Morgunblaðið - 16.07.1999, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
FÖSTUDAGUR 16. JÚLÍ 1999 45,
+ Guðrún Sigríð-
ur Helgadóttir
fæddist á Herríðar-
hóli í Rangárvalla-
sýslu 16. júní 1900.
Hún lést á Hrafn-
istu í Hafnarfirði 7.
júlí síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru hjónin Ing-
veldur Andrésdótt-
ir og Helgi Skúla-
son. Systkini henn-
ar voru: Pálfríður
Helgadóttir (hálf-
systir), f. 14. janúar
1893, d. 1. okt.
1976, Elín Málfríður, f. 24. júní
1904, Andrea, f. 22. nóv. 1905,
Sigríður, f. 21. okt. 1907, d. 16.
apríl 1997, Þorsteinn Benedikt,
f. 2. maí 1911, d. 19. júlí 1985,
Anna María, f. 25. október
1916.
Hinn 21. mars 1925 giftist
Guðrún Jens Bjarnasyni, f. 4.
Hún fylgdi öldinni og skorti því
aðeins tæpt ár í að fylla hana. A
þeirri löngu lífsbraut lifði hún marg-
breytileg æviskeið og lífsreynslu, frá
því að standa af skörungsskap fyrir
stóru og höfðinglegu heimili með
eiginmanni í ábyrgðarstöðu til þess
að sitja á friðarstóli í Dvalarheimili
aldraðra sjómanna í Hafnarfirði.
Alla tíð var hún þó sjálf óbreytanleg,
traust og endingargóð, ráðgjafi og
hjálparhella vandamanna og vina.
Gæði heilsu og geðs voru löngu orð-
in aðstandendum ráðgáta, hvarflaði
þá að manni, að hún mundi kveðja
3 með litlum fyrirvara og þá ekki færi
á að hitta hana enn einu sinni.
Einmitt daginn áður en hún lagði úr
vör fékk ég sterkt hugboð um, að
Björn frændi færi að hringja þessa
erindis.
Skapgerðarstyrkur Guðrúnar,
myndarskapm-, skarpskyggni, ráð-
hyggni og ráðdeild voru slík, að ekki
fæst skilið nema með skírskotun til
þess jarðvegs ættgöfgi, hefða og
uppeldis, sem hún var sprottin af og
I veitti henni skýrar lífsreglur og ör-
yggi í fasi og framkomu, svo að af
henni „bæði gustur geðs og gerðar-
þokki stóð“. Hún var af ýmsum
styrkustu stofnum Suðurlands, en
ræturnar teygjast til annarra lands-
hluta. Faðir hennar Helgi, stúdent,
bóndi og skrifstofumaður, var af
hinni rangæsku grein Thorarensen-
ættar, sonur séra Skúla Gíslasonar á
Stóra-Núpi og Breiðabólsstað, sem
I Konrad Maurer mat um flesta aðra
fram fyrir mannkosti og fræði-
mennsku, svo að hann helgaði hon-
um einum heilan kafla í ferðabók
sinni, og samhljóða mat kemur fram
í útgáfu Sigurðar Nordals á Sagna-
kveri Skúla Gíslasonar (1946).
Lengra aftur í þá ætt má rekja tO
Bjarna Pálssonar landlæknis og
Skúla fógeta. Kvenleggurinn er ekki
síður stórmerkur og jöfnum höndum
j rómantískur og dramatískur. Guð-
, j rún Sigríður, svo sem hún hét fullu
| nafni, bar í fyrra liðnum nafn ömmu
sinnar, konu séra Skúla. Um hana
segir Nordal í formála sagnakvers-
ins: „Frú Guðnin var valkvendi og
höfðingskona og svo stjórnsöm utan
bæjar sem innan, að hún létti mjög
búsáhyggjum af manni sínum“.
Þetta gæti verið í hnotskurn lýsing
þeirrar sonardóttur, sem hér er
mælt eftir. í síðari nafnlið bar Guð-
ýj rún nafn Sigríðar langömmu sinnar
Pálsdóttur, konu séra Þorsteins
Helgasonar í Reykholti, en sviplegt
fráfall hans varð Jónasi Hallgríms-
syni efni eins stórkostlegasta
erfiljóðs á íslenska tungu: „Hvarma
skúrir harmurinn sári“, en í því er
hvatningin „Veit þá enginn, að eyjan
hvíta á sér enn vor, ef fólkið þorir..“.
Sigríður er nú orðin þjóðfræg af út-
varpsþáttum og bláðaskrifum um
bréfaskipti hennar við Pál bróður
g| sinn og þau lífsörlög hennar og
| manndómsleg viðbrögð, sem í þeim
S1 komu fram, æskuástir, mannsmissi,
w endurgiftingu og skörulega mála-
fylgju fyrir börn sín. I móðurætt var
I Guðrún annars vegar af Pálsætt
sept. 1894, d. 27.
febr. 1952. Börn
þeirra eru: 1)
Bjarni, f. 24. sept.
1925, d. 26. sept.
1970, kvæntur Hall-
dóru Áskelsdóttur.
Þeirra börn eru: a)
Dagbjört Sigríðurj
b) Jens; c) Áskell. 2)
Helgi, f. 13. aprfl
1929, d. 23. nóv.
1997, kvæntur Dóru
Frímannsdóttur.
Þeirra börn eru: a)
Frímann Ingi; b)
Gunnlaugur Jens; c)
Helgi; d) Guðrún Sigríður. 3)
Björn, f. 30. des. 1930, kvæntur
Elínu Óladóttur. Þeirra börn
eru: a) Guðrún Sigríður; b) Arn-
dís; c) Jens Gunnar. Barna-
barnabörnin eru 22.
Útför Guðrúnar fer fram frá
Fossvogskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 15.
Jónssonar, Hörgslandi og Elliða-
vatni, föður séra Páls í Hörgsdal og
hins vegar langafabarn Þorleifs ríka
á Háeyri. Var því ekki að undra, að
hún væri ráðdeildarsöm í fjármál-
um.
Guðrún var fædd á Herríðarhóli í
Holtum aldamótaárið, þá er foreldr-
ar hennar hófu þar búskap, er lauk
1924, þegar þau fluttu til Reykjavík-
ur. Þar eystra óx hún upp í sam-
gangi við mikinn ættboga sinn á
þeim slóðum og þar á meðal ömmu
sína og nöfnu, er lifði til 1918. Árið
1925 gekk hún að eiga Jens Bjarna-
son, héraðslæknis á Breiðabólsstað
á Síðu og síðar landlæknisritara,
Jenssonar rektors Sigurðssonar, af
Hrafnseyrarætt og Ásgarðsætt í
Grímsnesi, en móðir hans Sigríður
Jónsdóttir var af Jóni Magnússyni
klausturhaldara og presta-Högna og
raunar einnig Ásgarðsætt. Jens
hafði að loknu verslunarprófi, er
hann stóð á tvítugu, hafið bókara-
störf hjá Sláturfélagi Suðurlands,
tók við gjaldkerastöðu 1924, er
Helgi Bergs framaðist til forstjóra,
og varð þaðan af í reynd skrifstofu-
stjóri við vaxandi traust og vinsæld-
ir með samstarfs- og viðskiptamönn-
um, en alls náði hann að skila hátt í
fjögurra áratuga ævistarfi. Til sam-
ans höfðu þau hjónin þannig lifandi
starfs- og ættartengsl um gervallt
Suðurland, þeim og fjölskyldum
þeirra til lífsfyllingar, og enn frekar
til góðs öllum þeim, sem þau höfðu
samskipti við og veittu liðsinni.
Fljótlega réðust þau í að byggja
Hóla við Kleppsveg, ásamt bróður
Jens, en lengst af bjuggu þrír bræð-
urnir þar með fjölskyldum sínum.
Myndaðist því þarna þéttur fjöl-
skyldukjarni með fjörmikinn barna-
hóp, sem gott var heim að sækja, og
eru þaðan mínar fyrstu og ljúfustu
minningar um fjölskylduna, jafnt af
góðum viðtökum sem meinlitlum
strákapörum okkar frændanna. Frá
þeim árum, um miðjan fjórða ára-
tuginn, er mér minnisstætt, er Guð-
rún ásamt Bjarna syni sínum, ömmu
okkar og systur hennar, heimsótti
okkur í Vestmannaeyjum, og þau
fóru í siglingu um eyjarnar. Á Hól-
um ólust synirnir þrír, Bjami, Helgi
og Björn, upp til manndóms. Hólar
stóðu þá í opnu víðerni Laugarness
með dýrðlega fjallasýn og óviðjafn-
anleg sólarlög, sem þau hjón gátu
unað lengi við á að horfa, og þó eink-
um Jens, sem unni hvíld í heima-
kyrrð, enda bjó Guðrún honum til
þess unaðsreit heimilisins, sem laut
að jöfnu smekk beggja. Þeim var þó
ekki það eitt í mun að njóta lífsins
sjálf, heldur að uppfylla skyldur sín-
ar af samviskusemi og leysa vanda
nauðleitarfólks. Sannast sagna er,
að þau hafi rekið skipulega hjálpar-
starfsemi, einkum við ungt fólk í
námi eða barneignum, í leit að vinnu
og staðfestu, eða í þörf fyrir ráð og
hughreystingu, svo sem í skilnaði.
Um þetta voru þau samhent í dugn-
aði og ráðdeild, þótt legðu misjafnt
til, þar sem hann aflaði vel og lét sér
t.d. nægja að vera bíllaus alla ævi,
en hún annaðist húshaldið af dugn-
aði og skörungsskap og var að sjálf-
sögðu virkari við beinar úrlausnir af
sínu óþreytandi þreki. Þau jafnvel
höguðu innréttingu og húsbúnaði
með það fyrir augum að geta hýst
fleiri manns, svo sem við fjölskyld-
an, þá utanbæjarfólk, nutum góðs
af. Ekki aðeins tóku þau móður hús-
bóndans til sín síðasta áratug ævi
hennar, heldur og Guðríði systur
hennar í tvo áratugi og ætluðu henni
karlægri rúm í nýbyggðri íbúð. Haft
er fyrir satt, að Guðrún hafi aldrei
sést glaðari en þá er hún gat hjálp-
að, svo um munaði. Þau höfðu ein-
stæð tök á fjármálum og kunnu að
fást við verðbréf, sem þá var fátítt,
og því mikið til þeirra leitað um að-
stoð. Þau vildu þá heldur lána fólki
en ganga í ábyrgð, en ætíð með
vægustu kjörum, nema upp væri
gefið. Lengi frameftir ævi bað hún
mig að reikna slíka vexti, oftast nei-
kvæða í reynd, við fram boðið end-
urgjald, en ekki hef ég í annan tíma
séð einstæða konu meðhöndla pen-
ingaskáp heima hjá sér.
Vöxtur borgarinnar varð til þess
að breyta Laugarnesi í iðnaðar-
hverfi umhverfis Hóla. Fjölskyldan
flutti því árið 1947 í Mávahlíð og bjó
þar enn menningarlegar um sig,
einkum með antíkmunum og sögu-
legum gripum og málverkum af
nafntoguðum forfeðrum, sem svo
hafa fylgt nöfnum sonanna. Hafði
vaxandi vinahópur með sams konar
áhugamál og menningarlegan
smekk yndi af því að venja þangað
komur sínar. Upp frá þessu tók fjöl-
skyldan að skiptast upp í kjarnafjöl-
skyldur bræðaranna þriggja. Stórt
skarð var þar í hana rofið með frá-
falli Jens aðeins 57 ára gamals árið
1952. Guðrún stóðst þá raun ekki að-
eins með stakri hugprýði, heldur og
bestu úrræðum þess að koma fyrir
stækkandi fjölskyldum, uns úr
hreiðrinu flugu, sem og að greiða úr
hverjum vanda, sem að höndum bar.
Henni var heldur ekki hlíft við frek-
ari sorgum, þar sem sonur hennar
Bjami flugstjóri fórst í
Færeyjaslysinu árið 1970, aðeins 45
ára, og loks féll Helgi annar sonur-
inn fyrir skæðum sjúkdómi fyrir
tveimur árum. Með tímanum fann
Guðrún fjölskylduhlutverki sínu lok-
ið og spaugaði jafnvel með, að hún
mætti til með að hafa hemil á stjóm-
semi sinni gagnvart sonum og
tengdadætram. Rak að því árið
1986, að hún fékk inni á Hrafnistu í
Hafnarfirði, þar sem hún undi vel
hag sínum við gott atlæti í full þrett-
án ár, enda galt hún við ljúflyndi
sínu. Er haft eftir henni, að þar hafi
henni ekki leiðst í eina sekúndu, en
svo mun heldur ekki hafa verið ann-
ars staðar, svo sjálfri sér nóg sem
hún var, utan ríkrar þarfar á að
hjálpa öðram. Eftir sem áður var
ekki síður varið í að heimsækja
hana, rifja upp kynni og minningar
og færa henni fréttir af mannlífinu
og ráðslaga við hana um þær.
Umhugsunarefni er, að Guðrún
lifði aðeins 27 ár í sínu ástríka
hjónabandi. Sagt er, að hún hafi virt
mann sinn svo mikils, að hún gætti
þess ætíð að vera heima og taka vel
á móti honum, þegar hann kom frá
sínu lýjandi starfi. Síðan lifði hún 47
ár í ekkjustandi, án þess að hvarflaði
nokkra sinni að henni að taka sér
annan vin, heldur lifði í kærri minn-
ingu um hann og mest undir lokin,
þegar hún virtist nánast búa með
honum í andanum. Við ræddum lítt
um trúmál, en vissa um annað og
æðra líf og sameiningu við ástvini á
því plani virtist henni svo samgi'óin í
kristilegum anda, að hún þurfti um
það engra vitna við. Megi henni
verða að þeirri ósk sinni, og megi
minning hennar lifa, blessast og
haldast í heiðri.
Bjarni Bragi Jónsson.
Mig langai- í fáum orðum að minn-
ast sómakonunnar Guðrúnar Helga-
dóttur sem látin er í hárri elli og
borin verður til moldar í dag.
Kynni mín og fjölskyldu minnar
af Guðrúnu hófust fljótlega eftir að
Halldóra Áskelsdóttir mágkona mín
kvæntist Bjarna syni hennar. Frá
þeim degi vora ættingjar og vensla-
menn Halldóra næstum orðnir eins
og partur af fjölskyldu Guðrúnar.
GUÐRUN
HELGADÓTTIR
Þegar þessi kynni hófust var Guð-
rún orðin ekkja og hafði haldið
heimili með Bjarna, en Björn sonur
hennar og Elín kona hans bjuggu þá
líka í sama húsinu, Mávahlíð 38.
Guðrún tók með mikilli gleði á móti
þessari nýju tengdadóttur sem nú
kom inn í heimilið og ekki er ofsagt
að sambúð þeirra var með fádæmum
góð enda tók hin unga kona fullt til-
lit til tengamóður sinnar og gagn-
kvæmt. Guðrún var afskaplega gest-
risin og nutu þess ekki síst kunn-
ingjar sona hennar. En svo var
einnig um aðra ættingja og vini frá
yngri áram. Alls þessa nutum við
nú, venslamenn Halldóra. Ekki var
til sá vandi sem að steðjaði sem
Guðrún vildi ekki leysa ef það var
með einhverjum hætti á hennar
valdi. Hún var einörð í framkomu og
leitaði jafnt til hárra sem lágra í við-
leitni sinni til að hjálpa fólki.
Þó Guðrún væri ekki hávaxin var
yfir henni reisn sem þeim sem hana
þekktu gleymist ekki. Þegar hún var
uppáfærð í íslenska búninginn gat
allt að því gustað af henni þegar
mikið lá við. Kynni við Guðrúnu
vora eitt af því sem auðgaði og vakti
bjartsýni á lífið. Hún hafði þó átt við
sínar sorgir að búa. Mann sinn, sem
hún leit mjög upp til, hafði hún
misst fyrir aldur fram. Fyrir tæpum
þrjátíu áram missti hún svo son sinn
Bjarna sem fórst í flugslysi og ekki
er langt síðan krabbamein varð
Helga syni hennar að aldurtila. í öll-
um þessum missi sýndi hún óvenju-
legan viljastyrk. Sérstaklega er mér
minnisstætt þegar lát Bjama bar að
höndum hve sterk hún reyndist þá
og mikill styrkur tengdadóttur og
ungum börnum hennar. Á þessum
áram voram við búsett úti á landi en
áttum alltaf athvarf í Mávahlíðinni
hjá Halldóra. Það vora því margar
gistinæturnar sem við áttum á þessu
heimili þeirra tengdamæðgna og
þannig efldust kynnin við Guðrúnu.
Mér fannst ég alltaf hitta á hana í
léttu skapi. Vissi ég þó vel að mikil
skapfesta bjó undir niðri og hún gat
látið gamminn geisa.
Guðrún hafði alla tíð mikla
ánægju af því að umgangast ungt
fólk. Þessa nutu barnabörnin sem
alltaf hugsuðu vel um ömmu sína.
En það var líka ánægjulegt að fylgj-
ast með þvi hve Halldóra sýndi
tengdamóður sinni mikla umhyggju
í langri sambúð og eins eftir að Guð-
rún flutti á Hrafnistu í Hafnarfirði.
En svo var eining um aðra aðstand-
endur hennar. Þegar aldurinn fór að
sækja að Guðrúnu og henni fannst^
hún ekki geta lengur tekið fullan
þátt í lífi yngri kynslóðanna óskaði
hún sjálf eftir því að komast inn á
Hrafnistu. Hún var sátt við að vera
áhorfandi með takmarkaðri þátt-
töku. Hún var þó í fullum færam en
vissi sem var að færnin myndi
minnka með áranum og ekki vildi
hún með nokkra móti íþyngja sínum
nánustu. Þannig var vilji hennar
fullur af heilbrigðri lífssýn.
Þessar fáu línur era settar á blað
til að þakka ánægjuleg og gefandi
kynni til margra ára. Þeim fylgja
innilegar samúðarkveðjur frá okkur
Ingibjörgu. Minninguna um þessa
konu er gott að geyma í hjarta sér.
Kári Arnórsson.
Látin er í hárri elli elskuleg föður-
amma mín, Guðrún Helgadóttir.
Með væntumþykju, þakklæti og
virðingu mun ég ætíð minnast henn-
ar. Hún var stórbrotinn persónu-
leiki, góð, gjöful, greind og
skemmtileg. En umfram allt var
amma bjartsýn kona og trúði á hið
góða í lífinu. Hún gladdist þegar vel
gekk og var oft hrókur alls fagnaðar
á mannamótum. En hún lét kyrrt
liggja það sem miður fór og ef á
móti blés.
Um líkt leyti og ég fluttist út ár
land fór amma á Hrafnistu í Hafnar-
firði, það var gott að vita af ömmu
þar. Þar leið henni vel. Starfsfólk
Hrafnistu var henni einstaklega gott
og þakka ég því alla umhyggju og
góða umönnun.
Undir það síðasta var Jens afi svo
ofarlega í huga ömmu. Vonandi er
nú tími endurfunda hjá þeim og son-
um þeirra Bjarna og Helga.
Ömmu kveð ég með bæn sem hún
kenndi mér og við fóram svo oft með
saman: ,
Láttu nú Ijósið þitt
loga við rúmið mitt.
Hafóuþarsessogsæti,
signaði Jesús mæti.
(Ók. höf.)
Blessuð sé minning Guðrúnar
Helgadóttur.
Dagbjört Bjamadóttir.
Ástkær móðir okkar,
MAGNHILDUR RAGNA
SIGURJÓNSDÓTTIR,
Selvogsbraut 21,
Þorlákshöfn,
verður jarðsungin frá Þorlákskirkju laugar-
daginn 17. júlí kl. 14.00.
Fyrir hönd aðstandenda,
Þórdís Ólafsdóttir,
Sigurður Ólafsson.
+
Alúðarþakkir til allra, sem sýndu okkur hlýhug
og samúð við andlát og útför föður okkar,
tengdaföður, afa og langafa,
HJÁLMARS SIGURÐSSONAR
frá Görðum v/Ægisíðu,
Reykjavík.
Sigurður Hjálmarsson, Rannveig Sigurðardóttir,
Margrét Hjálmarsdóttir,
Guðmunda Hjálmarsdóttir, Birgir Jónsson,
barnabörn og barnabarnabörn.
Lokað
Vegna útfarar KRISTJÁNS THORLACIUS verður lögmannsstofa
okkar á Laugavegi 7, Reykjavík, lokuð í dag, föstudaginn 16. júlí.
Gylfi Thorlacius hrl.,
Svala Thorlacius hrl.,
S. Sif Thorlacius hdl.,
Kristján B. Thorlacius hdl.