Morgunblaðið - 30.06.2000, Blaðsíða 36

Morgunblaðið - 30.06.2000, Blaðsíða 36
36 FÖSTUDAGUR 30. JÚNÍ 2000 LISTIR MORGUNBLAÐIÐ Var Njáll hommi? * Mesta athygli vekur sú kenning í grein Ar- manns Jakobssonar, að Njáll sé settur fram •• > sem hommi í sögunni, segir Orn Olafsson, og samband hans við Gunnar Hámundarson sé ástasamband, þótt raunar sé ekkert full- yrt um kynmök þeirra í millum í greininni. Reuters Faith og einka- spæjarinn ÖLDUM saman hafa lesendur Njáls- sögu undrast lýsingu Unnar Marðar- dóttur á kynlífsvanda þeirra Hrúts: „Þegar hann kemr við mik, þá er hor- und hans svá mikit at hann má ekki eptirlæti hafa við mik.“ Augljóslega er þessi prentaði texti Njálu fráleitur náttúrufræðilega. Er kunnugt um svo digran sköndul, að ekki komist inn í op, sem bamshaus og -axlir komast út um - að visu með nokkrum harmkvælum? Fyrir nokkrum árum heyrði ég dr. Arna Björnsson setja fram þá til- gátu, að „mikit“ sé misritun á: „miukt“ þá verðr horund hans svá miukt“ o.s.frv. Þetta finnst mér mjög sennileg tilgáta, því allir kannast við, að við þessar aðstæður dugir ekki mýktin ein, það er einfaldlega getu- leysi. - Því má nú auðvitað til svara, að þótt þetta sé vitlaust, þá gæti höf- undur Njálu vel hafa trúað vitleys- unni, enda er þetta á sviði töfra, álög, sem hrína aðeins á Hrúti þegar hann er með Unni, en ekki, væri hann með öðrum konum. Og vissulega er nokk- ur stíll yfir þeirri þversögn, að aukin karlmennska upphefji sjálfa sig, eins og Ármann Jakobsson bendir á í grein í nýjasta hefti Skímis („Ekki kosta munur“). Náin vinátta þeirra félaga Mesta athygli vekur sú kenning í grein Armanns, að Njáll sé settur fram sem hommi í sögunni, og sam- band hans við Gunnar Hámundarson sé ástasamband, þótt raunar sé ekk- ert fullyrt um kynmök þeirra í mill- um í greininni. Þessi kenning birtist meira að segja í íslenskum frétta- texta í danska ríkissjónvarpinu í sumar. Á hverju byggist nú þessi kenning Armanns? I fyrst lagi á aug- ljóslega náinni vináttu þeirra félaga, en í öðm lagi á því, að Njáll sé kven- legur. En við þetta verður að gera at- hugasemdir. Það er í fyrsta lagi frá- leitt að setja samasemmerki milli þessa tvenns. Þeir hommar, sem ég hefi kynnst, hafa verið jafnmargvís- legir og aðrir karlmenn, og síst kven- legri, almennt talað. En þetta er að vísu algengur fordómur og hví skyldi hann ekki birtast í Njálu eða í öðrum íslenskum fomsögum? Því er til að svara, að þess sjást engin merki í sögunum, heldur ekki í Njálu, og ekki bendir Armann á neitt slíkt. I Njálu eru tveir karlmenn sem bein- línis eru bornir samkynhneigð (Guð- mundur ríki og Flosi), og virðist hvorugur neitt kvenlegur. Raunar er alltof einfalt að flokka karlpersónur fornsagnanna í tvennt: hetjur eða homma. Ármann leggur mikið upp úr (bls. 40 o.áfr.) að Flosi sé berskjald- aður fyrir brigslum um samkyn- hneigð, þar sem hann sé einhleypur. En þegar hann er kynntur til Njáls- sögu, segir (93. k.): „Flosi átti Stein- vöru, dóttur Halls á Síðu“ o.s.frv. í öðru lagi sakna ég þess mjög, að Ármann skuli ekki íhuga aðra túlk- unarmöguleika á lýsingu Njáls, en þá sem hann heldur fram. Ein röksemd hans er (bls. 31-2), að Njáll beri „tap- aröxi", sem sé nánast skopstæling á Rimmugýgi Skarphéðins sonar hans. En hvenær varð taparöx kvenna- vopn? Hún er virðingarvottur, gjöf Hákonar jarls til íslenskra höfðingja (m.a. Guðmundar ríka!) í Ljósvetn- ingasögu (2. k.). Konur bera ekki vopn í fomsögunum, það er helst að telja, að systir Gísla Súrssonar reyn- ir að stinga Þorbjöm með hnífi, líkt og húsfreyja lagði til Hvamm-Sturlu. Taparöxin - sem Mtilfjörleg eftirlík- ing Rimmugýgjar - á ólíkt betur við aðra túlkun á lýsingu Njáls, og sam- ræmist öðmm ókarlmannlegum einkennum hans sem Armann telur upp (tv.st.), kenningu sinni til stuðn- ings. Það er skeggleysið, að Njáll er borinn inn í hús, og loks vitringshlut- verk hans og forspá. Njáll er einfald- lega öldungur, það er staðlað hlut- verk í heimsbókmenntunum og hefur verið það öldum saman. Að vísu er al- gengust mynd öldunga að þeir séu síðskeggjaðir, en ekki finnst mér það eins afgerandi og önnur einkenni Njáls. Og það er ekkert einstakt við þetta öldungshlutverk í íslenskum fornsögum heldur, ekki einu sinni í Njálu, það kemur meira að segja fram hjá Armanni að Mörður gígja og Siðu-Hallur hafa svipað hlutverk - og lýsingu. Það íylgir og þessu hlutverki lögvitringsins aldna, að reyna að tryggja frið í ófriðsömu samfélaginu. Eg sé engan losta í sambandi Njáls við Gunnar, og ekki bendir Armann á neitt slíkt. Virðist raunar augljóst að afstaða Njáls til Gunnars er líkust föðurlegri um- hyggju. Armann nefnir annað dæmi um kvenlegan karlmann; þegar Þórhall- ur Ásgrímsson fréttir lát Njáls, þá líður yfir hann. Það kallar Þórhaliur sjálfur síðan „lítilmannlegt“, en ekki kvenlegt. Armanni verður þetta hins vegar tilefni til að tala um líkamlega ummyndun karls í konu - af því að bólga hljóp í fótlegg Þórhalls, svo hann varð digur- „sem konulær“. Hvað merkir orðið kvenlegur En þá vaknar spumingin um hvað orðið kvenlegur merki. Augljóslega er það allmismunandi eftir samfélög- um á ýmsum tímum. En Armann virðist skilja þetta samkvæmt hefð- armeyjahugsjón 19. aldar, frekar en út frá kvenmynd íslenskra fom- sagna. Því hann (bls. 25) tekur undir með Helgu Kress um að „í hug- myndaheimi Njálssögu telst ókven- legt að standa í vígaferlum eins og Hallgerður gerir“. Þetta em hrein öfugmæli, því Hallgerður ber aldrei vopn á nokkum mann, hins vegar eggjar hún karlmenn til vígaferla, og sé eitthvað stöðluð hegðun kvenna í fomsögunum, þá er það einmitt að etja körlum fram á blóðvöllinn. Einn- ig í Njálu gengur t.d. Hildigunnur mun freklegar fram í þvi en Hall- gerður, og ekki lét Bergþóra sitt eftir liggja í húskarlavígunum. Endalaust mætti tilfæra fleiri dæmi þessarar hegðunar kvenna í fornsögunum, en allir lesendur þeirra muna dæmin. Ekki er hér rúm fyrir fleiri at- hugasemdir, enda ættu þessar að nægja til að sýna að Ármann er á miklum villigötum með aðferð. Ég skrifa þetta ekki til að gera lítið úr honum, hann er atorkusamur og efnilegur fræðimaður. Þessar at- hugasemdir em fram settar, vegna þess að mér blöskrar sú tíska sem um hríð hefur spillt íslenskum fræð- um og bókmenntaumræðu á Islandi og víðar, að setja fram persónulegar og huglægar túlkanir - án þess að huga að öðrum túlkunarmöguleikum, hvað þá að rökstyðja hvers vegna ein túlkunin sé annarri betri. En það er lágmarkskrafa til fræðimennsku, án þess verða allar þessar túlkanir vind- högg og það er sorglegt að sjá hæfi- leikafólk eyða tíma sínum - og les- enda - í slíkt. ERLEIVDAR BÆKUR Spennnsaga „SAVING FAITH“ Eftir David Baldacci. Pocket Books 2000.451 síða. EINN af nýju spennusagnahöf- undunum í Bandaríkjunum heitir David Baldacci. Hann hefur á und- anförnum nokkrum árum sent frá sér eina fimm þykka doðranta um samsæri og morð en nýjasta sagan hans heitir „Saving Faith“ og kom út fyrir skemmstu í vasabroti hjá Pocket Books-útgáfunni. Hún er nokkuð dæmigerð fyrir verk Bald- accis. Stórkostlegt samsæri er bruggað í Washington sem verður til þess að ung kona leggur á flótta. Höfundurinn gerir úr þvi langhund mikinn og tekst með orðavaðli að kæfa þá litlu spennu sem var að hafa í upphafi sögunnar. Ófrumlegt David Baldacci vakti strax at- hygli með sinni fyrstu bók, „Ab- solute Power“, sem þegar var kvik- mynduð með Clint Eastwood í aðalhlutverki og var það ekki ein af hans bestu myndum. Þar var einn- ig um að ræða ábúðarmikinn sam- særistrylli frá Washington, sem hafði í raun ekki mikið fram að færa þegar upp var staðið. í kjöl- farið fylgdu spennusögumar „Total Control", „The Winner" og „The Simple Truth“, sem allar hafa feng- ist hér í vasabroti. Baldacci þessi er fertugur í ár. Síðasta sýningar- helgi SÝNINGU Salome Guðmunds- dóttur á myndvefnaði og Stein- unnar Guðmundsdóttur á myndum máluðum með akrýl og olíu á ýsuroð í Listasetrinu, Kirkjuhvoli, Akranesi lýkur sunnudaginn 2. júlí nk. Sýningin er samstarfsverk- efni við Reykjavík M2000. Listasetrið er opið alla daga nema mánudaga frá kl. 15-18. Hann er menntaður í stjórnmála- fræði og lögfræði en hætti lög- fræðiiðkun og sneri sér alfarið að spennusagnagerð. Hann skrifar í nýjustu sögunni út frá þeirri gömlu formúlu bandarískra spennubók- mennta og kvikmynda að innan leyniþjónustustofnana Bandaríkj- anna séu lævís ómenni sem vilja tryggja sér völd og áhrif með ómerkilegum brögðum. Honum tekst ekki að finna neinn nýjan flöt á því máli og þess vegna virkar sagan hans ekki aðeins sem lang- hundur heldur einnig sem ófrum- legt og útjaskað samsærisstagl. Aðalpersónurnar eru einkum fjórar. Ein þeirra er mannvinurinn Danny Buchanan, einn fremsti bar- áttumaður áhrifamikilla hagsmuna- afla í Washington eða lobbíisti eins og það er kallað á vondri íslensku. Auður hans er með miklum ódæm- um og hefur að mestu farið í að fá þingmenn til þess að taka upp bar- áttu fyrir fátækustu ríki heims því hann hefur ferðast um heiminn og séð fátæktina og vill gera eitthvað í málinu. Faith Lockhart Sérlegur aðstoðarmaður hans er Faith Lockhart, sem grunar að Danny hafi farið út af sporinu og sé farinn að múta þingmönnum. Hún vill koma upp um hann en það er skotið á hana í gæslu FBI-manna og hún leggur á flótta með einka- spæjaranum Lee Adams. Fjórða aðalpersónan er svo ómennið Robert Thornhill, einn af yfirmönn- um CIA, sem helst vildi útmá ofan- greinda aðila af yfirborði jarðar. Þetta eru allt persónur sem eiga kannski fremur heima í sápuóperu en spennutrylli. Faith Lockhart er forkunnarfögur og Lee Adams ekki síður fallegur á fæti og einhvers staðar um miðbikið týnist tryllirinn í ástarsögu þessara tveggja, sem er vægast sagt dregin á langinn í fjallakofa fjarri heimsins glaumi. Á meðan vinnur FBI að rannsókn málsins og það er sífellt verið að endurtaka það sem lesandinn veit og áður er komið fram; í staðinn fyrir drífandi frásögn og æsispenn- andi eltingaleik við flóttaparið koðnar sagan niður í endalausar samræður um eitthvað sem við vit- um nú þegar. Spurning hvort Baldacci ætti ekki fremur að leggja fyrir sig dagsápuskrif. Arnaldur Indriðason I kjafti dýrsins CRAIG Miller, átta ára gamall drengur, skoðar hér ítarlega eftir- mynd af beinagrind stærstu kjöt- ætu sem fundist hefur. Risaeðlur á borð við þessa hafa verið nefndar giganotosaurus og var þessi beina- grind til sýnis í náttúrugripasafn- inu í Atlanta. Risaeðlan var 45 fet á lengd og fundust beinin sem eftirmyndin byggist á í Argentínu. Þorps- myndir á Eyrabakka í SAMKOMUHÚSINU Stað á Eyrarbakka verður opnuð sýn- ing sem hefur yfirskriftina Þorpsmyndir laugardaginn 1. júlí kl. 14. Á sýningunni eru yf- ir 60 verk eftir um 30 mynd- listarmenn, lærða og leika, málverk, teikningar og vatns- litamyndir frá Eyrarbakka gerðar á þessari öld. Eyrar- bakki hefur verið einn af áfangastöðum myndlistar- manna og ljósmyndara í meira en hundrað ár og hafa þeir fært sýn sína á þorpið yfir á striga og pappír. Eftir að fer að líða á 20. öld- ina og byggð tekur að þéttast við sjávarsíðuna verður þorpið og þorpslífið æ vinsælla mynd- efni og tekur að nokkru leyti við af fjöllum og ósnertu lands- lagi, sem var eitt aðalyrkisefni myndlistarmanna meðan á sjálfstæðisbaráttu okkar stóð. í síðari heimsstyrjöldinni, samfara auknu raunsæi, er það orðið þéttbýlið sem dregur að sér athygli margra málara. Húsaþyrpingar, einstök hús, útlínur byggðar og götumyndir öðlast nýtt líf í þessum verkum. Sýningin Þorpsmyndir er haldin að frumkvæði heima- manna á Eyrarbakka á menn- ingarárinu 2000 með tilstyrk Listasafns Ámesinga til að draga fram fjölbreytileik þess- ara verka. Víða hefur verið leit- að fanga. Þar er bæði að finna hin eiginlegu þorpsmálverk í raunsæisanda en einnig róm- antískari útfærslur, þegar Eyrarbakki er orðinn hluti af landslaginu á nýjan leik. Sýn- ingin er opin fimmtudaga og föstudaga frá kl. 20-22 og laug- ardaga og sunnudaga frá kl. 13-18 og stendur til 16. júlí.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.