Morgunblaðið - 23.03.2000, Blaðsíða 38

38 FIMMTUDAGUR 23. MARS 2000
MORGUNBLAÐIÐ
pliirgiimMalillí
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
VERKFALLSBOÐ-
UN Á LANDS-
BYGGÐINNI
EFTIR AÐEINS vikutíma hefst verkfall á landsbyggðinni
hjá flestum félögum innan Verkamannasambands ís-
lands og Landssambands iðnverkafólks, ef verkalýðsfélögin
fylgja á annað borð eftir því umboði, sem þau hafa fengið til
verkfallsboðunar. Tilgangur verkfallanna er að ná fram kjara-
bótum umfram þær, sem Samtök atvinnulífsins sömdu um við
Flóabandalagið svonefnda. Komi til verkfallanna mun vinnu-
friður ríkja á höfuðborgarsvæðinu og Keflavík, auk nokkurra
staða, þar sem verkfallsboðun var felld, m.a. í Grindavík og
Vestmannaeyjum, svo og á sumum stöðum á Snæfellsnesi.
Sums staðar á landsbyggðinni var atkvæðagreiðslu um verk-
fallsboðun frestað. Atvinnustarfsemi stöðvast hins vegar víða á
landsbyggðinni, einmitt þar sem staða atvinnufyrirtækjanna
er talin einna veikust. Mikil áhætta er því tekin með verkfalls-
boðuninni. Utilokað er, að SA geti samið við þessi félög um
meiri kjarabætur en samningar tókust um við Flóabandalagið.
Hvaða rök geta þá verið fyrir verkföllum nú? Varla telja for-
ustumenn félaganna, að hagur atvinnufyrirtækjanna á lands-
byggðinni sé annar og betri en á höfuðborgarsvæðinu? Líkleg;
asta skýringin felst í þeim deilum, sem verið hafa innan VMSÍ
og hátt hefur borið í fjölmiðlum. En það er ekki boðleg ástæða
fyrir verkföllum, sem aðeins veikja efnahag verkafólks og at-
vinnufyrirtækjanna sem það starfar hjá.
Ekkert skiptir launþega meira máli en að stöðugleiki haldist
í efnahagslífinu þannig, að launahækkanir skili sér í auknum
kaupmætti. Það tókst á síðasta samningstímabili og árang-
urinn varð meiri kaupmáttaraukning en nokkru sinni fyrr.
Ríkur skilningur er meðal launþega á því, að stöðugt verðlag
skiptir höfuðmáli fyrir þá. Þetta kom fram í skoðanakönnun,
sem ASÍ lét gera og birt var síðari hluta nóvember sl. Þar kom
fram, að 83,2% launþega voru tilbúin að taka þátt í að tryggja
stöðugt verðlag jafnvel þótt það þýddi minni launahækkanir.
Það er mikilvægt, að launþegar átti sig á því, að gamla kapp-
hlaupið milli launa og verðlags skilaði þeim aðeins kjara-
rýrnun.
Verkfallsboðunin nú er sem afturhvarf til fortíðar. Ágrein-
ing milli launþega og vinnuveitenda um kaup og kjör ber að
jafna við samningaborðið. Það er öllum fyrir beztu og vonandi
verður það niðurstaðan í deilunni nú.
ÞEKKING OG MANN-
AUÐUR TIL FRAMTÍÐAR
TIL ÞESS að þekkingariðnaðurinn geti vaxið áfram hér á landi
og dafnað þurfa undirstöðurnar að vera í lagi. Möguleikamir
eru óþrjótandi og gefa ótal tækifæri til að virkja það afl sem býr í
unga fólkinu til framtíðar." Þetta sagði Valgerður Sverrisdóttir
iðnaðar- og viðskiptaráðherra í tilefni af stofnun samstarfsvett-
vangs um heilbrigðistækni á þriðjudaginn. Benti hún á að atvinna
framtíðarinnar byggðist að mestu upp á þekkingu og mannauði.
Ástæða er til að taka kröftuglega undir þessi orð ráðherra um leið
og stofnun samstarfsvettvangs um heilbrigðistækni er fagnað.
Markmið vettvangsins er að stuðla að aukinni þróun og útflutningi
heilbrigðistæknilausna frá íslandi og um leið koma til móts við
þarfír heilbrigðiskerfisins fyrir hagkvæmari og betri lausnir til að
bæta lífsgæði og lífslíkur sjúklinga. Samkomulag um samstarf
heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytisins, iðnaðar- og viðskipta-
ráðuneytis, Nýsköpunarsjóðs atvinnulífsins, Rannsóknarráðs Is-
lands, Samtaka iðnaðarins og HeObrigðistæknifélags íslands nær
til næstu þriggja ára og tryggir vettvanginum 13,4 milljónir á ári.
Aukinheldur er ætlunin að leita til ýmissa aðila eftir fjárframlög-
um, hér á landi sem erlendis, svo og um þátttöku og samstarf í
smærri og stærri verkefnum.
Mikill og ör vöxtur hefur verið í fyrirtækjum og rannsóknum
sem tengjast heilbrigðisvísindum hér á landi undanfarin ár, eins
og Ingibjörg Pálmadóttir heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra
benti á við stofnun vettvangsins, og nægir þar að nefna fyrirtæki á
borð við Össur, Flögu, íslenska erfðagreiningu, Delta, Tölvumiðl-
un og Urði, Verðandi, Skuld. Æskilegt er að ýta undir þessa þróun
og er stofnun hins nýja samstarfsvettvangs gott skref í þá átt.
Hér má þó ekki láta staðar numið. Það þarf að ýta undir alla
starfsemi sem miðar að eflingu hins íslenska þekkingarsamfélags.
Áður hefur verið bent á það hér að skilning hefur skort á þessu hjá
hinu opinbera. Fram hefur komið að framlög til grunnrannsókna
hafa dregist saman á síðustu tuttugu árum á sama tíma og mennt-
unarstig þjóðarinnar hefur verið að hækka og möguleikamir til
öflugs vísindastarfs að aukast. Orð iðnaðar- og viðskiptaráðherra
um mikilvægi þekkingar og mannauðs fyrir framtíðarhorfur ís-
lensks atvinnulífs vekja vonir um að meiri áhersla verði lögð á að
efla íslenskt menntakerfi og vísindastarf en hingað til hefur verið
gert. Það væri mikið framfaraskref.
Össur Skarphéðinsson býður sig fram til forystu fyrir S
Þurfum að hugsa hli
menntunar upp á
Össur Skarphéðinsson segir að hann horfí til
franska sósíalistaflokksins þegar hann leitar
fyrirmyndar að stefnu Samfylkingarinnar.
Hann vill að við hugsum stefnuna í menntamál-
um upp á nýtt því að við séum að sigla inn í
þjóðfélag sem geri miklar kröfur til fólks.
OSSUR Skarphéðinsson, al-
þingismaður og fyrrverandi
umhverfisráðherra, hefur
boðið sig fram til formanns
Samfylkingarinnar. Hann var kjörinn
alþingismaður fyrir Alþýðuflokkinn
1991, en hann tók áður virkan þátt í
starfi Alþýðubandalagsins. Össur var
spurður hvers konar stjómmálaafl
hann vildi að Samfylkingin yrði og hvert
hann vildi leita fyrirmynda.
„Eg vil að Samfylkingin verði nú-
tímalegur jafnaðarmannaflokkur af
evrópskum toga. í því felst að hún hefur
sem hornsteina gildi hinnai-
klassísku jafnaðarstefnu, um sam-
hjálp og umhyggju. Jafnframt taka slík-
ir flokkar öðruvísi á mikilvægum málum
samtímans eins og markaðslögmálum
en áður. I stað þess að andæfa þeim eins
og fyrr á öldinni hafa þeir í reynd tekið
sér það hlutverk að leggja fram félags-
legar lausnir á vandamálum sem mark-
aðurinn getur ekki leyst og sníða af
agnúa á markaðskerfinu. Eg nefni sem
dæmi að það hefur verið hlutverk þess-
ara flokka að leggjast af mikilli hörku
gegn fákeppni og einokun og tryggja
þannig jafnræði í atvinnulífinu. Ef ég
ætti að nefna einhveijar íyrirmyndir,
sem ég horfi til, þá myndi ég nefna
franska sósíalistaflokkinn. Hann var
ákaflega róttækur flokkur undir forystu
Jospin, en hefur líklega tekist best að
ganga í gegnum gagngera umsköpun.
Hann afneitar ekki markaðskei-finu
heldur vill beita því í þágu fjöldans."
Þú nefnir franska sósíalistaflokkinn
frekar en breska verkamannaflokkinn.
„Já. Það er meiri samsvörun milli
Samfylkingarinnar og franskra jafnað-
armanna en hennar og breska verka-
mannaflokksins sem ég var sjálfur fé-
lagi í. Þetta helgast ekki síst af uppruna
Samfylkingarinnar. Hér er ég auðvitað
að lýsa meginlínum. Við flytjum ekki
inn erlenda flokka. Hér eru séríslenskar
aðstæður og þessi flokkur, sem við er-
um aðfara að stofna, verður að svara
þeim sérstaklega."
Þörf á forystumanni
með skýrt umboð
Á ýmsu hefur gengið í aðdraganda
stofnunar Samfylkingarinnar og hún
hefur ekki náð því fylgi sem forystu-
menn hennar vonuðust eftir. Hver er
þín skýring á þessu?
„Stjómmál samtímans eru forystu-
stjórnmál. Þau eru að stómm hluta háð
á leikvangi sem fjölmiðlarnir leggja.
Fjölmiðlarnir kalla fram viðbrögð og
skoðanaskipti milli forystumanna
stjórnarflokkanna. I Samfylkingunni
hefur ekki verið neinn forystumaður
sem hefur haft kjörið umboð flokks-
manna vegna þess að flokkurinn hefur
ekki verið til. Samfylkingin hefur ekki
verið neitt annað en kosningabandalag
og þess vegna hefur hvergi verið vett-
vangur til að ganga í gegnum hug-
myndalega umsköpun eins og ég er að
reyna að hefja í þessari kosningabar-
áttu og væntanlega í kjölfar hennar."
Hvaða málefni er það sem þú sérð að
verði meginverkefni íslenskra stjórn-
mála í framtíðinni?
„Samfylkingin þarf að reyna að sjá
fyrir sér það ísland sem við munum
mæta í framtíðinni. Ég held að við séum
að sigla inn í nokkuð harðskeytt og erf-
itt samfélag sem gerír miklar kröfur til
fólks og lykillinn að því að
sjá sér farborða í því flókna
markaðssamfélagi sem er að
verða til með vaxandi tækni
sé öflug og sífelld menntun.
Það verður að hugsa hlut-
verk menntunar upp á nýtt og endur-
skipuleggja tiltekna hluta hennar að
verulegu leyti. í því flókna hátækni-
samfélagi þar sem markaðurinn verður
miklu meira ráðandi en nú, hvort sem
okkur líkar betur eða verr, held ég að
menntakerfið verði nýtt jöfnunartæki í
framtíðinni eins og almannatrygginga-
kerfið og húsnæðiskerfið hafa verið. Ef
við ætlum að halda íslandi á því tiltölu-
lega stéttlausa formi sem það er í dag
þurfum við að stórbæta menntakerfíð
og ekki síst að tryggja að menntunin
verði ókeypis eins og hún er í dag. Sjálf-
stæðisflokkurinn er hins vegar að feta
sig inn á braut þar sem menntunin verð-
ur ekki lengur ókeypis. Það eru komnar
námsbrautir í Háskólanum sem kosta
nemendur 1,5 milljónir. Ég óttast að
þetta sé aðeins upphafið að því sem
koma skal.
Þessi afstaða kallar reyndar á að í
markaðssamfélagi þurfi flokkur eins og
Samfylkingin að skilgreina ítarlega
hvemig hún sér hlutverk ríkisins í
rekstri. Að mínu mati á ríkið ekki að
standa í samkeppnisrekstri og þar af
leiðandi geri ég ekki athugasemdir við
að bankarnir séu fluttir úr höndum rík-
isins svo fremi sem það standist allar
sanngjarnar kröfur um viðnám gegn fá-
keppni og einokun. Ég dreg hins vegar
línuná algerlega við menntakerfið og
heilbrigðiskerfið. Ég vil ekki fara út í
einkavæðingu á þessum sviðum og ég
hafna þeirri tegund einkavæðingar sem
menn hafa verið að reyna að smeygja
þarna inn eins og einkaframkvæmd.
Það er heldur ekki sama hvemig tek-
ið er á einkavæðingu bankanna. Eg vil
ekki rússneska einkavæðingu þar sem
ósýnilegum valdaklíkum í samfélaginu
em afhentar eigur ríkisins. í okkar
þjóðfélagi er ósýnilegur valdahópur,
sem við köllum kolkrabba og nærist á
fákeppni og einokun sem Sjálfstæðis-
flokkurinn skapar honum. Eitt af ból-
virkjum hans er Islandsbanki. Eðlilega
vill hann víkka út sitt svið og
gleypa Landsbankann og
nýtur stuðnings Sjálfstæðis-
flokksins til þess. Þá yrði til
banki sem hefur fast að 60%
markaðshlutdeild. Það er of
mikið og ég er því mótfallinn slíkum
sammna af samkeppnis- og neytenda-
ástæðum. Menn verja þetta með því að í
þessu felist mikið hagræði og það sé
gott fyrir neytendur. Eg segi á móti að
með þessum ofurtökum á bankaheimin-
um geta þessir herrar, sem þarna
stjórna, hækkað kostnaðinn með þjón-
ustugjöldum og öðra slíku.
Þetta er því slæmt fyrir atvinnulíf
okkar og ef samkeppnislög era svo ónýt
að þau duga ekki til að koma í veg fyrir
þetta þarf að skera þau upp.“
Stjórnkerfi fiskveiða standist jafn-
ræðisákvæði stjórnarskrárinnar
Sjávarútvegsmálin hafa klofið flest-
alla stjórnmálaflokka; Samfylkinguna
ekki síður en aðra flokka.
Mun flokkurinn geta sett fram trú-
verðuga stefnu í þessu máli?
„Já, það mun hún gera. Árið 1984
hurfu menn úr frjálsu umhverfi yfir í
kerfi þar sem fiskurinn í sjónum varð að
sérréttindum mjög fárra. Það kann að
vera að það hafi verið hægt að réttlæta
þessa breytingu tímabundið, en það er
alveg ljóst að það er ekki hægt að rétt-
læta þá mismunun sem í þessu fólst til
langframa. Það era til dæmis skilaboð
Hæstaréttar. Þrátt fyrir öflugar varnir
verjenda gjafakvótakerfisins hefur al-
menningur í landinu ekki bifast í þeirri
sannfæringu sinni að í eignarhaldi út-
gerðarmanna á fiskinum í sjónum felist
ranglæti. Samhliða virðist mér að al-
menningur sé þeirrar skoðunar að afla-
markskerfið sé farsæl leið til að stjórna
fiskveiðunum. Sáttaleiðin í þessari erf-
iðu deilu liggur þess vegna í að laga afla-
markskerfið að jafnræðisreglu stjórn-
arskrárinnar. í því felst það pólitíska
verkefni að afnema eignarhald útgerð-
armanna á kvótanum, þó þannig að fisk-
veiðiai-ðurinn rýrni ekki. Þarna koma
ýmsar leiðir til greina, en ég tel að hag-
felldasta leiðin sé að leigja veiðiheimild-
irnar og láta verðið myndast á markaði.
Ef þessi leið er farin hafa
allir sömu möguleika á að TI
gangainnígreininaoghefja MUn“"
þar störf. Jafnræðis er því gefín «
gætt. Fiskihagfræðingar Og fál
segja að þessi aðferð verði
ekki til þess að draga úr arðinum í at-
vinnugreininni, en það er ljóst að hann
mun dreifast með öðram hætti en í
dag.“
Staða Islands í Evrópu að veikjast
Telur þú að hugsanleg aðild Islands
að Evrópusambandinu sé eitt þeirra
verkefna sem bíða stjórnmálamanna á
Islandi í framtíðinni?
„Hugsanleg aðild verður örugglega
meðal þeirra, hver sem niðurstaðan
verður. íslendingar þurfa að treysta
Á móti sam-
runa ísiands-
og Landsbanka