Morgunblaðið - 19.09.1999, Qupperneq 18

18 SUNNUDAGUR 19. SEPTEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Dagskrá
í Neskirkju
Sunnudagur 19. september
Kl. 14. Hátíðarmessa.
Organisti safnaðarins, Reynir
Jónasson, flytur nýtt verk eft-
ir Jón Asgeirsson, sem samið
var fyrir orgelið og Peter
Sykes organisti mun kynna
orgelið og möguleika þess í
lok messunnar. Kl. 20.30: Há-
tíðartónleikar: Sænski org-
anistinn Anders Bondeman
leikur á orgelið, verk eftir J.S.
Bach, César Frank og Otto
Olsson. Bondeman er þekktur
organisti í Svíþjóð, hefur unn-
ið til alþjóðlegra verðlauna og
verið dómari við alþjóðlegar
orgelkeppnir. Hann er org-
anisti við St. Jakobs-kirkjuna
í Stokkhólmi og kennari við
Konunglega tónlistarháskól-
ann.
Mánudagur 20. september
Kl. 18: Arni Arinbjarnar-
son, organisti í Grensáskirkju.
Þriðjudagur 21. september
Kl. 18: Lenka Mátéová, org-
anisti í Fella- og Hólakirkju.
Miðvikudagur 22. septem-
ber
Kl. 18: Jónas Þórir, org-
anisti í Lágafellskirkju.
Fimmtudagur 23. septem-
ber
Kl. 18: Steingrímur Þór-
hallsson, orgelnemi í Róm.
Föstudagur 24. september
Kjartan Sigurjónsson, org-
anisti í Digraneskirkju.
Miðvikudagur 29. septem-
ber
Kl. 20: Reynir Jónasson
heldur tónleika í kirkjunni. Á
dagskrá verða verk eftir Jón
Ásgeirsson, J.S.Bach, Marel
Dupré, og C. Widor.
LISTIR
„ÞAÐ er engu líkara en kirkjan hafí
stækkað við þetta,“ segir Reynir
Jónasson, organisti Neskirkju, sem
nú sér sinn langþráða draum rætast
að fá nýtt og glæsilegt orgel í kirkj-
una. Reyndar er það ekki alfarið
huglægt atriði að kirkjan hafi
stækkað því breytingar sem gerðar
hafa verið á innviðum hennar vegna
orgelsins hafa vissulega haft í för
með sér að rýmið hefur aukist og
opnast.
Reynir bendir á að kórinn og þar
með altarið hafí verið hækkað um
tvö þrep og allt svæðið flísalagt.
„Gömlu svalimar þar sem kórinn og
orgelið voru áður hafa verið fjar-
lægðar og orgelhúsið byggt inn í
rýmið. Þetta hefur að mínum dómi
heppnast einstaklega vel og er í
góðu samræmi við byggingarstíl
kirkjunnar. Hljómburðurinn í kirkj-
unni hefur stórbatnað og ég tel að
hljóðfærið og breytingamar á kirkj-
unni ásamt bættum hljómburði hafí
farið fram úr björtustu vonum.
Þetta hljóðfæri hefur einstaklega
mikla raddfegurð og hentar sér-
staklega vel til að flytja rómantíska
orgeltónlist en einnig er fínt að spila
Bach og hina gömlu meistarana á
það. Eins og vafalaust hefur komið
fram þá er þetta orgel afskaplega
ólíkt Langholtskirkjuorgelinu að út-
liti og innræti ef svo má segja. Þetta
er meira alhliða hljóðfæri sem býð-
ur á vissan hátt upp á fjölbreyttari
möguleika. Hljómborðin eru tvö í
stað þriggja í Langholtskirkjuorgel-
inu, en á móti kemur að þetta orgel
er útbúið með rafstýrðar radd-
breytingar en barok-orgel Lang-
holtskirkju er algjörlega mekanískt.
Með rafstýringunum er hægt að
byggja upp raddval, forrita radd-
breytingamar sem hentar einkar
vel við flutning á rómantískri org-
eltónlist og 20. aldar tónlist.“
Reynir segir að hann hafí haft
augastað á orgelsmiðju Fritz Noack
í ein 17 ár. „Eg var búinn að skoða
fjölmörg orgel, bæði í Evrópu og
Hafði hug-
boð um
hljóðfærið
MorgunblaÆið/Kristinn
„Hljóðfærið hefur einstaklega mikla raddfegurð,"
segir Reynir Jónasson, organisti Neskirkju.
Bandaríkjunum, og sannfærast um
að Noack er einn af bestu orgel-
smiðum heimsins í dag og sameinar
það besta í evrópskri og amerískri
orgelsmíði. Fyrir sjö ámm var ég
staddur í Davenport í Ohio þar sem
ég skoðaði orgel smíðað af Noack.
Þá sannfærðist ég um að hann væri
rétti maðurinn til að smíða orgelið í
Neskirkju. Lengi vel var nú ekki
ljáð máls á því að fá nýtt orgel í
kirkjuna en ég hafði eins konar
hugboð um hvað koma skyldi. Á ein-
um fundi með sóknarnefndinni
sagði ég einfaldlega: „Mér er alveg
sama hvað þið segið. Eg veit að ég
fæ svona orgel.“ Og nú er það komið
upp hér í kirkjunni og allir eru
ánægðir.“
Að sögn Reynis veitir nýja orgelið
nýju blóði í tónlistariðkun Nes-
kirkju. „Það verður t.d. spennandi að
leika með Sinfóníuhljómsveit áhuga-
manna sem hefur haft aðstöðu til æf-
inga hér í kirkjunni. Þetta er einnig
mjög gott konserthljóðfæri og nú
gefst tækifæri til að halda hér reglu-
lega orgeltónleika með innlendum og
erlendum organleikurum."
Við vígslu orgelsins í dag mun Peter
Sykes leika á hljóðfærið nokkur verk
en í kvöld heldur sænski organleik-
arinn Anders Bondemann einleiks-
tónleika (sjá dagskrá orgeltónleika í
Neskirkju) og alla næstu viku verða
daglegir tónleikar í Neskirkju.
Sjálfur ætlar Reynir Jónasson að
halda einleikstónleika miðvikudags-
kvöldið 29. september og á efnis-
skránni eru verk eftir ýmsa helstu
meistara orgelsins. „Eg ætla að
spila verk eftir J.S. Bach, Marcel
Dupré, Charles Widor og verk eftir
Jón Ásgeirsson sem hann hefur
samið sérstaklega af þessu tilefni."
Reynir ætlar þó að taka svolítið for-
skot á sæluna og leyfa gestum við
orgelvígsluna að njóta verks Jóns.
„Eg ætla að leika hluta af verkinu í
dag en frumflutningur á því heild
verður ekki fyrr en á tónleikunum,11
segir hann.
Einstakt
tækifæri
Morgunblaðið/Kristinn
Fritz Noack orgelsmiður koniinn upp á „aðra hæð“ orgelsins í Neskirkju.
„í MÖRG ár hef ég átt mjög
ánægjuleg samskipti við
organista, presta og
sóknarnefndir Langholtskirkju
og Neskirkju," segir Fritz
Noack orgelsmiður sem smíðað
hefur bæði orgelin sem vígð
verða í dag í kirkjunum
tveimur.
„í dag er ég afskaplega
spenntur og ánægður.
Islendingar hafa gefið mér
einstakt tækifæri sem fáum
veitist, að smiða tvö svo gjörólík
hljóðfæri samtímis. Tilviljun
réði því reyndar að hljóðfærin
tvö urðu samferða í gegnum
smiðina, en þegar ljóst var að
svo yrði, varð sú hugmynd ofan
á að vígja þau samtímis og gera
úr þessu orgelhátíð með
tónleikum í báðum kirkjum.
Samstarfið við alla aðila í
báðum kirkjunum hefur verið
sérstaklega ánægjulegt,
organistarnir báðir, þeir Jón
Stefánsson og Reynir Jónasson,
hafa verið frábærir, prestarnir
stutt við verkefnið heilshugar
og loks langar mig að nefna til
sögunnar tvo menn, þá Hauk
Guðlaugsson, söngmálastjóra
Þjóðkirkjunnar, og Hörð
Áskelsson, organista
Hallgrímskirkju. Stuðningur
þeirra hefur verið ómetanlegur.
Allir sem tóku þátt í þessu
tvíþætta verkefni lærðu mikið
hver af öðrum, ólíkar
hugmyndir voru ræddar
ítarlega og allir lögðu sitt að
mörkum. Eg er sannfærður um
það að okkur tókst að lokum að
smíða orgel fyrir þessar tvær
kirkjur sem munu, hvort á sinn
sérstæða hátt, auðga trúarlíf
safnaðanna, hvort sem um
verður að ræða undirspil með
safnaðar- eða kórsöng eða
tónleika með fjölbreytilegum
einleiksverkum fyrir orgel,"
segpr Fritz Noack.
Orgel
Langholtskirkju
„Langholtskirkja á sér langa
tónlistarhefð sem fyrst og fremst
ber að þakka Jóni Stefánssyni
organista og frábæru starfí hans
með kórum kirkjunnar. Við
urðum fljótt sammála um það að
orgel í norður-evrópskum
barokstíl mundi best henta
kirkjunni, ekki síst með hliðsjón
af glæstri tónlistarhefð
kirkjunnar og lútherskri arfleifð
hennar. Orgelverk J.S. Bachs
munu svo sannarlega eiga heima
hér en orgelið hæfir einnig
hvers kyns einleiksverkum fyrir
orgel og líka sem með- eða
undirleikur með annarri tónlist.
Ef til vill er það ekki tilviljun að
þetta orgel var smiðað í Nýja-
Englandi í Bandaríkjunum, þar
sem kórsöngshefð er sterk og
þar sem ítarlegar rannsóknir
hafa farið fram á evrópskri
tónlistarsögu.
Hið háa orgelhús, sem smíðað
er úr aski, á ættir að rekja til
sígildra norður-evrópskra
orgela. Gljáandi tin-pípurnar
fremst í orgelinu og hinn
vandaði útskurður eftir James
Lohmann gefa hljóðfærinu
hátíðlegt og sígilt yfírbragð.
Saman mynda orgelið og nýju
steindu gluggarnir virðulegan
bakgrunn fyrir helgi
guðsþjónustunnar."
Orgelið í Neskirkju
Noack segir að hugmyndin að
útliti orgelsins hafí breyst mjög
frá því sem var í upphafi. „Það
hafa verið gerðar talsverðar
breytingar á útliti kórs
kirkjunnar og þær
framkvæmdir hafa óneitanlega
seinkað smiði orgelsins. En ég
tel hiklaust að þessar
breytingar hafi allar verið til
mikilla bóta. Upphaflega var
ætlað að orgelið yrði uppi á
svölunum sem þá voru vinstra
megin fyrir enda kórsins. Þar
var gamla orgelið og kórinn var
staðsettur þar. Þessu var breytt
og í stað þess ákveðið að
fjarlægja svalirnar og byggja
orgelið inn í rýmið sem
skapaðist og staðsetja
hljómborðið framan við. Þetta
hefur tekist að mínu mati mjög
vel og aðrar breytingar sem
gerðar hafa verið hafa bætt
hljómburð kirkjunnar til muna.“
Orgel Neskirkju er 31 raddar,
með tveimur hljómborðum og
rafstýrðri röddun. „Þessi tvö
orgel eru gjörólík, bæði hvað
varðar útlit og hljóm. í báðum
tilfellum hef ég reynt að fínna
þann hljóm sem best ætti við
kirkjurnar og smiða hljóðfæri
sem hentaði sem best.
„Neskirkjuorgelið hentar
sérstaklega vel til flutnings
rómantískrar tónlistar og 20.
aldar tónsmiða en er að
sjálfsögðu mjög vel fallið til
flutnings annarrar
orgeltónlistar. Það má segja að
]>au orgel sem til eru hér á
Islandi séu ekki mjög afgerandi
hljóðfæri. Þau henta ágætlega
til flutnings allrar orgeltónlistar
en eru jafnframt ekki sérhæfð
fyrir neina tegund. Með þessum
tveimur hljóðfærum þótti mér
tækifæri til að stækka
sjóndeildarhring hins íslenska
orgelheims. I Neskirkjuorgelinu
hef ég reynt að leggja áherslu á
Ijóðrænan þátt hljómsins, bæta
við hlýju og mýkt sem mér
fínnst nokkuð skorta í þeim
hljóðfærum sem ég hef skoðað
hér,“ segir Fritz Noack,
orgelsmiður frá Boston í Nýja-
Englandi í Bandaríkjunum.