Morgunblaðið - 03.03.2000, Blaðsíða 38

38 FÖSTUDAGUR 3. MARS 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
„Fólkið býr
til fréttirnar“
Eðageta menn nefnt aðraþjóð, sem rís
upp gegn tíðindaleysinu í eigin landi og
sameinast um að skapa stórfrétt?
0
LL bestu einkenni
þjóðar og mannlífs á
Islandi komu fram
um liðna helgi. Þjóð-
legur metnaður og
framkvæmdasemi birtust í
ákvörðun þeirra, sem afréðu að
leiða hjá sér grundvallarþætti
upplýsingasamfélagsins og héldu
í bifreiðum sínum út úr höfuð-
borginni til að upplifa náttúru-
hamfarir. Og ein dýpsta sálar-
hneigð þeirra, sem renna saman í
hugtakinu „íslendingar", þ.e. fyr-
irlitning á rökhugsun og „náttúr-
unnar skiln-
VIÐHORF
Eftir Asgeir
Sverrisson
ingsljósi“
(„lux natur-
alis“), birtist
enn á ný er
umtalsverður fjöldi fólks samein-
aðist um að búa til stórfrétt þegar
ljóst var að Heklueldar stæðu
ekki undir væntingum.
Það dugar engin góðmennska
þegar illt á að ske.
Vafalaust verður lengi vísað til
Þrengsla-hátíðarinnar árið 2000
því til sannindamerkis að algjör-
lega einstakur þjóðflokkur byggi
þetta land. Sjálfsagt og eðlilegt er
að þessari sérstöðu sé haldið til
' skila t.a.m. í samskiptum við út-
lendar þjóðir auk þess sem hún
minnir á hversu fráleit sú hugsun
er að íslendingar hafi eitthvað að
gera í félagsskap atkvæðalítilla
dusilmenna t.a.m. á vettvangi
Evrópusambands.
Við eigum ekkert sameiginlegt
með því fólki.
Eða geta menn nefnt aðra þjóð,
sem rís upp gegn tíðindaleysinu í
eigin landi og sameinast um að
skapa stórfrétt? Sjá menn t.a.m.
þá lélegu þjóð Belga gefast upp á
kyrrstöðu og fréttaleysi og
ákveða að koma af stað slíkri rás
atburða, sem átakið „Þrengsli
2000“ var, til að tryggja fjölmiðl-
um viðfangsefni?
Undarlegt hefur verið að fylgj-
ast með málflutningi þeiira, sem
gagnrýnt hafa þá ákvörðun fjölda
fórnfúsra íslendinga að festa bif-
reiðar sínar viljandi í snjósköflum
í aftakaveðri til að skapa um-
ræðuefni í samfélaginu. Sú gagn-
rýni er í hæsta máta óþjóðleg og
felur í raun í sér fyrirlitningu á
þeim dugnaði og framkvæmda-
vilja, sem gert hefur íslendingum
kleift að búa í landi sínu í rúm
1100 ár. Sú staðreynd að böm
vom í mörgum tilfellum með í för
er lýsandi íyrir þá vissu íslend-
inga að mikilvægt sé að ungviðið
alist upp í sem mestri nálægð við
náttúruöflin, sem móta svo mjög
lífið í landinu. Jafnframt er
ánægjulegt að hugmyndin um
samheldni fjölskyldunnar skuli
rista svo djúpt á Islandi að eftir-
sóknarvert sé talið að böm og for-
eldrar komist í sameiningu í lífs-
hættu.
Fyrr á tíð urðu foreldrarnir
nánast einvörðungu úti og karl-
menn dmkknuðu yfirleitt einir.
Og hvernig geta menn sýnt
frumkvæði þeirra, sem ruddu
brautina í sköpun frétta með
„Þjóðvegahátíðinni 1994“, slíkt
virðingarleysi?
Slík samstaða er nefnilega
óþekkt víðast hvar erlendis þar
sem búa þjóðir lítils framtaks og
metnaðar. Veðurfari er enda ekki
þannig farið í þeim löndum að það
hvetji menn til dugnaðar eða
hreystiverka. Á það ekki síst við
um þjóðir Evrópusambandsins.
Sést það enda vel á lítilsgildu
framlagi þess háttar fólks til
heimsmenningarinnar.
Á meðal flestra erlendra þjóða
miðast almannavarnaáætlanir
t.a.m. við að flytja fólk frá hættu-
svæðum. Á íslandi er þessu öfugt
farið. Þjóðin, sem hér býr, er svo
full af framkvæði og lifandi áhuga
á umhverfi sínu, að viðbúnaður
stjórnvalda þarf að miðast við að
tryggja að allir, jafnvel þeir, sem
enn geta hvorki valdið vettlingi né
farsíma, eigi greiðan aðgang að
hættusvæðum til að fá notið ham-
fara, jarðelda, hraunstraums og
eyðileggingar.
Raunar mun Þrengsla-hátíðin
um liðna helgi þegar hafa kallað
fram umræðu um hvort setja beri
samgöngubætur á landinu sunn-
anverðu efst á forgangslista
stjórnvalda. Myndu helstu sam-
gönguæðar geta borið þá miklu
umferð, sem skapast myndi út úr
höfuðborginni í Kötlugosi? Og
hvernig á að tryggja að þjóðin geti
notið Suðurlandsskjálftans ríði
hann yfir á óhentugum árstíma?
Hér er augljóslega mikið verk
óunnið.
Að sama skapi er þess að vænta
að framtakssamir menn, helst
ungir, hugi að því hvemig bregð-
ast beri við þeirri miklu þörf á
gistirými, sem „Þrengsli 2000“
leiddu í ljós. Á þessu sviði era
sýnilega ónýttir og áhugaverðir
möguleikar og glæsileg fyrirtæki
geta risið. Algengt er að „rekstr-
araðilar" í ferðaþjónustu kvarti
undan því að ferðamannastraum-
ur sé um of bundinn við þær fimm
vikur, sem hefð hefur skapast fyr-
ir að nefna „sumar“ á Islandi.
Augljóst er að náttúrahamfara-
ferðir geta, auk fréttaskapandi
aðgerða almennings, gjörbreytt
forsendum í rekstri slíkra þjón-
ustumiðstöðva.
Eins kæmi til álita að búa
menningarhús þau, sem senn
munu rísa um land allt, þannig úr
garði að þar væri unnt að taka við
þeim, sem fá ekki þolað lengur
tíðindaleysið í þjóðfélaginu og
telja sálarheill landsmanna ógnað
verði umræðuefni ekki skapað.
Færi vel á því að menning og
þjónusta sameinaðist í slíkum
stofnunum enda er öll þjónusta
menning og öll menning þjónusta.
Mikilvægt er að þá verði tryggt að
menningarhús rísi í sem flestum
sveitarfélögum enda flestir lík-
lega sammála um að fátt sé betur
fallið til að lífga upp á bæjarbrag-
inn á Islandi en sá gestagangur,
sem íylgir náttúrahamföram og
fréttaskapandi aðgerðum þjóðar-
innar á borð við átakið „Þrengsli
2000“.
„Fólkið velur forsetann" var
slagorð, sem eitt sinn var notað í
kosningabaráttu hér á landi og
mun þjóðin hafa tekið þeim bylt-
ingarkenndu upplýsingum fagn-
andi. „Fólkið býr til fréttirnar" er
án nokkurs vafa slagorð, sem veit-
ir ýmsa möguleika, ekki síst er-
lendis og þá í samhengi þeirrar
skyldu, er lögð hefur verið á herð-
• ar Islendinga að kynna algjörlega
einstaka menningu sína fyrir út-
lendu fólki. Þetta slagorð hefur
einnig þann ótvíræða kost að það
hljómar vel á erlendum málum.
Er áreiðanlega vandfundin sú
þjóð, sem staðið gæti undir sam-
bærilegri „landkynningu" á
enskri tungu: „Iceland - A Nation
Making Headlines“.
Litróf
heið-
f umfjölluninni segir að Georg Guðni standi fyllilega undir þeim vænt-
ingum sem gerðar eru til verka hans.
anna
MYIVDLIST
Gallerí Sævars Karls
MÁLVERK
GEORGGUÐNI
Sýningin er opin á verslunartíma
og stendur til 9. mars.
LANDSLAGSMÁLVERKIÐ
hefur verið svo gildur þáttur í
myndlist á Islandi síðustu öldina að
það er nánast klisja að nefna það. í
huga margra af yngri listamönnum
stendur það fyrst og fremst fyrir
íhaldssemi og stöðnun, í besta falli
fyrir fyrnt listræn viðhorf sem ekki
hafa lengur neinu að miðla til sam-
tímans. Það er því erfitt verkefni
sem þeir samtímalistamenn sem fást
við landslag hafa valið sér, kannski
ekki ósvipað því að ríma og stuðla
ljóð nú þegar hálf öld er liðin frá
byltingu atómskáldanna. Vandamál-
ið er ekki síst það að með hverri
nýrri kynslóð mótast tjáningarform-
in upp á nýtt og merkingargrunnur
listarinnar víkkar og breytist. Hvert
nýtt listaverk gengur inn í þennan
grann, hvort sem listamanninum er
það ljúft eða sárt, og það gerir það að
verkum að við getum aldrei horfið
aftur til liðins tíma á sömu forsend-
um og þá ríktu. Þótt einhver máli nú
nákvæmlega eins og gert var fyrir
hundrað áram, eða jafnvel bara ára-
tug, hafa verk hans allt aðra merk-
ingu en þau sem máluð vora þá.
Þannig verður landslag ekki málað
nú án þess að listamaðurinn eða að
minnsta kosti áhorfendur hans taki
mið af list síðustu áratuga, konsept-
listinni, minimalismanum og því góð-
látlega gríni sem fólst í endurvinnslu
póstmódernismans á tjáningarmát-
um fortíðarinnar.
Samt er það svo að einmitt þetta
getur greitt þeim götu sem vilja taka
upp gömul viðfangsefni á borð við
landslagsmálverkið. Þær nýju kröf-
ur sem við hljótum að gera til lista-
verka frelsa listamanninn um leið
undan kröfum og viðhorfum fortíð-
arinnar og þannig geta landslags-
málarar samtímans málað verk sem
alls ekki hefðu gengið upp á blóma-
skeiði landslagsmálverksins á íyrri
hluta tuttugustu aldarinnar. Þeir
sem hafa skilið þetta hafa því getað
málað myndir sem eru nútímalegar
og innihaldsríkar þótt þær fjalli um
viðfangsefni sem margir telja að sé
löngu afgreitt í íslenskri myndlist.
Málverk Georgs Guðna era eitt
skýrasta dæmið um slíka endur-
vinnslu á landslagsmálverkinu.
Hann málar af vandvirkni og fag-
mennsku sem fáir af hans kynslóð
hafa tamið sér og í myndum hans
felst í raun meiri yfirlega og vinna en
í verkum flestra eldri landslagsmál-
ara sem oft einbeittu sér að því að
fanga augnablikið og lögðu minni
áherslu á tæknina. Georg Guðni vel-
ur sér ekki þekkjanlega staði í lands-
laginu að viðfangsefni eða ákveðin
sólrík augnablik, heldur sviplítið
heiðalandslag sem yfirleitt birtist
okkur undir gráum himni eða í
muggu. Við slíkum myndum hefði
verið fulsað fyrir fimmtíu áram og
hugsanlega er það aðeins afstrakt-
málverkinu og minimalismanum að
þakka að við kunnum að meta þau
nú.
Mikið hefur verið skrifað um verk
Georgs Guðna og þau verið lofuð svo
litlu er hægt að bæta við það í stutt-
um dómi. Sýning hans í Galleríi Sæv-
ars Karls stendur fyllilega undir
þeim væntingum sem við geram til
verka hans og á henni má sjá hvemig
hann eflist sífellt í rannsókn sinni á
möguleikum málverksins og mjmd-
málsins, litrófi náttúrannar og dýpt
litarins á striganum.
Jón Próppé
Bragðmiklar
barnagælur
TOJVLIST
Salurinn, Kópavogi
SÖNGTÓNLEIKAR
Rannveig Fríða Bragadóttir og
Jónas Ingimundarson. Ljóðasöngv-
ar eftir Jóhannes Brahms, barna-
gælur eftir íslensk tónskáld og óp-
eruaríur eftir Wolfgang Amadeus
Mozart. Miðvikudag kl. 20.30.
RANNVEIG Fríða Bragadóttir
er forkunnargóð söngkona. Það virð-
ist sama hvað hún tekur sér fyrir
hendur - það má bóka að það verður
vel gert. Þó er svo langt frá því að
þessi góða söngkona sé alltaf eins
eða að maður viti alltaf að hverju
maður gengur þegar maður fer að
hlusta á hana. Nei, Rannveig Fríða
er stöðugt að þróast og þroskast í list
sinni, bæði raddlega og í túlkun. I
dag er röddin bæði bjartari og fram-
ar í „raddfærunum“ en til dæmis fyr-
ir tveim, þrem árum, sem gefur
henni aðeins annan og léttari blæ.
Og enn bætir hún við sig í túlkun.
Söngur hennar á íslenskum barna-
gælum á tónleikunum á miðviku-
dagskvöldið var hreint út sagt stór-
kostlegur. Þar fluttu hún og Jónas
Ingimundarson sex lítil lög; þjóðlag-
ið Litlu börnin leikar sér í útsetningu
Ferdinands Rauters, Smaladreng-
inn, við lag Jóhanns Ó. Haraldsson-
ar; Barnagælu frá Nýja íslandi eftir
Jón Ásgeirsson, Mamma ætlar að
sofna eftir Sigvalda Kaldalóns; þjóð-
lagið Sofðu unga ástin mín og Þú ert,
eftir Þórarin Guðmundsson. Tilfinn-
ing Rannveigar fyrir því smáa og
viðkvæma; fyrir því einfalda og
sanna var svo sterk að salurinn var
sem hengdur upp á þráð. Bamagæla
Jóns Ásgeirssonar við ljóð Halldórs
Laxness verður ekki betur sungin,
og barnsleg tvísýnan milli tillhlökk-
unar og örvæntingar í túlkun orða
eins og „ hvurt er hún farin hún
mamma? var dásamlega einlæg og
sönn. Lag Jóhanns Ó. Haraldssonar
við ljóð Steingríms Thorsteinssonar
um Smaladrenginn er hreint ekki
síðra en önnur lög sem sungin era
við þetta ljóð, og Rannveig Fríða og
Jónas fluttu það afar fallega. Lagið
Mamma ætlar að sofna, var kannski
það besta í þessari íslensku syrpu.
Það var mikil dýpt í túlkun Rann-
veigar Fríðu og Jónasar á þessu ein-
falda litla vöggukvæði. Þau tóku það
fremur hægt og afar stillilega og
leyfðu laginu að dvína og hverfa í
hljóðri friðsæld inn í nóttina. Þetta
var unaðslega fallega gert. Útsetn-
ing Karls O. Runólfssonar á laginu
Sofðu unga ástin mín er „öðra vísi“.
Þar er minni samhljómur en í þekkt-
ustu útsetningum af laginu; ögrandi
aukatónar og ómstriður sem rísa
upp eins og skerandi ósætti við
grimm örlög Höllu. Lag Þórarins
Guðmundssonar, Þú ert, fékk líka
nýtt svipmót í túlkun Rannveigar
Fríðu og Jónasar. Það var sungið
hægt og með skýra áherslu á text-
ann, og aðeins einu sinni, án endur-
tekningar. Það var smart. Jónas
Ingimundarson er sannarlega á
heimavelli í íslensku lögunum, og
leikur hans stórgóður. Það skilar sér
líka vel hve vel þau Rannveig Fríða
hafa starfað lengi saman með af-
bragðs góðum árangri og hvað þau
þekkja hvort annað vel.
íslensku lögin voru ekki eina góð-
metið á tónleikum Rannveigar Fríðu
og Jónasar Ingimundarsonar. Fyrir
hlé vora eingöngu flutt lög eftir Jó-
hannes Brahms, fimm stakir ljóða-
söngvar og ljóðaflokkurinn Sígauna-
ljóð. Rödd Rannveigar Fríðu er sem
sniðin fyrir lög Brahms og túlkunar-
hæfileikar hennar njóta sín afar vel
þar. Að hætti rómantíkeranna velur
Brahms sér ljóð sem fjalla ýmist um
mestu unaðssælu elskenda, gáska-
fullar gleðistundir í dufli og daðri og
dásamlegar náttúrasýnir, ellegar
ömurlegustu eymd mannskepnunn-
ar, sorgir og trega og mikla óham-
ingju. Rannveig fer létt með að
spanna allt þetta svið. Lögin sem
uppúr stóðu vora Saffóaróðurinn
rómantíski og ljóðið Immer leiser
wird mein Schlummer þar sem dauð-
vona stúlka kallar í örvæntingu á
elskhuga sinn, og biður hann að
koma til sín í síðasta sinn. Hún veit
að hann kemur ekki - og veit einnig
að innan skamms verður hún dáin og
hann farinn að kyssa aðra stúlku.
Þetta túlkuðu þau Rannveig Fríða
og Jónas vel. Standchen var frábært
og þar fór Jónas á kostum í snörpum
og léttum leik. Sígaunaljóðin vora
prýðilega flutt, en hefðu þolað meiri
eld. Mozart er ekki síður fyrir Rann-
veigu Fríðu en Brahms. Þrjár aríur
vora niðurlag tónleikanna, Voi che
sapete úr Brúðkaupi Fígarós, Vedr-
ai, carino úr Don Giovanni, og Parto,
ma tu ben mio, aría Sextusar úr óp-
erunni Miskunnsemi Títusar. Þarna
reis söngur Rannveigar Fríðu enn í
hæðir, ekki síst í lokaaríunni, en nið-
urlag hennar er stór flúrkadensa eða
kóloratúr sem var mikil flugeldasýn-
ing og glæsilegur endir á frábæram
tónleikum.
Bergþóra Jónsdóttir