Morgunblaðið - 28.05.2000, Blaðsíða 33

32 SUNNUDAGUR 28. MAÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 28. MAÍ 2000 33
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
HATTON ROCKALL
NÚ eru liðin 22 ár frá því að
Eyjólfur Konráð Jónsson
flutti þingsályktunartillögu á
Alþingi ásamt fleirum þess
efnis, að Alþingi lýsti því yfir,
að ytri landgrunnsmörk ís-
lands til suðurs yrðu ákveðin
án tillits til Rockall-klettsins
og samvinna yrði höfð við Fær-
eyinga til að tryggja sameigin-
leg réttindi á landgrunnssvæð-
inu utan 200 mílna marka.
Þessi tillöguflutningur þótti
á þeim tíma ekki merkilegur og
sumir töldu hann fáránlegan.
Frá því að tillagan var flutt og
til dauðadags barðist Eyjólfur
Konráð ótrauður fyrir því, að
kröfum Islendinga til réttinda
á þessu svæði yrði fylgt fast
eftir. Ekki er ofmælt, að
stjórnkerfið hafi lengi verið
mjög tregt til að fylgja kröfun-
um eftir og ljóst að skilningur
á þeim hagsmunum sem í húfi
voru og eru var nánast enginn.
En nú eru breyttir tímar.
Morgunblaðið birti í gær út-
tekt á stöðu þessara mála, sem
sýnir svo ekki verður um villzt
framsýni flutningsmanns
þessa máls. Umfjöllun Morg-
unblaðsins hefst á þessum orð-
um:
„Kröfur Islendinga um yfir-
ráð hafsbotna utan efnahags-
lögsögunnar verða í brenni-
depli næstu árin, enda styttist
nú tíminn, sem yfirvöld hafa til
að skila inn greinargerðum
vegna kröfugerða um hafs-
botnsréttindi á Reykjanes-
hrygg, Hatton Rockall og í
síldarsmugunni. Samkvæmt
hafréttarsamningnum eiga ís-
lendingar að skila inn kröfum
sínum til landgrunnsnefndar
Sameinuðu þjóðanna í síðasta
lagi 16. nóvember 2004 en tals-
verð vinna er framundan við
rannsóknir á þessum svæðum
og frekari kortlagning hafs-
botnsins.“
I samtali við Morgunblaðið í
gær segir Steinar Þ. Guðlaugs-
son, jarðeðlisfræðingur hjá
Orkustofnun, að kröfur íslend-
inga snúist um að ætla sér
landsvæði fyrir utan 200 mílna
lögsöguna á grundvelli 76.
greinar hafréttarsamningsins.
I frásögn Morgunblaðsins af
ummælum Steinars Þ. Guð-
laugssonar segir m.a.:
„Hann segir Island hafa ver-
ið eitt allra fyrstu ríkja til að
hefja undirbúning á sviði
landgrunnskrafna og að víð-
tækar kröfur Islendinga, sem
þeir settu fram á sínum tíma
með Eyjólf Konráð Jónsson,
ritstjóra og alþingismann, í
broddi fylkingar, hafi komið
nágrannaríkjunum nokkuð á
óvart. Þær kröfur íslendinga
voru byggðar á tiltækum kort-
um og línurnar lagðar í rök-
semdafærslunni. Síðan þá hef-
ur landgrunnsnefndin sett sér
starfsreglur og lagt talsverða
vinnu í að samræma þær og
ákveða hvaða kröfur verða
gerðar til þeirra gagna, sem
lögð verða fram frá viðkom-
andi ríkjum.“
Kröfur Islendinga til rétt-
inda á hafsbotni utan 200 mílna
lögsögunnar snúast nú um þrjú
svæði; Hatton Rockall-svæðið,
síldarsmuguna svonefndu og
Reykjaneshrygg. Um síldar-
smuguna segir í umfjöllun
Morgunblaðsins í gær:
„Islendingar hefja rann-
sóknir í sumar í samstarfi við
Norðmenn á hafsbotninum í
síldarsmugunni en ríkisstjórn-
in samþykkti nýlega 16 millj-
óna króna viðbótarframlag til
undirbúnings landgrunns-
krafna þar.“ Á samráðsfundi
með fulltrúum Norðmanna
kom fram, að íslendingar gætu
líklega gert víðtækari kröfur á
þessu svæði en áður hefur ver-
ið talið. í úttekt Morgunblaðs-
ins segir um þetta atriði: „Sá
möguleiki byggist á ákveðinni
túlkun á „írsku reglunni“ svo-
kölluðu í hafréttarsáttmálan-
um, þar sem fjallað er um skil-
greiningu landgrunnsins ...
Eyjólfur Konráð Jónsson sagði
í greinargerð með þingsálykt-
unartillögu um gæzlu hafs-
botnsréttinda árið 1993, að ír-
ar mundu hafa áttað sig á
veikleika sínum vegna Rockall-
trogsins..."
Um kröfugerðina varðandi
þetta svæði segir Sveinbjörn
Björnsson, eðlisfræðingur og
deildarstjóri auðlindadeildar
Orkustofnunar, m.a. í viðtali
við Morgunblaðið í gær:
„Norðmenn líta þannig á að
meiri líkur séu á að Sameinuðu
þjóðirnar úrskurði og úthluti
Norðmönnum, Islendingum og
Færeyingum þessu svæði, ef
þessi ríki standi saman að
beiðninni og byggja hana á
sömu rökum. Ef Norðmenn
hefðu gert sína kröfu byggða á
þykkt setlaga og við síðan mót-
mælt henni er líklegt að
ákvörðun yrði ekki tekin í mál-
inu.“
Islendingar eru eina þjóðin,
sem gerir kröfur á Reykjanes-
hrygg og þar er um nokkuð
önnur sjónarmið að ræða en á
fyrrnefndu svæðunum tveim-
ur. Um það segja talsmenn
Orkustofnunar: „...það er túlk-
unaratriði í hafréttarsáttmál-
anum og við þurfum að gera
ýtrustu kröfur á Reykjanes-
hrygg. Síðan verður framtíðin
að skera úr um hvernig farið
verður með þær kröfur. Á
þessu svæði erum við ekki í
baráttu við aðrar þjóðir heldur
má segja, að það sé hlutverk
landgrunnsnefndarinnar að
verja hagsmuni alþjóðahafs-
botnsins gagnvart strandn'kj-
unum.“
Ekki fer á milli mála, að hér
getur verið um mikla hags-
muni að tefla fyrir íslendinga.
Þess vegna er það sérstakt
fagnaðarefni, að nú er unnið
svo skipulega að framgangi
þeirrar kröfugerðar, sem Eyj-
ólfur Konráð Jónsson lagði
grunninn að fyrir rúmum
tveimur áratugum.
G: Ég hef mest
gaman af að mála fólk
eins og ég hef oft sagt
þér, einkum að vinnu
úti í náttúrunni, en
vara mig á fjöllunum.
Það er eins og þau
taki eitthvað frá fólkinu. Stór mað-
ur, sem er málaður á léreft, minnk-
ar, ef stórt fjall er sett á bak við
hann. Þegar ég kom til Reykjavíkur
austan af fjörðum, þar sem eru há
fjöll og tignarleg, fannst mér Esjan
lítil og ég kunni því vel. Þar sem ég
sá slétturnar hér sunnanlands, sá ég
manneskjuna eins og mér líkaði:
hún var stór í sléttunni. Og þegar ég
málaði fólk, voru oft sléttir sandar á
bak við, en langt í fjarska einhverjir
litlir hnjúkar. Fjöllin voru aldrei yf-
irþyrmandi martröð bak við fólkið.
Sama sagan endurtekur sig, þegar
ég mála sjávarmyndir. Sjaldnast rís
aldan yfír mennina. Mér þykir
skemmtilégt að hafa landslag í
myndum, en vil að manneskjan sé
aðalatriðið, þ.e. fjallið eða aldan lítil,
manneskjan stór. Af þessum ástæð-
um hef ég haft mikið dálæti á Suður-
landsundirlendi.
Mér verður frekar litið í átt til
hafs en upp til fjalla. Ég mála stund-
um landslagsmyndir með fjöllum, en
þó aðeins til hvíldar eða tilbreyting-
ar. Mér þykja fjöll falleg, en ekki
eins skemmtileg og fólkið. Þegar ég
málaði hús í Grinda-
vík, þótti mér sjórinn
alltaf fallegri bak-
grunnur en fjöllin.
Ég er alinn upp
undir háum fjöllum og
hef aldrei getað losn-
að við þessi fjöll, þau koma oft til
mín í draumi. Mig hefur margoft
dreymt, að ég væri undir þessum
fjöllum eða uppi á þeim, einkum
fjöllunum á æskustöðvum mínum, í
Unaósi. I draumunum hef ég verið
með vatnsliti og skissublokk og ætl-
að að mála fjöllin og kannski lítinn
bæ undir þeim. En mig hefur aldrei
dreymt, að ég væri með olíuliti. Og
mig hefur ekki heldur dreymt, að ég
væri á . Suðurlandsundirlendinu og
ætlaði að fara að mála mynd af slétt-
unni. Mér finnst þetta einkennileg
mótsetning milli svefns og vöku.
í öllum myndum eru tvö elíment
og ef þau eru jafn stór, éta þau upp
hvort annað og auka á jafnvægileys-
ið í myndinni. En ef hlutföllin eru
ólík, verkar það vel. Það stóra verð-
ur áhrifaríkt. Þegar málað er í borg-
um eða þorpum, er oft gott að hafa
stóra kirkjutuma eða háa reykháfa í
myndinni.
Ég hef víða komið, þar sem mér
hefur þótt fallegt og skemmtilegt að
mála, en hef ekki getað unnið þessi
áhrif inn í stóru myndirnar. Þegar
ég var á Seyðisfirði, gerði ég nokkr-
ar myndir og hafði bratta brekku
bak við fólkið, en það sást ekki til
himins. Mér fannst skemmtilegra að
mála hér sunnanlands, þar sem er
víður himinn og ílatt landslag. Það
gefur manneskjunni stærð og reisn
og svigrúm og loft í myndina og auk
þess er meiri birta í þessum víða
himni og opna landslagi en gi-ænu
hlíðinni fyi-ir austan: sem sagt,
manneskjan sker sig út úr bak-
grunninum. Það er mér að skapi.
Mér hefur ekki alltaf fundizt bezt
að mála, þar sem mér hefur þótt fal-
legt landslag. Þegar maður stendur
undir háum fjöllum eins og jöklun-
um í Oræfasveit, er ómögulegt að fá
fram þessar stærðir, sem blasa þar
við augum. Það er hægt að mála
yndisþokka litanna í fjallinu og
þetta fína samspil ljóss og lofts, en
þegar kemur að því að framkalla
stærð fjallsins, verð ég ráðalaus. I
listinni verður manni eðlilegt að
stækka það, sem er lítið, og gera
meira úr því en ástæða væri til, ef
nákvæmlega væri farið eftir fyrir-
myndinni. Það er hægt að stækka
könnur í kyrralífsmyndum og fólk
úti í náttúrunni, en ómögulegt að
stækka fjall. Ég hef haft áhuga á því
að ná einhverju mónúmental, ein-
hverju stóru, í myndirnar. Sumir
álíta þetta kannski galla, en ég get
einhvern veginn ekki án þess verið.
M.
HELGI
spjall
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 27. maí
enningarborgarárið
og Listahátíð sýna
svo ekki verður um
villzt, hve mikil
grózka er í íslenzku
menningarlífi. En
kannski hugsa þeir,
sem njóta þessa auð-
uga menningarlífs, ekki alltaf út í það hvað
mikið átak býr að baki þeim menningarvið-
burðum, sem í boði eru. Þá er ekki einungis átt
við það listræna starf, sem er forsenda þess að
listalífið hér er eins frjósamt og raun ber vitni,
heldur líka þá ómældu vinnu, sem lögð hefur
verið í að skapa rekstrarleg og fjárhagsleg
skilyrði fyrir þessari starfsemi.
Þótt ríki og sveitarfélög leggi mikla fjármuni
fram til þess að hér megi halda uppi metnaðar-
fullri menningarstarfsemi dugar það ekki til.
Þessir opinberu aðilar sjá til þess að Þjóð-
leikhús og Borgarleikhús eru starfrækt, að
Sinfóníuhljómsveit íslands er til, að Listasafn
Islands og Listasafn Reykjavíkur eru starf-
rækt með myndarbrag og svo mætti lengi telja.
En listalífið hér er svo auðugt m.a. vegna
þess að fyrir utan þessar menningarstofnanir,
sem reknar eru fyrii- almannafé er mikill fjöldi
listamanna á öllum sviðum sem heldur uppi
fjölbreyttri starfsemi með svo litlum fjármun-
um að það hlýtur að teljast til afreka. Þessir
hópai- listamanna leita í síauknum mæli til at-
vinnulífsins eftir fjái-hagslegum stuðningi frá
fyrirtækjum til þess að fjármagna einstaka
listviðburði. Stærri fyrirtæki hafa meir og
meir stutt við bakið á menningarstarfsemi
með fjárframlögum og er á engan hallað, þótt
fullyrt sé að þar hafi Eimskipafélag íslands
undir forystu Harðar Sigurgestssonar og
Islandsbanki undir forystu Vals Valssonar
haft algera sérstöðu.
Vaxtarbroddar í menningarlífinu verða þess
fljótt vai-ir, að þeir eiga í harðri samkeppni við
íþróttahreyfinguna um fjármuni frá einka-
fyrirtækjum. Iþróttafélög og samtök þeirra
hafa á undanförnum árum fjármagnað starf-
semi sína að töluverðu leyti með samningum
við fyrirtæki, sem leggja fram peninga en fá á
móti margvíslega kynningu í beinum og óbein-
um auglýsingum. Énn aðrir keppinautar era
félagasamtök, sem á einn eða annan veg vinna
að samfélagslegri þjónustu.
Þegar svo mikil ásókn er í fjárhagslegan
stuðning einkafyrirtækja er auðvitað augljóst,
að úr vöndu er að ráða fyrir þau um leið og þau
spyrja af eðlilegum ástæðum: hver er okkar
hagur af því að styðja þessa starfsemi?
Mörgum hefur þótt þessi fjármögnunarað-
ferð hæpin, ekki sízt hjá íþróttafélögum, en
segja má, að markaðsvæðing þeirra sé komin
einna lengst. Fjölmiðlai- hafa haft mikla fyrir-
vara á þessari starfsemi á þeini forsendu, að
þriðji aðili væri raunverulega að selja kynn-
ingu í fjölmiðlum, án þess að forráðamenn
þeirra hefðu nokkuð um það að segja.
í samræmi við það sjónarmið neitaði
Morgunblaðið lengi vel, _að nota fyrh-tækja-
heiti yfir úrvalsdeildir í íslandsmótum, hvort
sem var í knattspymu eða öðium íþróttagrein-
um. Það var fyrst þegar þing KSI tók formlega
ákvörðun um að skíra þá deild í knattspyrnu
upp, að Morgunblaðið taldi sér ekki fært að
standa gegn þvi að nota það heiti, sem formleg
samþykkt hafði verið gerð um hjá viðkomandi
íþróttasamtökum.
Þeir sem veitt hafa umtalsverðan stuðning
til menningarstarfsemi hafa sýnt mikla hóg-
værð en spyrja engu að síður þeiirar spum-
ingar, hvers vegna ekki megi geta þess, hvaða
aðili það er sem hafi yfirleitt gert mögulegt að
efnt var til ákveðins menningarviðburðar en
því hefur fram til þessa lítið verið flíkað í fjöl-
miðlum.
Nú er alveg ljóst, að starfsemi íþróttahreyf-
ingarinnar er að verulegu leyti fjármögnuð
með þessum hætti og ef þetta fé kæmi ekki til
er vandséð hvaðan það ætti að koma.
Það fer heldur ekki á milli mála, að ef fyrir-
tæki hættu að veita stuðning til menningar-
starfsemi yrði menningarlíf þjóðarinnar til
muna fátækara.
Þess vegna hlýtur það að verða nokkurt um-
hugsunarefni með hvaða hætti hægt er að ýta
undir að fyrirtækin veiti íþróttastarfsemi,
menningarstarfsemi og margvíslegri samfé-
lagslegri þjónustu fjárhagslegan stuðning.
■■■■■■■■■ E KKI fer á milli mála,
Þjóðþrifastarf aðstarfsemiíþróttafé-
° 1 laganna hefur mikla
þjóðfélagslega þýðingu. Á tímum eins og nú,
þegar miklar hættur og freistingai- steðja að
ungu fólki vegna vaxandi lausungar, fíkniefna-
neyzlu og margvíslegra annarra vandamála, er
kannski ekkert forvarnarstarf mikilvægara en
það, sem unnið er á vegum íþróttahreyfíngar-
innar. Ungt fólk, sem kemur til starfa á þeim
vettvangi og leggur áherzlu á iðkun íþrótta er
ólíklegra til þess að falla fyrir freistingum
fíkniefna og annarra vimuefna. Þar að auki er
ljóst, að íþróttahreyfingin sér þjóðinni fyrir
hollii afþreyingu, sem er jákvæðari en ýmis
önnur afþreying, sem í boði er nú á tímum.
Það er þess vegna mikilvægt fyrir þjóðina
hvað starfsemi íþróttafélaganna og samtaka
þeirra er öflug og fullt tilefni til að veita henni
þann bakstuðning, sem mögulegt er.
Hið sama á við um menningarlífið. íslenzkt
menningarlíf síðustu áratuga hefur orðið auð-
ugra en ella vegna framtakssemi Ingólfs
Guðbrandssonar og félaga hans í Pólýfónkórn-
um, sem því miður hætti starfsemi vegna fjár-
skorts fyrir allmörgum árum.
Það hefur ekki alltaf verið auðvelt fyrir þá
litlu tónlistarhópa, sem hafa árum og stundum
áratugum saman haldið uppi tónlistarstarf-
semi, sem byggist á miklum kröfum, að fjár-
magna þá starfsemi og tryggja henni viðun-
andi fjárhagslegan grundvöll.
Islenzkir myndlistarmenn, sem flestir hafa
orðið að standa undir kostnaði við sýningar á
eigin verkum hafa ekki alltaf verið öfundsverð-
ir af því hlutskipti, þegar sala myndanna hefur
ekki einu sinni staðið undir kostnaði. Og alveg
ljóst, að margir þeirra efna ekki til sýninga,
þótt þeir eigi mikið af verkum vegna þess, að
þeir telja sig ekki hafa efni á sýningarhaldi.
Mikið af þeÚTÍ menningarstarfsemi, sem
einna mesta athygli vekur nú um stundir, er
einkarekstur. Sem dæmi má nefna, að leik-
verkið Guðríður, sem íárið hefur verið með vítt
og breitt um Bandaríkin, byggist á einkafram-
taki Brynju Benediktsdóttur leikstjóra og
samstarfsmanna hennar.
Samtök, sem stofnuð hafa verið til þess að
styðja við bakið á samfélagslegri þjónustu,
ekki sízt í heilbrigðismálum, eiga sér mörg
langa sögu. SIBS hefur á löngum starfstíma
unnið stórmerkilegt starf. Það sama á við um
DAS. Hið sama á við um krabbameinsfélögin
og Hjartavemd, Gigtarfélagið og geðverndar-
samtök, svo að nokkur dæmi séu nefnd.
Þessi félagasamtök hafa fjármagnað starf-
semi sína með happdrættum og með því að
leita stuðnings almennings og fyrirtækja með
ýmsum hætti.
Þessari starfsemi hefði aldrei verið haldið
uppi með fjárframlögum frá ríki og sveitar-
félögum. Hún hefði ýmist ekki orðið til eða
lognast út af vegna fjárskorts.
Það er því sama frá hvaða sjónarhorni litið
er á þessi mál; starfsemi íþróttasamtakanna,
listamannanna og félagasamtaka á sviði sam-
félagsþjónustu skiptir gífurlega miklu máli
fyrir þjóðfélag okkar - en staðreyndin er sú, að
þessi starfsemi er alltaf í fjársvelti og þarf allt-
af á fjárhagslegum stuðningi að halda.
Það getur ekki verið skemmtilegt hlutskipti
fyrir forráðamenn þessara aðila að ganga ár
eftir ár á fund forsvarsmanna fyrii'tækja og
leita eftir fjánnagni, sem oft er veitt en stund-
um í svo litlum mæli, að tæpast dugar til. Og
ekki ólíklegt að margir þeir sem leita eftir
stuðningi upplifi það sem betlistarfsemi.
ENGINN gei-ir eitt-
hvað fyrir ekki neitt -
a.m.k. eru þeir fáir,
sem af göfúglyndi
einu saman leggja
fram mikla fjármuni
til þess að hægt sé að halda uppi starfsemi á
þeim sviðum þjóðlífsins, sem hér hafa verið
nefnd.
Þegar um stuðning við íþróttastarfsemi er
að ræða er Ijóst, að í stað fjárhagslegs stuðn-
ings fá fyrirtækin beina auglýsingu og annars
konar kynningu. Leikmenn eru í búningum,
sem bera merki fyrirtækisins og sjást greini-
lega í sjónvarpssendingum frá leikjum. Ein-
staka deildir í íþróttamótum eða heilu mótin
bera nafn fyrirtækjanna samanber Lands-
símadeildina í íslandsmóti í knattspyrnu.
íþróttasamtökin leggja hart að fjölmiðlum,
ef þeim þykir þeir ekki standa sig nógu vel í að
koma þessari kynningu á framfæri. Ef t.d.
mótaheitin sjást ekki nógu oft í texta frétta af
íþróttaviðburðum eða ef myndir eru ekki nógu
oft teknar með þeim hætti að auglýsingar á
búningum sjáist. Þegar slíkar athugasemdir
eru gerðar er ekki ósennilegt að að baki þeim
liggi athugasemdir frá fyiTitækjunum, sem
hafa gert samninga við íþróttasamtökin og
Sjónarmið
fyrir-
tækjanna
, Morgunblaðið/Kristinn
I heyskap á Miklatúni.
telja sig ekki fá nægilega mikið fyrir sinn snúð.
Þegar fyrirtæki styrkja menningarstarf-
semi eða félagasamtök á sviði samfélagsþjón-
ustu með fjárframlögum, eru takmarkaðri
möguleikai- til þess að koma nafni fyrirtækis-
ins á framfæri. Hins vegar leggja mörg fyiir-
tæki vaxandi áherzlu á það, sem kallað er
„írnynd" þeirra. Þau leggja mikla peninga í
ímyndarauglýsingar og þau hafa áttað sig á að
stuðningur við menningu bætir ímynd þeirra.
Þannig leikur enginn vafi á því, að smátt og
smátt hefur skapazt sú ímynd af Islandsbanka,
sem nú er raunar að sameinast öðrum banka,
FBA og Eimskipafélaginu, að þessi tvö fyrir-
tæki séu menningarleg, hafi áhuga á menn-
ingu og að ímynd þeirra sé ekki sízt jákvæð í
augum almennings af þessum sökum.
Islandsbanki hefur t.d. sterkari menningar-
lega ímynd heldur en aðrir bankar, þótt sumir
þeirra, eins og t.d. Búnaðarbankinn, séu
þekktú- fyrir að kaupa myndverk og eigi mikið
safn slíkra verka. Sennilega á það síðastnefnda
við um flestar ef ekki allar fjármálastofnanir
en ímynd Búnaðarbankans er sterkust í sam-
bandi við myndlist vegna þess, að bankinn hef-
ur árufn saman sýnt þessi verk í sýningar-
glugga, sem blasir við almenningi.
Imynd Iðnaðarbankans og síðar Iðnlána-
sjóðs var einnig sterk þegar kom að stuðningi
við myndlist, eins og menn muna, þegar Bragi
Hannesson var einn af forsvarsmönnum þess-
ara fyrirtækja.
Atvinnufyrii’tæki sækjast eftir þessari
menningarlegu ímynd enda hefur reynslan
sýnt, að hún skiptir miklu máli fyiir þau. Þess
vegna hafa forráðamenn þeirra stundum átt
erfitt með að skilja áhugaleysi fjölmiðla á því
að koma á framfæri við almenning upplýsing-
um um, hverjir séu styrktaraðilar að tilteknum
menningarviðburðum. Þannig hefui- Morgun-
blaðið verið spurt hvers vegna ekki megi geta
þess í umsögnum um einstaka listviðburði, að
tiltekið fyi-irtæki hafi veitt stuðning til þess að
af þeim viðburði gat orðið.
Að þessu leyti fara hagsmunir fyiirtækj-
anna og listamannanna saman vegna þess, að
hinir síðamefndu gera sér ljóst, að meiri líkur
eru á að fyrirtækin haldi stuðningi sínum
áfram, ef hans er getið með áberandi hætti.
Fyrirtækin standa svo sjálf frammi fyrir
vanda í sambandi við val á menningarviðburð-
um, sem þau vilja styðja. Forsvarsmaður stór-
fyiirtækis hefur sagt, að hann fái beiðnir um
fjárstuðning á hveijum einasta degi allt árið
um kring og stundum margar á degi hverjum.
Þessar ákvarðanh' er ekki hægt að taka af
handahófi og eftir því, sem fyrirtækin verða
stærri og meira fjármagn er til ráðstöfunar í
þessu skyni verður þörfin fyrir faglega með-
ferð umsókna meiri.
Margir listamenn telja að fyrirtækin noti
fjármuni sína ekki rétt að þessu leyti. Þau hafi
of mikla tilhneigingu til þess að deila út mörg-
um styrkjum og smáum í stað þess að hafa þá
færri en stærri.
Þeir, sem hafa úr miklum fjármunum að
spila, hafa alltaf staðið ft’ammi fyi-ir ákveðnum
vanda í sambandi við val á verkefnum. Því
kynntist John D. Rockefeller vel seint á síð-
ustu öld og í byrjun þessarar aldar, þegar hann
efnaðist með þeim hætti að hann var í vand-
ræðum með að ráðstafa peningum sínum. Nið-
urstaða hans varð sú, að setja á fót sérstaka
stofnun, sem vann faglega að því að fjalla um
umsóknir og vinna úr þeim. Þar var ekki bara
um stuðning við menningarviðburði að ræða
heldur líka við samfélagsþjónustu og mennta-
stofnanir en einn fi-ægasti háskóli í Bandaríkj-
unum, háskólinn í Chicago, var settur á stofn
fyrir peninga Rockefellers, sem átti í mestu
vandræðum með að gera upp við sig, hvort
hann ætti að leggja fé í þá starfsemi.
Sum íslenzk fyrh’tæki hafa tekið ákveðin
ski’ef í þá átt að fjalla faglega um umsóknir um
stuðning við þjóðþrifastarfsemi á borð við
menningu. Þannig hefur íslandsbanki starf-
rækt sérstakan menningarsjóð og má gera ráð
fyrir, að þegar íslandsbanki og FBA leggja
saman, verði þar um mjög öfluga starfsemi að
ræða, sem kalli á enn vandaðri undirbúning að
ákvörðunum um ráðstöfun fjármuna í þessu
skyni.
Hið sama má segja um Sparisjóð Reykjavík-
ur og nágrennis, sem rekið hefur skipulega
starfsemi á þessu sviði með því að setja á fót
sérstakan sjóð, sem veitir árlega styrki til
menningarstarfsemi.
Nokkm’ hópm- fyrirtækja hefur tekið hönd-
um saman um stuðning við menningarlífið með
því að skuldbinda sig til kaupa á myndverkum
með reglulegum hætti og hefur Gunnar
Dungal, forstjóri Pennans, m.a. verið í forystu
fyrir þeim hópi.
íslenzk fyrirtæki hafa eílzt mjög á þessum
áratug og eru að verða stærri og kraftmeiri.
Líklegt má telja, að þau stærstu muni fljótlega
standa frammi fyrir því, að það sé þeirra hagm’
að ráða til sín sérmenntað fólk til þess að vinna
að ráðstöfun fjármuna, sem settir eru í stuðn-
ing við menningarstarfsemi. Slík þróun væri af
hinu góða og líkleg til þess að ýta undir menn-
ingarstarfsemi í landinu.
Efth’ því, sem vinnubrögð fyrirtækjanna
verða faglegri verður krafan meiri til lista-
manna um að umsóknir þeirra sjálfra verði
unnar með faglegri hætti en verið hefur. Sá
tími er liðinn, að listamenn geti hlaupið á milli
fyrirtækja og leitað eftir stuðningi við menn-
ingarviðburð, sem á að fara fram á morgun.
Líklegt má telja, að listamennh’nh’ muni smátt
og smátt taka upp þau vinnubrögð, sem marg-
ir þeirra hafa ástundað í fjöldamörg ár, að
skipuleggja menningarstarfsemi langt fram í
tímann og leggja fram vandlega unnar um-
sóknir um íjárstuðning með löngum fyrirvara.
ÞESSI þróun veldur
Afstaða Þrf að fjölmiðlamir
pj"i ;3i þurfa að endurskoða
lJOimiOia afstöðu sína til stuðn-
ingsstarfsemi af þessu tagi. Fjölmiðlar hafa
lengi verið mjög varir um sig, þegar að því
kemur, að fyrirtæki eða einstaklingar vilja að
þeirra mati verða sér úti um „ókeypis" auglýs-
ingar í formi „textaauglýsingar" í stað þess, að
viðkomandi aðilar kaupi auglýsingu. Áð hluta
til hefur þessi afstaða einfaldlega byggzt á því,
að fjölmiðlamir hafa viljað verja tekjugmnn
sinn, sem byggist ekki sízt á auglýsingum en
að öðm leyti á því sjónarmiði, að þeir hafa ekki
viljað láta „nota“ sig með þessum hætti.
Markaðsvæðing íþróttahreyfingarinnar hef-
ur knúið fjölmiðlana til þess að hugsa þetta
mál upp á nýtt. Það er í sjálfu sér skiljanlegt,
að fjölmiðlar vilji ekki láta þriðja aðila ,;selja“
auglýsingar i texta þeirra eða mynd. Á hinn
bóginn má líka líta á það sem framlag fjölmiðl-
anna til þess að styðja við bakið á þeirri mikil-
vægu starfsemi, sem íþróttafélögin hafa for-
ystu um, að þeir sýni því skilning að við
núverandi aðstæður verður starfsemi íþrótta-
félaganna ekki fjármögnuð með öðmm hætti.
Nú er auðvitað alveg ljóst, að fáir aðilar
styðja jafn vel við baldð á menningarstarfsemi
í landinu og einmitt fjölmiðlamir, sem með víð-
tækri umfjöllun um menningarviðburði eiga
ríkan þátt í því grózkumikla menningarlífi,
sem við búum við. En það er raunar ekki hugs-
að fyrst og fremst sem stuðningur við menn-
ingarstarfsemi heldur er það áreiðanlega ein
af forsendunum fyrir áhuga fólks á að kaupa
blað eða gerast áskrifandi að sjónvarpsstöð, að
geta með þeim hætti fylgzt með því, sem er að
gerast í menningarlífi þjóðarinnar. Þannig er
öflugt menningarlíf ein af forsendunum fyrh’
líflegri fjölmiðlastarfsemi.
Þegai’ málið er skoðað í því ljósi er kannski
tímabært að fjölmiðlamir endurskoði afstöðu
sína til þess hvemig fjallað er um þá aðila, sem
veita menningarstarfsemi fjárhagslegan
stuðning og gera listamönnum þannig kleift að
koma list sinni á framfæri við almenning.
Þótt hér hafi mest verið fjallað um íþróttir
og listir, er Ijóst að sömu rökin eiga við þegar
um stuðning við samfélagsþjónustu er að ræða
enda má gera ráð fyrir að félagasamtök á því
sviði leiti í vaxandi mæli eftir stuðningi at-
vinnulífsins eins og reynslan hefúr sýnt í öðr-
um löndum.
„Islenzk fyrirtæki
hafa eflzt mj’ög á
þessum áratug og
eru að verða
stærri og kraft-
meiri. Líklegt má
telj'a, að þau
stærstu muni fljót-
lega standa
frammi fyrir því,
að það sé þeirra
hagur að ráða til
sín sérmenntað
fólk til þess að
vinna að ráðstöfun
fjármuna, sem
settir eru í stuðn-
ing við menning-
arstarfsemi. Slík
þróun væri af hinu
góða og líkleg til
þess að ýta undir
menningarstarf-
semi í landinu.“