Morgunblaðið - 03.07.1999, Blaðsíða 38

'38 LAUGARDAGUR 3. JÚLÍ 1999
MARGMIÐLUN
MORGUNBLAÐIÐ
-4
Réttlæti
á sparkvelli
„Tregðulögmál í höfðinu á eina raun-
verulegu íhaldi samtímans, talsmönnum
gömlu ríkisafskiptanna og einkahags-
munir þeirra sem njóta góðs af
óbreyttu ástandi, eru í sameiningu
erfiður þröskuldur. “
HVENÆR sem ég
heyri einhvern
segja að það eigi
„bara að láta mark-
aðinn ráða“ bíð ég
eftir að heyra nauðsynlegan fyr-
irvara, annars get ég ekki tekið
almennilega mark á skoðunum
þess sem talar. Þótt flestum sé
orðið ljóst að mai-kaðurinn er
besta lausnin þegar kemur að
hefðbundinni framleiðslu á vörum
og þjónustu er hann ekki töfra-
lausn sem losar okkur við að
velja og hafna í stjórnmálum.
Skorinyrtir frjálshyggjumenn
geta stundum
VIÐHORF
Eftir Kristján
Jónsson
leyft sér að
vera öfgafullir í
bardögum við
ofstjórnina sem
sagt hefur verið að sé systir
óstjórnarinnar. Hugsjónamenn
sem hirða ekki um málamiðlanir
ögra oft okkur daufgerðu sleðun-
um. Þeir vekja okkur og skýra
línurnar í umræðunum sem er
ágætt. En innst inni vitum við vel
að auk markaðsaflanna koma við
sögu í lífínu allt aðrir hlutir sem
stundum verða að taka ráðin af
lögmálum markaðarins þegar
nauðsyn brýtur lög. Annars verð-
um við bara dýr.
Siðferðisvitundin getur rekist á
lausn markaðarins, komið getur
upp í okkur hjartagæska og þá
neitum við stöku sinnum með
réttu að hlýða skilyrðislaust
kaldri skynsemi viðskiptalögmál-
anna. Hvort við erum þá oft að
kaupa okkur frest frá erfiðum en
óhjákvæmilegum breytingum er
svo önnur saga. En það sem var
ómanneskjulegast í hugmynda-
heimi ofstækis-rugludalla komm-
únista og fasista var einmitt af-
neitunin á því að kenningin gæti
vikið. Þeim fannst að hæfði hún
ekki mannfólkinu væri það verst
fyrir það sjálft. Þegar skórinn
var of lítill fyrir hefðarmeyna í
ævintýrinu varð að sníða af tærn-
ar og hælana.
Markaðshyggja er ekki spurn-
ing um allt eða ekkert heldur val
eftir aðstæðum; oftast hentar
samkeppni best.
Þetta var nauðsynlegur inn-
gangur til að forðast (ímyndað)
hatursaugnaráð einhvers staðar
núna í óþjóðlegum sumarhitan-
um. En einhver spyr vafalaust
hvort ekki sé gert nóg af því að
taka undir með lýðskrumurum í
pólitík sem alltaf hafa þægilegar
Iausnir á takteinum fyrir okkur
hin. Þeim sem eiga aldrei nógu
sterk orð til að lýsa því hvað þeir
ætli að vera tillitssamir við okk-
ur, ekki svona kaldir og illúðlegir
eins og „nýfrjálshyggjuliðið“. Það
dugar víst ekki að tala um frjáls-
hyggju. Hvað ætla þeir að segja
næst, verður það þá glænýfrjáls-
hyggja og hvað svo, ofurglæ-
nýfrjálshyggja?
Sagt hefur verið að hægt sé að
útskýra með góðum árangri dá-
semdir félagshyggju og ríkisfor-
sjár fyrir hvaða meðalmanni sem
er á hálftíma en tekið geti 30 ár
að útskýra fyrir fluggreindu fólki
af hverju markaðskerfið, með öll-
um sínum göllum, sé þrátt fyrir
allt skásti kosturinn. En ástæðan
fyrir því að hægt gengur að nýta
betur kostina við markaðinn er
ekki alltaf sú að háð sé hug-
myndafræðilega barátta upp á
gamla móðinn. Tregðulögmál í
höfðinu á eina raunverulegu
íhaldi samtímans, talsmönnum
gömlu ríkisafskiptanna og einka-
hagsmunir þeirra sem njóta góðs
af óbreyttu ástandi, eru í samein-
ingu erfiður þröskuldur.
Til að rugla fólk í ríminu er oft
lagt að jöfnu að velferðarkerfið
verði afnumið og opinberir aðilar
hætti að reka sjálfir sjúkrahús,
skóla, útvarp/sjónvarp og fleira.
Vanafestan er söm við sig. Á ní-
unda áratugnum munaði minnstu
að þingmaður tárfelldi í ræðustól
Alþingis þegar rætt var um að
einkavæða Jarðboranir ríkisins
eins og stofnunin hét þá. Þetta
var víst að hans mati atlaga gegn
alþýðunni.
En fyrir okkur launþega skipt-
ir mestu hvort við þurfum að
greiða úr eigin vasa kostnaðinn
af heilbrigðisþjónustu og skóla-
göngu. Velferðarkerfi merkir að
skattgreiðendur deila kostnaðin-
um. Hver annast þjónustuna er
aukaatriði fyrir okkur ef ríkið sér
að öllu eða mestu leyti um
greiðslurnar.
Hvarvetna eru opinber fyrir-
tæki, með öll tilvistarvandamál
sín, nú í þykjustuleik á markaðn-
um. Síðasta dæmið er að skatt-
leysinginn Orkuveita Reykjavík-
ur ætlar að sýna djörfung og láta
borgina keppa við einkafyrirtæki
um gagnaflutninga. Er þá ekki
einfaldara að sjálft ríkisvaldið
taki að sér að sjá um slíka þjón-
ustu, það yrði svo voðalega öflugt
fyrirtæki, ekki satt?
Opinber fyrirtæki hljóta eðli
málsins samkvæmt að brengla
heilbrigða samkeppni á sínu sviði
vegna bakhjarlsins sem þau hafa
fram yfir einkafyrirtækin.
Það var upplýsandi að lesa hér
í blaðinu fyrir skömmu um að-
stæður þeirra sem reka sjálfstæð
kvikmyndafélög og reyna að
keppa við starfsmenn ríkissjón-
varpsins. Þess skal þó getið, til að
ekki sé verið að einfalda málið
um of, að oft fá þeir sem slíkt efni
framleiða opinbera styrki. En
sjónvarpið býr nú sjálft til megn-
ið af íslensku menningar- og af-
þreyingarefni sínu og nýtur þess
þá að þurfa ekki að taka hluti
eins og afnot af tæknibúnaði og
annarri aðstöðu með inn í dæmið
þegar afurðin er verðlögð.
Síðan er sagt að hægt sé að
gera þættina á miklu lægra verði
innanhúss en einkafyrirtækin
bjóði. Og stofnunin heldur áfram
að þenjast út enda allt í besta
gengi í Undralandi.
Auðvitað er Ijóst að innlent
efni þyrfti alls ekki að minnka
þótt öll framleiðsla þess væri
boðin út. Handhafar fjárveitinga-
valdsins geta innan skynsam-
legra takmarka þess vegna stór-
aukið innlenda þáttinn - en látið
einkareksturinn um að búa til
efnið. Sjónvarpið sæi um útsend-
ingar en ekki framleiðslu.
Með fullri virðingu fyrir fag-
lega hæfum ríkistarfsmönnum
sem þannig starfa í vernduðu
umhverfi: Væri það ekki gott fyr-
ir sjálfstraustið og metnaðinn að
fá að spreyta sig á venjulegum
velli en ekki sparkvelli þar sem
mark keppinautanna er miklu
stærra?
Brennari
frá
Creative
GEISLADISKABRENNSLA er
vandaverk eins og þeir þekkja
sem reynt hafa. Bæði er að
brennarinn verður að vera í góðu
lagi og gagnastreymi frá tölv-
unni má ekki bregðast.
Geisladiskabrennsla er sífellt
algengari, enda kosta diskar fyr-
ir slíkt lítilræði og brennarar
hafa einnig lækkað í verði sam-
hliða því sem hraði þeirra hefur
aukist. Þrátt fyrir það er vanda-
verk að brenna diska, því ekkert
má út af bera ef brennslan á að
heppnast. Mestu skiptir að
stöðugt og jafnt gagnastreymi sé
á milli tölvu og brennara og
margir kannast við villuboð
vegna biðminnis brennarans sem
ýmist fyllist eða tæmist of
snemma. Creative Labs hefur
brugðist við þessu með nýrri gerð
brennara sem er með stærra bið-
minni en tíðkast almennt.
I brennaranum er tveggja
megabæta biðminni sem ætlað er
að tryggja að aldrei skorti gögn
fyrir brennsluna. Geislabrennar-
inn heitir CD-RW 4224, en eins
og nafnið ber með sér getur
hann skrifað á CD-R-diska og
einnig CD-RW, það er á diska
sem hægt er að skrifa einu sinni
og síðan diska sem skrifa má á
aftur og aftur. Með fylgir hug-
búnaðurinn Nero Burning ROM
og Prassi abCD, en síðarnefndi
hugbúnaðurinn gerir kleift að
skrifa á diskinn jafnharðan í
smáslöttum í stað þess að safna á
disk.
Gagnleg uppfærsla
Vinsælasti hugbúnaðarvöndull heims er
Office-pakkinn frá Microsoft. Árni
Matthíasson skoðaði nýjustu útgáfu Office
sem dregur nafn sitt af lokaári aldarinnar.
insælasti
hugbúnað-
arvöndull
heims er Office-
pakkinn frá
Microsoft, sem
inniheldur allan
helsta hugbúnað
sem almennir
tölvunotendur
þurfa að nota,
hugbúnaður til
ritvinnslu, tölvureiknir, glænjforrit
og pótsforrit í grunnútgáfunni, en til
er útgáfa af Office sem inniheldur
meðal annars gagnagrunn og um-
brotsforrit. Síðasta útgáfa af Office
kallaðist Office 97 og kom út 1996.
Fyrir stuttu kom svo út ný útgáfa af
vöndlinum sem dregur nafn sitt af
lokaári aldarinnar, heitir Office 2000.
Office 97 var til í ýmsum gerðum
en Office 2000 gengur enn lengra í
þá átt, til eru fimm afbrigði, mis
umfangsmikil og mis dýr eðlilega.
Fyrst er að telja staðalútgáfu, St-
andard Version, sem í er Word rit-
vinnsluforrit, Excel töflureiknir,
PowerPoint glæruforrit, Outlook
póstforrit og Internet Explorer
vafri. í útgáfu
fyrir lítil fyrir-
tæki, Small
Business Edition
bætist við Publis-
her umbrotsfor-
ritið og viðbótar-
vöndull sem kall-
ast Small
Business Tools.
Þegar komið er
upp í atvinnu-
mannsútgáfuna, Professional
Edition er til viðbótar í vöndlinum
Access gagnagrunnurinn sem flest-
ir hafa spáð að hyrfi fyrir sérstakri
útgáfu af SQLServer, en annað
kom á daginn. í lúxusútgáfunni,
Premium Edition, er einnig Front
Page vefsmíðaforritið og mynd-
vinnsluforritið Photo Draw. Ein út-
gáfa er til, svonefnd þróunarút-
gáfa, Developer Edition, ætluð
þeim sem smíða viðbætur og hug-
búnað við vöndulinn, en í henni er
að auki að finna ýmis þróunartól.
Uppsetningarforrtið er verulega
breytt og til mikilla bóta, því betra
er að velja út hvað á að setja upp og
ef viðkomandi er í vafa um hvort
Tíu tungumál til
ÞRÁTT fyrir kaup AOL á
Netscape heldur þróun þar
áfram, þó ekki bóli á lokagerð
Gecko, næstu útgáfu af
Netscape-vafranum. Á dögunum
kynnti Netscape tíu nýjar útgáf-
ur af vafra sínum.
Microsoft hefur gengið á und-
an með gott fordæmi í að stað-
færa Explorer-vafra sinn, því
hann er nú til í 26 tungumálum,
þar af þremur gerðum af kín-
versku og tveimur af portú-
gölsku. Netscape hafði dregist
verulega afturúr en tók kipp á
dögunum þegar fyrirtækið
kynnti tíu nýjar útgáfur til við-
bótar við þær þrettán sem fyrir
voru. Nýju tungumálin eru
norska, finnska, rússneska,
pólska, ungverska, gríska, tyrk-
neska, tékkneska og slóvenska,
en einnig er með tain sérstök
gerð af Netscape fyrir „enska
ensku“, þ.e. það afbrigði hennar
sem talað er á Englandi.
Netscape-menn segjast telja
að 32 milljónir manna noti vafr-
ann að frátöldum þeim sem hafa
ensku að móðurmáli, en með við-
bótunum stækki markaður fyrir-
tækisins um 200 milljónir manna.
þann vilji þessa eða hina viðbótina
getur hann einfaldlega búið svo um
hnútana að ekki sé búnaðurinn sett-
ur inn á tölvuna nema þegar þarf að
nota hann í fyrsta sinn.
Microsoft hefur lagt mikla vinnu í
að samhæfa vöndulinn vefnum og
endurbætt til muna hvernig skjöl
eru vistuð úr Word og Excel.
Vefsmiðir hafa reyndar lengi hent
gaman að tilburðum Microsoft til
vefsmíða, hvort sem er með Word
eða Front Page, því bæði forritin
hafa skilað af sér einkar subbulegum
kóða. Mjög hefur verið bætt úr því,
þó flókin skjöl verði á stundum gríð-
arstór, og nú getur PowerPoint
einnig vistað kynningar sem HTML.
Access getur einnig vistað skjöl í vef-
tæku formi og hægt að uppfæra
gögnin í gegnum vefsíðu, í einföldu
eyðuskjali, aðeins þó í Intemet Ex-
plorer 5.
Viðmót forrita er áþekkt, en smá-
vægilegar breytingar gerðar hér og
þar í þeim, til að mynda laga val-
myndir sig að notkun notandans og
hætta að sjást nema þeir liðir sem
mest eru notaðir. Með því að færa
bendilinn yfir litla ör sem birtist
sjást allir liðir þó aftur snemm-
hendis, þurfi að nota einhvern
þeirra. Einnig er til mikilla bóta að
þurfa ekki að fara sífellt í Windows-
valmyndina til að skipta á milli op-
inna skjala, því hvert skjal opnast í
sérstökum glugga og hægt að
skipta á milli með Alt-Tab, eða
breytt-dálkastilli. Fjölmargt er
hægt að nefna af endurnbótum,
ekki síst í Excel, sem gerir auðveld-
ara en áður að sækja upplýsingar í
vefsíður til að mynda. Oll forritin
geta notað nýja gerð af klippi-
spjaldi sem heldur utan um það
sem á það er sett sem er verulega
handhægt því fyrir vikið er hægt að
safna á spjaldið og líma síðan inn
eftir hendinni.
Microsoft Office 2000 er ekki eini
hugbúnaðarvöndullinn sem völ er á,
Corel WordPerfect Office 2000 kom
á markað fyrir skemmstu og einnig
Lotus SmartSuite. Ekki má síðan
gleyma StarOffice, sem er býsna öfl-
ugur vöndull og ókeypis í þokkabót.
Hvað notagildi og aðgengi hefur
Office 2000 þó vinninginn og líklegt
að flestir hinna 70 milljóna notenda
sem nota Office 97 í dag eigi eftir að
uppfæra vöndul sinn.