Morgunblaðið - 03.07.1999, Blaðsíða 10

10 LAUGARDAGUR 3. JÚLÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Starfshópur skilar tillögum að stefnumörkun í málefnum neytenda
Upplýsingamiðstöð neyt-
enda stofnuð fljótlega
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
Fjórir úr starfshópnum kynntu tillögurnar á blaðamannafundi í iðnaðar- og viðskiptaráðuneytinu á fimmtu-
dag ásamt ráðherra. F.v. Jóhannes Gunnarsson og Jón Magnússon, tilnefndir af Neytendasamtökunum,
Finnur Ingólfsson, iðnaðar- og viðskiptaráðherra, Drífa Sigfúsdóttir, ráðherraskipaður formaður starfs-
hópsins, og Ragnar Árnason, tilnefndur af VSÍ.
UPPLÝSINGAMIÐSTÖÐ neyt-
enda verður stofnuð fljótlega. Þetta
kom fram í máli Finns Ingólfssonar
iðnaðar- og viðskiptaráðherra á
blaðamannafundi á fimmtudag þar
sem kynnt var skýrsla starfshóps
um stefnumörkun í málefnum neyt-
enda. Ennfremur sagði ráðherra að
hann hygðist hrinda þremur af til-
lögum starfshópsins - stofnun upp-
lýsingamiðstöðvar, að kannaðir
verði kostir þess að stofna sérstakt
embætti umboðsmanns neytenda og
að vægi neytendamála verði aukið
hjá Samkeppnisstofnun - í fram-
kvæmd með því að stofna sérstakan
hóp með fulltrúum Löggildingar-
stofu, Neytendasamtakanna, Sam-
keppnisstofnunar og ráðuneytisins.
Ráðherra taldi þetta vera í fyrsta
skipti sem af hálfu hins opinbera
væri mótuð heildstæð stefna í neyt-
endamálum. Ennfremur sagði hann
að tillögur starfshópsins miðuðu að
bættu skipulagi og aukinni sam-
ræmingu á því starfi sem unnið
væri í þágu neytenda. Hann sagði
og að gert væri ráð fyrir því að
ráðuneytið léti fara fram endur-
skoðun á opinberri stefnumörkun í
neytendamálum á fárra ára fresti.
Upplýsingar og Ieiðbeiningar
á einum stað
Starfshópurinn skiiaði tillögum í
átta liðum. Fyrsta tillagan, sem
ráðherra sagði að væri jafnframt
megintillaga hópsins, er um stofn-
un Upplýsingamiðstöðvar neytenda
þar sem neytendum yrði gert
„kleift að leita upplýsinga og leið-
beininga á einum stað um allt það
er varðað hafi neytendur, s.s. um
réttarstöðu þeirra, aðgang neyt-
enda að kvörtunarþjónustu, upplýs-
ingar um markaðinn fyrir neytend-
ur áður en kaup eru gerð, um fram-
boð, verð og gæði vöru og þjón-
ustu“.
Að sögn Drífu Sigfúsdóttur, for-
manns starfshópsins, var stigið
fyrsta skrefið í átt að slíkri upplýs-
ingamiðstöð með þjónustusamningi
sem ráðherra gerði við Neytenda-
samtökin á síðasta ári, en í honum
felst að samtökin skuli veita neyt-
endum upplýsingar á ákveðnum
sviðum.
Um það hvenær Upplýsingamið-
stöðin yrði stofnuð sagði ráðherra
að hann legði áherslu á að fram-
kvæmdir yrðu komnar í gang á
haustmánuðum, það réðist þó af því
hversu hratt hópmeðlimir kæmust
að samkomulagi.
Önnur tillaga nefndarinnar er að
kannaðir verði kostir þess að stofn-
að verði sérstakt embætti umboðs-
manns neytenda. Ef yrði af stofnun
slíks embættis myndi hlutverk
Samkeppnisstofnunar breytast því
að í dag gegnir hún tvíþættu hlut-
verki, annars vegar að vera „yfir-
vald í málefnum sem varða sam-
keppni og samkeppnishömlur", eins
og segir í skýrslu starfshópsins, og
hins vegar að „hafa eftirlit með
óréttmætum viðskiptaháttum og af-
skipti af neytendamálum".
Umboðsmaður neytenda
Á Norðurlöndum fellur síðar-
nefnda hlutverkið í hendur umboðs-
manns neytenda og yrði það sama
gert hérlendis ef embættinu verður
komið á fót.
Ráðherra sagði að ef stofnað yrði
embætti umboðsmanns neytenda
væri staða þeirra styrkt en þó væri
möguleiki að styrkja hana með öðr-
um hætti.
Drífa sagði ennfremur að ef emb-
ættið yrði stofnað þyrfti að gera
margar lagabreytingai’ og slíkt ferli
tæld talsverðan tíma.
í þriðja lagi er gert ráð fyrir því
að aukið verði vægi Samkeppnis-
stofnunar í neytendamálum. Þetta
yrði gert með því að skipa neytenda-
málum í sérstaka deild.
„Þessum þremur tillögum vil ég
hrinda í framkvæmd með þeim
hætti að setja þær í hendur sérstaks
hóps sem ég ætla að skipa í fram-
haldi af þessu. Þar verða fulltrúar
Löggildingarstofu, Neytendasam-
taka, Samkeppnisstofnunar og ráðu-
neytisins," sagði ráðherra. Jafn-
framt sagði hann að hópurinn ætti
ekki að skoða tillögumar frekar
heldur fyrst og fremst að skoða með
hvaða hætti hægt væri að samræma
starfið og jafnvel að skipta verkum
milli aðila. „En fyrst og fremst að fá
þessa aðila til að vinna saman að því
að efla og treysta stöðu neytenda."
Aðrar tillögur starfshópsins eru
um að einfalda og skýra lagaum-
gjörð um réttindi neytenda, stofnun
úrskurðarnefndar fyrir neytendur,
styrkt verði neytendamáladeild
ráðuneytisins, ráðuneytið hlutist til
um útgáfu yfirlitsrits um neytenda-
mál og að endingu að virkt eftirlit
verði með opinberri þjónustu.
Mest tekist á um
umboðsmann neytenda
Jóhannes Gunnarsson, formaður
Neytendasamtakanna og tilnefndur
af þeim í starfshópinn, sagðist
fagna því að nú væri í fyrsta sinn af
hálfu stjórnvalda mörkuð stefna í
málum neytenda. Hann sagði að
mest hefði verið tekist á um það í
starfshópnum hversu langt ætti að
ganga varðandi umboðsmann neyt-
enda og að hann teldi mjög mikil-
vægt að það yrði skoðað sérstak-
lega. Það væri komið undir áhuga-
sviði þess sem stýrir Samkeppnis-
stofnun hverju sinni hvar meginá-
herslur v
æru. Jóhannes sagðist ekki vera í
nokkrum vafa um að til að styrkja
stöðu neytenda ætti að stofna emb-
ætti umboðsmanns eins og annars
staðar á Norðurlöndum.
Aðspurður sagði ráðherra að í sín-
um huga væri enginn vafi að ríkis-
valdið gæti haldið sjálfstæði sínu
gagnvart hagsmuna- og þrýstihóp-
um þrátt fyrir samstarf við þá. Hann
sagði að það hefði til að mynda sýnt
sig með samstarfi við Neytendasam-
tökin að hægt væri að ná góðum ár-
angri með slíku samstarfi.
Fannst
heill á húfi
eftir langa
útivist
34 ÁRA gamall karlmaður
var fluttur í öryggisskyni á
Fjórðungssjúkrahúsið í Nes-
kaupstað eftir að björgunar-
sveitarmenn fundu hann við
Helgustaðarskarð í Reyðar-
firði um klukkan fjögur í fyrr-
inótt. Ekkert amaði að mann-
inum utan þess að hann var
orðinn þreyttur eftir göng-
una.
Tilkynnt var um að maður-
inn væri týndur skömmu eftir
miðnætti aðfaranótt föstu-
dags, en hann hafði lagt af
stað fótgangandi frá Norð-
firði um hádegið á fimmtudag
og mun hafa lagt að baki ná-
lega 20 kílómetra áður en
hann fannst. Þoka mun hafa
valdið því að hann villtist, en
veður var að öðru leyti sæmi-
legt þrátt fyrir nokkum
kulda.
Um fimmtíu manns úr
björgunarsveitunum á Reyð-
arfirði, Eskifirði, Seyðisfirði
og í Neskaupstað tóku þátt í
leitinni, sem tók um þrjár
klukkustundir.
Farbann
Briggs
staðfest í
Hæstarétti
HÆSTIRÉTTUR staðfesti í
gærmorgun ákvörðun Hér-
aðsdóms Reykjavíkur um far-
bann á Bretann Kio Alexand-
er Briggs, sem sýknaður var
af ákæru um stórfellt smygl á
e-töflum til landsins hinn 1.
september í fyrra. Farbannið
má þó ekki gilda lengur en til
1. október næstkomandi.
Samkvæmt upplýsingum
frá Hæstarétti er hugsanlegt
að mál Briggs verði tekið fyr-
ir í sumar, rétt fyrir réttarhlé.
Briggs hafði hlotið 7 ára
fangelsisdóm í héraði hinn 11.
mars en áfrýjaði dóminum til
Hæstaréttar, sem ómerkti
dóminn og sendi málið aftur
heim í hérað þar sem því lauk
með sýknu á miðvikudag.
Hæstiréttur snýr við dómi héraðsdóms vegna fasteignakaupa í Mosfellsbæ
Islenska ríkið og
Mosfellsbær sýknuð
HÆSTIRÉTTUR hefur sýknað ís-
lenska ríkið og Mosfellsbæ af kröf-
um eigenda fasteignar í Mosfells-
bæ um bætur. Kröfurnar byggðust
á því að eigendurnir hefðu við kaup
á fasteigninni ekki verið upplýst
um að veðskuld hvíldi á henni.
Málsatvik voru þau að veðlán
Búnaðarbankans hvíldi á land-
spildu í eigu Byggingarfélagsins
Hamra hf. við Aðaltún í Mosfells-
bæ. Kaupendumir keyptu fast-
eignina númer 6 við Áðaltún af
Hömrum hf. og skyldu Hamrar hf.
reisa hús á fasteigninni. Fasteignin
var hluti af spildunni, en hafði ekki
verið sérgreind í veðmálabókum.
Hamrar hf. létu veðskuldarinnar
ekki getið.
Veðskuldar ekki getið
Við sérgreiningu fasteignarinn-
ar úr spildunni urðu þau mistök að
veðskuldarinnar var ekki getið.
Mosfellsbær, sem gerði lóðar-
leigusamning við kaupendurna,
upplýsti þá heldur ekki um skuld-
ina enda þótt sveitarfélagið hefði
samþykkt hana sem þinglýstur
eigandi landsins á sínum tíma.
Hamrar hf. urðu gjaldþrota áður
en byggingunni var lokið. Þá
héldu kaupendurnir áfram fram-
kvæmdum við húsbygginguna á
eigin vegum og þinglýstu m.a.
tveimur skuldabréfum athuga-
semdalaust á eignina. Við þinglýs-
ingu þriðja skuldabréfsins var rit-
uð athugasemd um veðrétt Búnað-
arbankans. f framhaldi af þessu
fékk bankinn veðrétt sinn stað-
festan með dómi og lét selja eign-
ina nauðungarsölu.
Kaupendurnir stefndu aðallega
íslenska ríkinu, en til vara Mos-
fellsbæ vegna þess tjóns sem þeir
hefðu orðið fyrir. I héraðsdómi
var fallist á bótaskyldu ríkisins og
það dæmt til að greiða kaupend-
um tæplega 3,5 milljónir króna.
Hæstiréttur hefur nú snúið þeim
dómi við og sýknað ríkið.
í dómsorðum segir meðal ann-
ars um þátt aðaláfrýjanda, ríkis-
ins: „Það eru skilyrði fyrir bóta-
skyldu ríkissjóðs vegna þinglýs-
ingarmistaka eins og hér um ræð-
ir, samkvæmt a. lið 49. gr. þinglýs-
ingarlaga nr. 39/1978, sbr. 23. gr.
laga nr. 85/1989, að sýnt sé fram á
tjón, sem telja verði sennilega af-
leiðingu þeirra, og að aðili sé
grandlaus. Fram hjá því verður
ekki horft að erfiðleikar gagná-
frýjenda [kaupenda] hljóta fyrst
og fremst að teljast bein afleiðing
vanefnda og gjaldþrots viðsemj-
anda þeirra. Þegar á allt er litið,
verður að telja, að tjón þeirra sé
ekki sennileg afleiðing þinglýsing-
armistakanna og gagnáfrýjendur
[kaupendur] hefðu mátt vita um
tilvist tryggingarbréfs Búnaðar-
banka íslands, auk þess sem við-
semjandi þeirra var sannanlega
grandsamur. Er hvorugt framan-
greindra skilyrða því uppfyllt.
Ekki verður á það fallist að unnt
sé að dæma málið á öðrum bóta-
grundvelli. Leiðir þetta til sýknu
aðaláfrýjanda [ríkisins] af kröfum
gagnáfrýjenda [kaupenda].“
Mosfellsbæ ekki skylt að
geta veðbanda
Um þátt varastefnda, Mosfells-
bæjar, segir meðal annars í dóms-
orðum: „Ljóst verður að telja að í
lóðarleigusamningi eins og þeim,
sem hér um ræðir, beri leigusala
að tilgreina þær kvaðir og bönd,
sem á lóð hvíla af hans hálfu. Til
veðbanda þeirra, sem hér um ræð-
ir, var hins vegar stofnað af hálfu
byggingaraðila, viðsemjanda
gagnáfrýjenda [kaupenda], eftir
úthlutun lóðarinnar. I málflutningi
sínum hafa gagnáfrýjendur ekki
skírskotað til lagaákvæða eða
óyggjandi gagna, er leiði til þeirr-
ar ályktunar, að varastefnda
[Mosfellsbæ] hafi verið skylt að
geta þessara veðbanda í lóðar-
leigusamningi. Þykir ekki unnt að
byggja á því að slík skylda hafí
verið fyrir hendi.
Hér verður að líta til þess að
varastefndi [Mosfellsbær] mátti
búast við því að viðskipti gagná-
frýjanda [kaupenda] og Hamra hf.
hefðu farið fram eins og tíðkast í
fasteignaviðskiptum, þar á meðal
athugun eignaheimilda og veð-
banda. Umræddu tryggingarbréfi
hafði sem fyrr segir verið þinglýst
þegar kaupsamningur gagnáfrýj-
enda og Hamra hf. var gerður.“
Málið dæmdu hæstaréttardóm-
ararnir Pétur Kr. Hafstein, Garð-
ar Gíslason, Guðrún Erlendsdótt-
ir, Haraldur Henrysson og Hrafn
Bragason. Lögmaður íslenska rík-
isins var Skarphéðinn Þórisson
hrl., lögmaður Mosfellsbæjar var
Aðalsteinn E. Jónsson hrl. og lög-
maður kaupenda var Ragnar H.
Hall hrl.