Morgunblaðið - 16.07.1999, Blaðsíða 26

26 FÖSTUDAGUR 16. JÚLÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
STUND milli stn'ða. Hádegisverður snæddur í mötuneyti læknadeildar. Frá vinstri: Unn-
ur Dís Skaptadóttir mannfræðingur, Áslaug Dóra Eyjólfsdóttir, Qölmiðlafræðingur og
form. KRFÍ, Irma Erlingsdóttir bókmenntafræðingur og Hulda Proppé mannfræðingur.
FYRIRLESARAR um konur í heimsstyrjöldinni síðari. F.v.: Rochelle Saider, Susan Bene-
dict, Myrna Goldenberg, Elisabeth Bear og Hester Bear.
Breytum mennt-
un og komum
konum til valda
Enn gildir að ef femínistar ætla að auka þekkingu og breyta
áherslum verða þeir að beina sjónum að öðrum þáttum en gert
hefur verið hingað til í fræðunum. Kristín Astgeirsdóttir sat
alþjóðlega kvennafræða- eða kynjafræðaráðstefnu, Women’s
Worlds ‘99, sem haldin var í Tromsö í júní sl. og fjallar hér um
upphaf hennar, um menntun kvenna, háskóla og sagnfræði.
OFT var þröng á þingi, einkum þegar þekktir fyrirlesarar létu í sér heyra. Myndin var tekm á fynrlestri
Anette Kolodny sem sagt er frá í greininni.
SALURINN í menningar-
miðstöðinni í Tromsö var
troðfullur þegar sjöunda al-
þjóðlega kvennafræða- eða
kynjafræðaráðstefnan Women’s
Worlds ‘99 var sett síðdegis sunnu-
dagin 20. júní. Von var á alit að
1.500 gestum alls staðar að úr heim-
inum auk heimamanna og nágranna
sem komu víða að. Þama var mikið
af fræðikonum en einnig konur sem
hafa verið virkar í hvers kyns
kvennabaráttu. Það bar mikið á
norskum þjóðbúningum og skraut-
legum klæðum Sama. Konur frá
Kamerún í Afríku höfðu gert sér-
staka kjóla fyrir ráðstefnuna með
myndum og áletrunum. I hópnum
voru örfáir karlar.
Fyrst á svið var tónskáldið og
flautuleikarinn Chris Poole, en síð-
an birtist söngkonan Marie Boine,
sem er einn þekktasti listamaður
Norðmanna. Hún er Sami með afar
sérstaka og fallega rödd og semur
tónhst sína sjálf. Hún byggir á hefð-
um Sama en hefur þróað stíl sinn í
ýmsar áttir og nú síðast afríska
hljóma. Með henni voru tveir hljóð-
færaleikarar frá Afríku og
er skemmst frá því að segja
að allt ætlaði um koll að
keyra af hrifningu. Borgar-
stýran ávarpaði ráðstefnu-
gesti og sagði frá Tromsö,
sem og rektor háskólans
sem er kona og fulltrúi
stúdenta sem ásamt undir-
búningsnefnd höfðu lagt
mikið á sig svo allt yrði til
reiðu á tilsettum tíma. Full-
trúar ráðstefnugesta voru
þær Nawal E1 Sadawi frá
Egyptalandi og dr. Hann-
elore Schröder sem afhenti
Olympe de Gougés-verð-
launin. Olympe de Gouges
var uppi á dögum frönsku
stjórnarbyltingarinnar.
Hún sneri mannréttindayf-
irlýsingu byltingarinnar
upp í kröfur um réttindi
kvenna, en það var meira
en byltingarmenn þoldu og
var hún tekin af lífi árið
1793. Þessi verðlaun eru
veitt konu sem lagt hefur
kvennabaráttunni mikil-
vægt lið. Að þessu sinni var
það prófessor Diana
Russell sem hlaut verðlaun-
in. Hún er frá S-Afríku og
tók á sínum tíma þátt í bar-
áttunni gegn aðskilnaðar-
stefnunni. Hún lenti í fang-
elsi, flutti til Bretlands og síðar til
Bandaríkjanna. Um árabil hefur
hún varið tíma sínum til rannsókna
á klámi og ofbeldi gegn konum og
staðið fyrir hvers kyns baráttu gegn
því. Hún átti hlut að því að setja á
fót dómstól sem rannsakaði ofbeldi
gegn konum og hefur um árabil
staðið fyrir herferð gegn kvenna-
morðum (femicide), þ.e. morðum á
konum sem oftast eru framin í kjöl-
far misþyrminga og nauðgana.
Næsta dag hófst dagskráin, en
hún stóð linnulaust fram á föstu-
dagskvöld. Allir morgnar hófust á
fyrirlestri þeirra gesta sem sérstak-
lega höfðu verið boðnir til ráðstefn-
unnar og það varð líka að koma
þeim fyrir síðdegis. Síðan var að
velja sér efni til að fylgjast með og
það var ekki auðvelt. Dagskránni
var skipt niður í tólf efnisþætti, t.d.
konur, völd og stjómmál, vinnu-
markaður, efnahagslíf og kynin,
kyn og heilsa, kyn og fortíð, kyn og
framtíð og kvennahreyfíngar að
ógleymdum karlafræðunum. Þar að
auki var svo fyrirlestramaraþon frá
morgni til kvölds um allt miíli him-
ins og jarðar sem snertir kynin.
Konur og háskólar
Það vakti athygli mína hve víða
var komið inn á stöðu kvenna innan
háskólanna og spumingar um það
hvers konar stofnanir háskólar em.
Eg heyrði miklar óánægjuraddir
vegna þess hve víða er gengið fram
hjá konum við stöðuveitingar og hve
hægt gengur að auka hlut þeirra í
röðum prófessora og stjómenda og
þar með að breyta áherslum í námi
og starfí skólanna. Konur kvarta
mjög yfír fomaldarlegu skipulagi
sem kemur í veg fyrir þverfaglega
samvinnu og nýjar rannsóknarað-
ferðir. Þeir sem eiga að meta hæfhi
kvenna þekkja oft lítt til kvenna-
fræða og eru því óhæfír til að meta,
þótt þeir geri það. Eg sótti fyrir-
lestra þar sem sérstaklega var fjall-
að um þetta efni og voru þar
kanadískar konur á ferð ásamt
þeirri gömlu kempu Berit Ás sem
er einn þekktasti femínisti Noregs
og stóð að stofnun kvennaháskólans
þar í landi. Þessar konur voru að
velta fyrir sér hlutverid sínu sem
femínista innan háskóla, en einnig
því hver staða kynjafræða væri inn-
an stofnana þeirra, hvort að þeim
væri sótt og hvort jafnræði ríkti á
milli kvenna, t.d. þar sem fleiri
tungumál eru töluð eins og í
Kanada. Ein þeirra minnti á að há-
skólar væm miðstöðvar þekkingar,
valds og áhrifa og að þar eiga að
vera aðstæður til að rannsaka stöðu
kvenna og benda á þá þætti sem
halda konum niðri. En er það svo?
Enn gildir að ef femínistar ætla að
auka þekkingu og breyta áherslum
verða þær að beina sjónum að öðr-
um þáttum en gert hefur verið hing-
að til í fræðunum. Þær verða að
vinna á annan hátt t.d. með þverfag-
legri samvinnu og þær verða að
þora því. Það var mikið rætt um
múra milli greina og hvílíkar höml-
ur þeir væra. Berit Ás sem er sál-
fræðingur að mennt sagði að deild-
ar- og fagmúrar væra fomgripir
sem nútíminn þyrfti síst á að halda.
Kvennafræðin er gott dæmi um það
hvemig nauðsynlegt er að tengja
saman sögu, bókmenntir, sálfræði,
lög, mannfræði, trúarbrögð, félags-
fræði o.fl. til að fá heildarmynd af
stöðu kvenna. Gildir það ekki um
skilning á öllu samfélaginu
og þeim heimi sem við lifum
í? Þarf ekki að vinna gegn
of mikilli sérhæfíngu og
tengslaleysi?
Hlutur kvenna
á nýrri öld
Einn albesti fyrirlestur-
inn sem ég heyrði tengdist
ofangreindu efni, menntun
á 21. öldinni og því hver
hlutur kvenna yrði á nýrri
öld. Þar var á ferð Anette
Kolodny sem um árabil var
forseti heimspekideildar
háskólans í Arizona. Hún er
vel þekkt meðal skóla-
manna í Bandaríkjunum
fyrir það hvernig hún gjör-
breytti aðstæðum kvenna
innan deildar sinnar. Hún
er nýbúin að skrifa bók um
reynslu sína og framtíðar-
sýn: A Dean Looks at Hig-
her Education in the
Twenty-First Century.
Hún er bókmenntafræðing-
ur að mennt og byrjaði á
því að segja að hún væri ein
af örfáum konum sinnar
kynslóðar sem hefði þrauk-
að innan háskólanna því
þeim hefði ekkert gengið að
komast áfram og að karl-
kyns fræðimenn hefðu
alltaf verið teknir fram yfir þær,
með einhverjum rökum. Hún hefði
því fengið að kynnast öllum þeim
hömlum, fordómum, múram og
samtryggingu karianna sem hægt
væri að hugsa sér. Meginboðskapur
hennar var sá að það væri tvennt
sem konur þyrftu að berjast fyrir í
skólakerfínu. Hið fyrra væri að
gjörbreyta innihaldi námsins á efri
skólastigum, hitt að koma konum að
þar sem ákvarðanir era teknar,
öðra vísi væri ekki hægt að breyta
neinu.
Rök hennar vora þau að nám á