Morgunblaðið - 29.06.1999, Blaðsíða 34

\ 34 PRIÐJUDAGUR 29. JÚNÍ 1999
MENNTUN
MORGUNBLAÐIÐ
i
Bara hver
önnur vinna
„En það er kannski það eina sem við get-
um virkilega lœrt afreynslunni að grimmd
mannskeþnunnar eru engin takmörk sett. “
Langþráð sólin lét
loks sjá sig á suð-
vesturhominu um
helgina, ekki seinna
vænna fyrir gegn-
blauta höfuðborgarbúa sem
hafa það sem af er sumars
mátt vita af íbúum norðan
lands og austan böðuðum í sól-
skini. Skylduverk númer eitt í
sólinni var að slá grasflötina
sem hafði þrifist vel í votviðri
undanfarinna vikna. Þegar hún
var orðin snoðklippt og heyið
komið í snyrtilegan safnhaug-
inn í garðshominu var hugað
að grillinu og sessumar settar í
garðhúsgögnin. Þar með var
allt til reiðu, framundan var
reglulegt helgarfrí eins og
helgarfrí um hásumar eiga að
vera.
VIÐHORF
Eftir Hðnnu
Katrínu
Fríðríksen
Ég kom
mér vel fyrir
úti í garði með
blaðabunka
mér við hlið.
Lesturinn
hófst á Morgunblaðinu þar sem
ein greinin stakk sérstaklega í
stúf við fuglasönginn og frið-
sældina í íslenskum húsagarði.
Um var að ræða endursagt við-
tal blaðamanns The Daily Tel-
egraph við serbneskan mála-
liða úr herheild í Kosovo sem
illræmd er fyrir illvirki, pynt-
ingar og morð á Kosovo-Albön-
um.
Það hafði verið á áætlun að
dotta í sólinni milli þess sem ég
sökkti mér ofan í lestur. Ég
átti hins vegar erfitt með að
víkja huganum frá hörmungun-
um í Kosovo, sérstaklega sat í
huga viðhorf hins serbneska
málaliða til illvirkjanna sem
hann og félagar hans höfðu
framið, en fram kom í viðtalinu
að hann leit á þau sem hvert
annað starf. Málaliðinn vildi
græða peninga og í þeim til-
gangi slóst hann ásamt þús-
undum annarra í hóp óháðra
vopnaðra hersveita sem fóru
eins og drepsótt um Kosovo.
„Ég vildi óska að ég væri eðli-
leg manneskja, verkfræðingur
eða rafvirki," segir hann. „En
það voru ekki mín örlög. Það
var Guðs vilji sem réði því
hvaða mann ég hef að geyma í
dag. Ég er ómenntaður, for-
eldrar mínir eru skildir og fað-
ir minn er drykkjusjúklingur.“
Ég greip Newsweek. Þar var
forsíðufyrirsögnin: „Blóðvell-
ir.“ Inni í blaði var fyrirsögn
greinarinnar: „Pabbi, þeir eru
að drepa okkur.“ Greinin fjall-
aði um nær óhugsanleg
grimmdarverk serbneskrar
herdeildar í litlu þorpi í suður-
hluta Kosovo þar sem heilli
stórfjölskyldu var útrýmt af
mikilli nákvæmni. Söguna
sögðu tvær konur, sem lifðu af
þegar eiginmönnum þeirra og
bömum, foreldrum og systkin-
um var slátrað, og nágrannar,
sem urðu vitni að grimmdar-
verkunum.
Mér varð bókstaflega líkam-
lega illt við lesturinn og gerði
hlé oftar en einu sinni, þurfti
hreinlega að safna kjarki til
þess að lesa áfram. Það er hart
að verða að kyngja því að það
eni líklega engin takmörk fyrir
því hvað við mennimir getum
sýnt hver öðrum mikla
grimmd.
Næst í blaðabunkanum var
The Sunday Times. Þar vakti
sérstaka athygli mína viðtal
bresks blaða- og sjónvarps-
manns, Angusar Macqueen, við
fyrrverandi foringja í sovésku
lögreglusveitunum sem hafði
verið yfirmaður í fangabúðun-
um í Síberíu frá árinu 1947 þar
til hann fór á eftirlaun. Hann
skar sig verulega úr hópi ann-
arra öryggisvarða sem mennta-
maður en faðir hans var meðal
fjölmargra slíkra sem hafði
verið úthrópaður sem „óvinur
fólksins" undir lok fjórða ára-
tugarins. Faðirinn hafði síðan
komist að þeirri niðurstöðu að
hag sonarins yrði betur borgið
innan kerfisins en utan og
hvatt hann til að hlýða kallinu
þegar það barst.
Tilefni viðtalsins við þennan
íyrrverandi sovéska lögreglu-
foringja, Danzig Baldayev,
vom teikningar sem hann hafði
gert í leyni og sýndu lífið í
Gúlaginu og meðferðina á föng-
unum. Um er að ræða nær tvö
hundruð teikningar sem
spanna tímabilið frá fyrstu ár-
um byltingarinnar fram að
miðjum níunda áratugnum
þegar Michael Gorbatsjov
komst til valda í Sovétríkjun-
um. Nú ferðast Baldayev um
með teikningarnar, sem em
enn einn skelfilegur vitnisburð-
urinn um grimmd mannskepn-
unnar.
Baldayev lagði sig í mikla
hættu við að festa þennan vitn-
isburð á blað enda lögðu sov-
ésk yfirvöld mikla áherslu á að
leyna því fyrir umheiminum
sem raunverulega gerðist í
Gúlaginu. Blaðamaður kemst
þó að þeirri niðurstöðu að
Baldayev sé ekki maður sem
hafi þurft að fela viðkvæmar
tilfinningar sínar þar til rétti
tíminn kæmi til þess að sýna
iðmn og yfirbót, heldur vel
upplýstur maður sem gerði sér
fyllilega grein fyrir því sem
Sovétkommúnisminn gerði
fólki og valdi þó þann kost að
spila með. „Þið Vesturlandabú-
ar emð heppnir. Þið hafði
aldrei þurft að ganga í gegnum
svona nokkuð og þið getið því
ekki skilið þetta. Okkur var
innrætt að meðhöndla okkar
eigið fólk svona. Við vorum
gerðir að villidýmm,“ segir
hann.
En Vesturlandabúar hafa
fengið sinn skammt. Skýrasta
dæmið er helför gyðinga í síð-
ari heimsstyrjöld. Því sem þar
gerðist hefur verið haldið á
lofti í hálfa öld undir þeim for-
merkjum að menn yrðu að
læra af reynslunni. Þjáningam-
ar mættu ekki falla í gleymsku,
minningin ætti að duga til þess
að koma í veg fyrir að slík
voðaverk endurtækju sig. En
það er kannski það eina sem
við getum virkilega lært af
reynslunni að grimmd mann-
skepnunnar em engin takmörk
sett. Við ákveðnar aðstæður
emm við fær um hvaða við-
bjóðslegu grimmdarverk sem
er.
IB námNýr kostur í framhaldsskólakerfínu er alþjóðlegt stúd-
entspróf sem spannar þrú ár. Sigríður Dögg Auðunsdóttir hitti
umsjónarmann námsbrautarinnar, og einnig tvo nemendur.
Alþj óðlegt stúdents-
próf á Islandi
• IB námið stendur nemend-
um til boða í 800 skólum í
100 þjóðlöndum.
• 27.000 manns tók sömu
prófín víðs vegar um heim-
inn sl. vor.
Morgunblaðið/Þorkell
„NÁMIÐ er skipulagt sem afar yfirgripsmikið
tveggja ára nám sem leiðir til alþjóðlegs stúdents-
prófs, en hér á landi er boðið upp á eins árs undir-
búningsnám fyrir þá sem koma beint úr gmnn-
skóla,“ segir Wincie.
MENNTASKÓLANUM við
Hamrahlíð hefur verið sett á
stofn námsbraut á vegum
Intemational Baccalaureate Organ-
isation, IBO, sem nefnd hefur verið
IB. Wincie Jóhannsdóttir er kon-
rektor MH og jafnframt IB stallari
sem hefur umsjón með brautinni.
„Námið er skipulagt sem afar yfir-
gripsmikið tveggja ára nám sem
leiðir til alþjóðlegs stúdentsprófs,"
segir hún, „en hér á landi er boðið
upp á eins árs undirbúningsnám
fyrir þá sem koma beint úr grunn-
skóla. Nemendur fara í samræmd
próf að loknu náminu og tóku um
27.000 manns sömu prófin víðs veg-
ar um heiminn sl. vor. Prófið er
þekkt og viðurkennt í háskólum um
allan heim, þ.á m. í Háskóla Is-
lands.“
Að sögn Wincie stendur IB námið
nemendum tO boða í 800 skólum í
100 þjóðlöndum og fer þeim fjölg-
andi ár frá ári. Kennslan fer fram á
ensku, frönsku eða spænsku og var
námið upphaflega ætlað nemendum
sem af ýmsum ástæðum þurftu oft
að flytjast milli landa.
Námsbrautin er ekki skipulögð
með eitt einstakt skólakerfi að fyr-
irmynd, heldur hefur tileinkað sér
kosti fjölmargra. í MH er brautin
skipulögð í áföngum og með prófum
og einingum og er því samræmd
öðrum brautum innan skólans. A
IB braut er svipaður tímafjöldi og á
öðrum brautum, en fleiri einingar á
önn og því talsvert meira vinnu-
álag.
TOgangurinn með stofnun IBO
samtakanna á sjöunda áratugnum
var tvíþættur. Annars vegar að
byggja upp heOsteypt skólakerfi
sem starfaði um allan heim og veitti
góðan undirbúning fyrir háskóla-
nám. „Hins vegar eins konar al-
þjóðahyggja eða hugsjónastefna,"
útskýrir Wincie. ,Að kenna fólki,
sem hefur forsendur tO að stunda
akademískt nám, að bera virðingu
fyrir margbreytileika heimsins og
þeim fjölmörgu þjóðemum sem þar
búa og að læra að meta þær mis-
munandi leiðir sem hægt er að fara
í lífinu.“
Full þörf á alþjóðlegu
námi hérlendis
Wincie segir að fyrst og fremst
hafi þótt spennandi að bjóða upp á
nýjan kost í framhaldsskólakerfinu.
Það svari kröfum áhugasamra og
einbeittra framhaldsskólanema
sem stefna á háskólanám. Einnig
hafi full þörf verið á því að bjóða
upp á nám af þessum toga hérlend-
is vegna þess hve margir íslenskir
nemendur komi úr erlendum skóla-
kerfum. Nokkuð sé um að foreldrar
fari utan til náms og því séu mörg
böm og unglingar á Islandi alin
upp í öðm tungumálaumhverfi en
íslensku og séu jafnvel tví- eða þrí-
tyngd. Það reynist þeim oft erfitt
að standast þær kröfur sem gerðar
em til íslenskukunnáttu á stúdents-
prófi enda hafa
þau ekki jafn
góðan málskiln-
ing og aðrir
nemendur.
Hún sagði
ýmsa hafa bent
menntamála-
ráðuneytinu á
þennan kost á
undanfömum ár-
um og í janúar
1996 hafi fiOltrúi
samtakanna komið til landsins og
kynnt námið fyrir kennumm og
fólki úr menntamálaráðuneytinu.
„Þetta er hluti af ákveðinni vakn-
ingu sem hefur átt sér stað hérlend-
is að undanförnu," segir hún. „Ann-
ars staðar á Norðurlöndunum hefur
um árabO verið skylda að bjóða er-
lendum grunnskólanemendum upp
á móðurmálskennslu en ekki fyrr en
nýverið var þetta tekið upp hér á Is-
landi. IB námið er því nokkurs kon-
ar angi af þessari nýju stefnu."
Jafnframt segir hún að IB námið
hafi þótt falla vel að skipulagi MH
og í haust sem leið hafi fyrsti nem-
endahópurinn hafið nám á IB braut.
Meirihluti hópsins hafði þá lokið
eins árs undirbúningsnámi í MH,
nokkrir komu beint úr skólum er-
lendis.
Wincie greinir frá því að í IB
kerfinu sé námsgreinum skipt í sex
flokka sem allir hafa jafn mikið
vægi: Móðurmál, erlent tungumál,
raungreinar, stærðfræði, félagsvís-
indi og valgreinar. Auk þessa er
sérkenni IB námsins, sem mikið er
lagt upp úr og byggist á þremur
þáttum sem Wincie segir nýjung í
íslensku skólakerfi: rannsóknarrit-
gerð, þekkingarfræði og nokkuð
sem nefnist SLS, eða skapandi
hugsun, líkamsrækt og starf í þágu
annarra.
Nemendum er skylt að takast á
hendur frumrannsókn á tOteknu
efni í námi sínu og skrifa um það
nálega 4.000 orða rannsóknarrit-
gerð. Með slíku verkefni er nem-
endur gefið tækifæri til að grand-
skoða efni sem þeir hafa sérstakan
áhuga á. Jafnframt kynnast þeir
sjálfstæðri rannsóknarvinnu og að-
ferðum við ritgerðasmíð af því tagi
sem háskólar gera kröfu um.
Þekkingarfræðin er þverfagleg
skyldunámsgrein sem ætluð er til
að örva gagnrýna hugsun um þekk-
ingu almennt og þá reynslu sem
nemendur öðlast utan skóla og inn-
an. Henni er ætlað að þroska sjálf-
stæða hugsun sem byggist á því að
greina á rökrænan hátt þær stað-
reyndir sem nemendur standa
frammi fyrir bæði í námi og al-
mennt.
Með SLS er ýtt undir mikilvægi
þess sem gerist utan skólans. Með
því að skylda nemendur í þátttöku í
SLS er staðfest mikOvægi annars
lærdóms en eingöngu bóklegs og
þeirra námsþátta er lúta að fræði-
mennsku. A þann hátt er myndað
mótvægi við tOhneigingu sumra
nemenda til að einblína um of á bók-
námið. Með þátttöku í skólakór, svo
eitthvað sé nefnt, íþróttum og störf-
um í þágu annarra er ungt fólk
hvatt tO þess að deOa kröftum sín-
um og hæfileikum með öðrum um
leið og það lærir að bera umhyggju
fyrir samfélaginu.
Gengur vel að fá kennara
til að kenna á ensku
Næsta haust munu 18 nemendur
hefja nám á öðru ári. Af þeim er
þriðjungur sem hefur dvalið hluta
skólagöngu sinnar erlendis og einn
útlendingur. Á fyrsta ári eru 20
nemendur að koma úr undirbún-
ingsnámi. Þriðjungur þeirra lærði
að hluta tO erlendis og tveir þriðju
koma úr grunnskóla, þar af einn út-
lendingur. Að auki koma u.þ.b. sex
nemendur frá útlöndum.
Wincie segir það mjög misjafnt
eftir skólum og löndum hvert hlut-
fall erlendra og innlendra nemenda
sé. Sums staðar eru nær eingöngu
erlendir nemendur en annars staðar
er það mjög blandað. Hérlendis, líkt
og annars staðar á Norðurlöndun-
um, kemur meginhluti IB nemend-
anna hina hefðbundnu leið úr
grunnskóla en hefur valið þennan
kost af ýmsum ástæðum, m.a. þeim
að þegar í Háskóla Islands er komið
er í mörgum greinum nauðsynlegt
að lesa meginhluta námsefnisins á
ensku.
„I ljósi þess að Menntaskólinn við
Hamrahlíð er eini framhaldsskólinn
á Islandi þar sem mögulegt er að
búa sig undir háskólanám án þess
að hafa fullt vald á íslensku," segir
Wincie, „er tekið við tvenns konar
umsækjendum. Annars vegar ís-
lenskum nemendum sem hafa náð
verulega góðum árangri í grunn-
skóla, hafa tileinkað sér góðar
námsvenjur og sýna fram á að þeir
hafa nauðsynlegan áhuga, þroska
og mótuð framtíðaráform til að
takast á við krefjandi nám á er-
lendri tungu. Hins vegar erlendum
nemendum eða þeim sem dvalið
hafa langdvölum erlendis, stefna að
háskólanámi og virðast eiga erindi í
það en hafa litla möguleika á að
uppfylla kröfur íslensks stúdents-
prófs vegna lítillar kunnáttu í ís-
lensku.“
Nánari upplýsingar um IB námið
má finna á heimasíðu Menntaskól-
ans við Hamrahlíð á Netinu á slóð-
inni http://rvik.ismennt.is/~ham