styrkti form verksins og skapaði
sjálfum sálminum afmarkað rými er
vann gegn endurtekningunni og gaf
verkinu skýrt afmarkað og áhrifa-
mikið form.
Raddferlið og hljómskipanin í öll-
um íslensku verkunum er sambland
af hefbundnum aðferðum og því sem
kallað er útvíkkun á hinni tónölu
skipan, sem birtist í „hljómþýðum"
ómstreytum, er helst urðu sterkar í
verkinu eftir Kentish. Þessi aðferð
einkenndi tónlistina við lok síðróm-
antíska tímans og markar upphaf
modernismans, svo sem heyra má í
afburðafögram kórverkum, eftir Jo-
hann Nepomuk David, og eftii’ að
modemisminn náði hámarki, með
alls konar hljóðtilraunum, hefur tón-
boginn hnigið til upphafsins og jafn-
vel svo að teknar hafa verið upp að-
ferðh’ sem eiga rætur sínar í upphafi
fornkirkjulegrar tónlistar, Ambrosi-
usar kirkjuföður og Gregors mikla.
Þessum afburða góðu tónleikum
lauk með gleðisöngnum, Exultate
Deo, eftir Poulenc, skemmtilegu
verki sem var fallega flutt. Söngstíll-
inn hjá Schola cantoram á mjög vel
við barokk- og nútímatónlist. Kórinn
er samstilltur, syngur af kunáttu og
öryggi, með töluverðum tilþrifum í
styrk og tilfinningu fyrir hinu tráar-
lega innihaldi verkanna, undir lif-
andi stjórn Harðar, er naut sín ein-
stakleg vel í hæferðugri tónlist sem
er að nokkra vegna mikillar endur-
ómunar HaUgrímskirkju og kórinn
kann orðið að nýta sér til fagurrar
hljómsköpunar.
öldur í loftinu og það er jafnvel hægt
að stoppa þær á flugi.
Wachawskíbræður hafa víða orðið
íyiir áhrifum. Tölvuleikir hafa þegar
verið nefndh’, hasai’blaðamenningin
kemur einnig við sögu, sumir ramm-
arnir eru eins og klipptir út úr hasai’-
blaði, og nýlegar og eldri myndir
koma upp í hugann. Við þekkjum
áhrifin frá Hitchcock þegar Keanu
Reeves, sem veit ekki hvaðan á sig
stendur veðrið, þarf að klifra út á
gluggasyllu skýjakljúfs; við höfum
séð svartklæddu útsendarana með
sólgleraugun áður í Mönnum í svörtu;
tölvumar lögðu heiminn í rást í Tor-
tímandanum eftir James Cameron.
En bræðurnir, sem gerðu hina gjöró-
líku svörtu glæpakómedíu „Bound“ á
undan þessari, notfæra sér það sem á
undan er komið á nýjan og skapandi
hátt og gera úr samkrullinu slípaðan
og sleipan og, á einhvem undarlegan
hátt, sexí framtíðarti’ylli.
Reeves er fæddur í hlutverk Neo
og hefur ekki verið ábyggilegri síðan
hann lék í „Speed“. Laurence Fis-
hburne eykur alltaf við myndirnar
sínar og er hinn trausti leiðtogi hér.
Bræðurnir setja Carrie-Ann Moss í
íðilþröngan leðurfatnað og ekki að
ástæðulausu. Aðrir leikarar passa
mjög vel inn í tölvuforritið.
Reeves verður að brjóta hlekki
hugar til þess að bjarga lífi sínu og
sigra Draumaheiminn. Áhorfandinn
þarf að gera það líka og þá verður
ánægjan margföld.
Arnaldur Indriðason
Jón Ásgeirsson
Hlekki brýt
ég hugar