Morgunblaðið - 30.06.2000, Blaðsíða 39

Morgunblaðið - 30.06.2000, Blaðsíða 39
38 FÖSTUDAGUR 30. JÚNÍ 2000 MORGUNBLAÐIÐ MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 30. JÚNÍ 2000 39 fHtvgnttHnfeifr STOFNAÐ 1913 Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík. Framkvœmdastjóri: Hallgrímur B. Geirsson. Ritstjórar: Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. KRISTNI í ÞÚSUND ÁR UM helgina fagnar íslenska þjóðin þeim merka áfanga að 1000 ár eru liðin frá því að kristin trú var lögtekin á al- þingi. Það er við hæfi að helgasti staður landsins sé valinn sem vett- vangur hátíðarinnar en þar liggja rætur okkar hvað dýpst. Eru menn almennt sammála um að enginn einstakur atburður í sögu þjóðarinnar sé jafn mikilvæg- ur kristnitökunni. Ahrif hennar á íslenskt þjóðlíf, menningu, bók- menntir og tungu eru meiri en svo að mæld verði; raunar er kristni- sagan jafngömul almennri sögu þjóðarinnar - ef rétt er að írskir munkar hafi verið hér á undan nor- rænum mönnum - og þetta tvennt verður ekki sundur slitið, þegar horft er um öxl á tímamótum sem þessum. Með Morgunblaðinu í dag fylgir blaðauki þar sem safnað hefur ver- ið á einn stað upplýsingum um at- burð þann sem hér um ræðir. Er sú leið farin að rýna í hina fornu texta og setja þá upp í nútíma fréttastíl, þar sem fyrst er lýst hugmynda- heimi landnámsmannanna, sem flestir voru ásatrúar, og síðan at- burðarásin rakin öld af öld. Að þetta skuli vera hægt, að geta birt lesendum á tölvuöld orðrétt mörg hundruð ára gamla texta og boðið þeim vel að njóta, er að öllum lík- indum einstakt í heiminum og er í raun og veru það sem gerir íslend- inga að því sem þeir eru. Það er engum vafa bundið, að í þessu eigum við íslensku kirkjunni mikið að þakka. I skjóli hennar unnu menn þessi afrek, að rita hin- ar merku fornsögur á skinn og láta okkur í arf bókmenntir, sem allar þjóðir heimsins öfunda okkur af. En þetta hefði tæpast orðið ef snið íslensku kirkjunnar hefði ekki ver- ið jafn þjóðlegt og raun ber vitni, allt frá öndverðu. Þar ber líka að líta til þess varðveisluhlutverks sem kirkjunnar menn, munkar og prestar, ásamt leikmönnum eins og þeim frændum, Snorra Sturlu- syni og Sturlu Þórðarsyni, tóku að sér er þeir skráðu á bókfell sögur og kvæði úr heiðnum sið og sýnir virðingu þeirra fyrir hinum fornu bókmenntum þrátt fyrir annan trúarsið. Þó að messuhald færi fram á latínu í kaþólskum sið hefja kirkjunnar menn að rita á íslensku strax á 11. öld og þýðing Odds Gottskálkssonar á Nýja testa- mentinu hefur verið sögð eitt af leiðarmerkjunum í sögu íslenskra bókmennta og óvíst að við töluðum íslensku með þeim hætti sem nú er ef þýðing hans hefði ekki komið til. Þegar vegur íslenskrar tungu var sem minnstur á 18. öld og önd- verðri þeirri 19. var þýðing Odds ein styrkasta stoðin sem endur- reisnarmenn íslenskrar tungu studdu með málstað sinn. En þótt Nýjatestamentisþýðing Odds sé almennt talin ein af vörðum ís- lenskrar bókmenntasögu þá grein- ir menn síst á um að gersemi ís- lenskrar bókagerðar og um leið mesta bókmenntaafrek þjóðarinn- ar hafi verið sú prentun heilagrar ritningar sem birtist í fyrsta skipti í íslenskri þýðingu 6. júní 1584 og er nú löngum kennd við útgefanda sinn, Guðbrand Þorláksson bisk- up, og nefnd Guðbrandsbiblía. Ef- laust hefur það haft djúpstæð áhrif að hann tók þýðingu Odds upp nær orðrétta í biblíuútgáfu sína. Hlut- verk kirkjunnar í bókaútgáfu trúarlegra og síðar veraldlegra texta er einnig óumdeilt og flutti Jón Arason Hólabiskup fyrsta prentverkið til landsins á önd- verðri 16. öld. í hinu veglega ritverki, Kristni á Islandi, sem Alþingi gaf út í vetur segir um stöðu kirkjunnar: „Um miðja 14. öld var kirkjan orðin mið- læg stofnun í íslensku samfélagi og með sín eigin lög, réttarkerfi og tekjustofna. Ahrif hennar bárust um þjóðlífið allt, hvort heldur var á sviði trúar eða veraldlegra mála. Kirkjan sem veraldleg stofnun var þó ekki ein órofa heild heldur skiptist í nokkrar einingar eins og staði, klaustur og biskupsstóla sem voru að miklu leyti sjálfstæð- ar um eigin fjárhag og rekstur. Biskupsstólarnir voru öflugustu fjármálastofnanir landsins." Enn- fremur segir: „Með kirkjunni bár- ust sífellt nýir menningarstraum- ar hingað til landsins. Þetta átti sér greinilega stað þegar hér sett- ust að útlendir biskupar skipaðir af páfa ... Kirkja og kristni með sín háreistu mannvirki og helgidóma hefur þannig átt þátt í að móta feg- urðarskyn og listsköpun lands- manna. Einu stórbrotnasta helgi- kvæði Islendinga á miðöldum, Lilju, hefur verið líkt við dóm- kirkju í gotneskum stíl sem vitni „um viðleitni mannsins að teygja sig í átt til guðs síns og og virkja allan mátt sinn til að tigna hann og boða orð hans.““ Hlutverk okkar sem nú erum á dögum og fögnum kristni í 1000 ár með glæsilegri hátíð, er þó síst veigaminna en forfeðranna, hvað varðveislu menningararfleifðar- innar snertir og skyldi ekki gleyma því nú við upphaf nýrrar aldar. Hraðinn og tæknin eru vopn sem auðveldlega geta snúist í höndum okkar og tungumálið sem við höfum talað og ritað nær óbreytt í meira en 1000 ár getur horfíð okkur af vörum fyrirvaralít- ið ef við höldum ekki vöku okkar. Sífellt nýir möguleik- ar með lýtaaðgerðum Um 100 læknar sitja nú þing norrænna lýta- lækna sem stendur í Reykjavík fram á laugardag. Þar eru haldin 50 erindi um ýmis efni í hinum ýmsu flokkum lýta- lækninga, svo sem um meðferð og aðgerðir vegna meðfæddra galla, bruna, afleiðinga slysa og krabba- meina. Morgunblaðið/Amaldur Rafn Ragnarsson er forseti þings norrænna lýtalækna sem nú stendur í Reykjavík. Morgunblaðið/Golli Meðal þeirra sem fluttu erindi á þingi norrænna lýtalækna eru Valdimar T. Skoog frá Sviþjóð (t.v.) og Ólafur Einarsson sem situr í undirbúningsnefnd þingsins. NORRÆNIR lýtalæknar halda þing sitt í Reykjavík um þessar mundir. Þingin eru haldin annað hvert ár og eru því á íslandi 10. hvert ár. Fram kom í viðtölum við lækna á þinginu að með aukinni tækni, vefja- og beinflutningum, auk gerviefna, séu möguleikar sífellt að aukast til að bæta skaða eða fæðingar- galla með lýtaaðgerðum. Ólafur Einarsson, læknir á Landspítalanum, sem situr í und- irbúningsnefnd þingsins, flutti er- indi um minnstu deildina sem annast aðgerðir vegna skarðs í vör og gómi og sagði hann í við- tali við Morgunblað- ið að kringum 10 til- vik komi upp hérlendis á ári hverju. Hann segir það ívíð hærri tíðni en í nágrannalönd- unum. „Skýringin er að nokkru leyti sú að þessi galli hefur komið sterkt fram í tveimur ættum, ann- arri á Vesturlandi og hinni á Norður- landi. Má rekja kringum 40% þeirra til sömu fjöl- skyldna,“ segir Ólafur en Alfreð Arnason flutti erindi í gær um arfgengi og ættir sem tengjast holgómasjúklingum. Margir sérfræðingar koma við sögu Valdimar T. Skoog, sérfræð- ingur á Háskólaspítalanum í Uppsölum í Svíþjóð, fjallaði um aukna möguleika á beinflutningi við holgómsaðgerðir en hann seg- ir mikla þróun hafa orðið í þess- ari tilteknu grein lýtalækning- anna. „Alveg fram á sjöunda áratuginn var talið að aðgerðir af þessu tagi væru eingöngu við- fangsefni skurðlæknanna en á seinni árum hefur aukist mjög samvinna við aðra sérfræðinga, svo sem háls-, nef- og eyrna- lækna, tannlækna, tannréttinga- sérfræðinga og talmeinafræð- inga, svo nokkrir séu nefndir," segir Skoog. Hann segir nauð- synlegt að allir þessir sérfræð- ingar komi að ákvörðun um hve- nær sé rétt að hefjast handa og hver sé besti tíminn fyrir hverja aðgerð og með sífelldri þróun í flutningi á vefjum og beinum hafi tekist á síðustu árum að bæta mjög árangur á þessu sviði. Þeir Ólafur og Skoog voru sammála um að mjög væri mis- jafnt hversu mikið þyrfti að gera við hvern og einn sjúkling. Sum börn fæðast aðeins með skarð í vör sem jafnvel er hægt að laga með einni aðgerð aðeins fáum vikum eða mánuðum eftir fæð- ingu. Önnur hafa líka skarð í góm sem getur kostað fleiri aðgerðir í uppvextinum og hjá sumum er vandinn það alvarleg- ur að þeir verða að gangast undir marg- ar aðgerðir allt fram undir fullorðinsár eða til 16-17 ára aldurs. Skoog segir að við beinflutning til að laga skarð í góm séu teknar beinflísar úr mjöðm og þeim kom- ið fyrir í skarðinu. Það er yfirleitt gert við 9-10 ára aldur en beinflutningur er líka notaður til að lag- færa kjálka. Skoog segir að með bættri tækni og fleiri mögu- leikum í skurðlækn- ingum og með aðstoð talmeinafræðinga sé sífellt verið að ná betri tökum á þessum vanda. Því takist æ betur að draga úr afleiðingum þessara galla. Svipuð staða á Norðurlöndunum Læknarnir sögðu stöðu þess- ara mála svipaða á Norðurlönd- unum og yfirleitt væri rekin ein miðstöð í hverju landi til að sinna þessum aðgerðum. Enda mætti segja að nauðsynlegt væri að gera kringum 50 aðgerðir á ári til að læknar héldu færni sinni. ís- lenskir læknar ná ekki þeim fjölda hérlendis en þeir fara stundum utan til tímabundinna starfa. Þá sögðu þeir ekki þýðingar- minnsta atriðið að ræða við for- eldra og gera þeim vel grein fyrir hvað í vændum sé fyrir barn þeirra og brýnt að þeir sérfræð- ingar sem koma við sögu með- ferðarinnar eigi reglulega fundi með þeim. Einnig sé nauðsynlegt að fylgja sjúklingunum eftir. „Þessir sjúkdómar eru lang- tímaverkefni þar sem aðgerðirn- ar dreifast á þetta mörg ár og hafa oft mikil áhrif á allt líf við- komandi sjúklings og fjölskyldu hans,“ segir Ólafur. „En mögu- leikarnir eru sífellt að batna og þess vegna má segja að smám saman takist að draga úr alvar- legum afleiðingum þessa galla sem eru jafn misjafnir og sjúkl- ingarnir eru margir.“ Gunnar Thors er íslenskur læknir sem starfar í Bandaríkj- unum. „Ég hef einkum verið í al- mennum lýtalækningum sem skiptast nokkuð jafnt milli að- gerða eftir slys og síðan margs konar fegrunaraðgerðir," segir Gunnar en hann sinnir starfinu til skiptis á sex sjúkrahúsum í nágrenni Chicago og rekur síðan eigin stofu. Hann segir framfarir hafa verið miklar í lýtalækning- um síðustu árin og mikið sé í gerjun áfram. Spennandi rannsóknir í gangi „Þróunin er annars vegar í þeirri tækni að geta flutt til bein, fitu og vefi til að byggja upp og fylla staði sem skaðast hafa til dæmis eftir slys og hins vegar hafa komið til ýmis gerviefni sem nota má einnig í þessum tilgangi. Þá er líka mikið að gerast á rann- sóknastofum háskólanna og ýms- ar spennandi rannsóknir í gangi. Ég nefni sem dæmi frumuræktun í því skyni að búa til nýja vefi. Þannig er hægt orðið að taka frumur úr viðkomandi sjúklingi og fá þær til að fjölga sér og nota síðan nýja vefinn til að bæta slíka skemmdir." Gunnar segir áverka eftir hundsbit nokkuð algenga í Bandaríkjunum, svo algenga að bandaríska lýtalæknafélagið hafi sent frá sér leiðbeiningar og við- varanir. Þar sé til dæmis bent á að börn séu ekki látin leika sér við hunda sem þau þekkja ekki og raunar verði börn alltaf að viðhafa varúð þegar hundar séu annars vegar. Hann segú- hunda oft hafa tilhneigingu til að bíta fólk i andlitið og segú' þessa áverka iðulega með þeim verri sem hann sér í starfi sínu. Lýtalækningar segir Gunnar vera á svipuðu stigi í Bandaríkj- unum og í Evrópu en þó sé galli hversu seint bandaríska lyfja- stofnunin afgreiði oft umsóknir um ný lyf eða aðferðir í læknis- fræði. Segir hann nýjungar oft hafa verið við lýði í Evrópu árum saman áður en þær fást sam- þykktar vestra. Gunnar Thors er sérfræðingur í lýta- lækningum í Banda- ríkjunum. Húsnæði fundið fyrir nær alla sem þurftu að yfirgefa hús sín á skjálftasvæðum FLUTNINGUR færanlegs bráða- birgðahúsnæðis er hafinn á ellefu sveitabæi í Ámes- og Rangárvalla- sýslum sem Rauði kross Islands hefur verið beðinn um að aðstoða í samvinnu við sveitarstjómir á svæðinu. Þar með er að mestu búið að sinna þeirri brýnu þörf sem myndaðist fyrir bráðabirgðahús- næði í kjölfar jarðskjálftanna á Suðurlandi. „Rauði krossinn hefur tilkynnt sveifiirstjórnum á svæðinu að félagið sé reiðubúið að tryggja öilum þeim sem þurftu að yfirgefa hús sín bráðabirgðahúsnæði til að minnsta kosti þriggja mánaða. Þetta er í samræmi við hlutverk fé- lagsins í kerfi almannavama. Um er að ræða vegavinnuhús, sérút- búna gáma og annað álíka húsnæði. Til viðbótar er Rauði kross íslands að skoða möguleika á að kaupa þijá sérsmiðaða gáma sem geta hýst fjórar manneskjur hver. Fjöldi fyrirtækja og einstaklinga hefur unnið með Rauða krossinum, sveitarstjómum á svæðinu og við- komandi fjölskyldum við að útvega þessa aðstöðu. Mestu munar um fjölda svefnhýsa sem íslenskir aðal- verktakar, Landsvirlqun, Vega- gerðin og Hálendismiðstöð í Hrauneyjum lána endurgjaldslaust. Rauði kross íslands kann öUum þessum aðilum bestu þakkir, svo og þeim fjölmörgu sem boðið hafa fram aðstoð sma á einhvem hátt. Á síðustu dögum hefúr tekist að útvega nær öllum fjölskyldum sem misstu hús sín á þéttbýlissvæðum bráðabirgðahúsnæði en í mörgum tilfellum hefur fólk sjálft leyst sín mál. Enn em að berast tilkynning- ar um húsnæði sem er annað hvort ótryggt eða óíbúðarhæft og því er ljóst að vinnu við húsnæðisöflun er hvergi nærri lokið,“ segir í frétta- tilkynningu frá Rauða krossinum. Onákvæmur Alfreð ALFREÐ Þor- steinsson borgar- fulltrúi skrifar grein í Morgun- blaðið í gær. Þar segir hann m.a.: „Áratugum saman héldu sjálfstæðis- menn völdum í Reykjavík þrátt fyrir þá staðreynd að hafa minnihluta kjósenda á bak við sig. Það er ekki fyrr en Reykjavík- urlistinn kemur til skjalanna að at- kvæði andstæð- inga þeirra nýtast að fullu og óréttlætið er afnum- ið.“ Sjálfstæðisflokkurinn fékk meirihluta árið 1974 með 57,8% atkvæða. Flokkurinn fékk 47,4% árið 1978 og vinstri menn komust að. Sjálfstæðisflokkur- inn hlaut 52,5% ár- ið 1982. Hann fékk 52,7% árið 1986. Flokkurinn fékk 60,4% árið 1990. Alfreð Þorsteins- son þarf að fara 30 ár aftur í tímann til að finna önnur dæmi, svo augljóst er að R-listinn kemur þarna hvergi við sögu. R- listinn hefur aldrei fengið annan eins stuðning Reykvík- inga og Sjálfstæð- isflokkurinn fékk t.d. árin 1974 og 1990. Ég býst við að lesendum þyki ekki ofsagt þótt ég segi að nokkurrar ónákvæmni gæti í skrifum Alfreðs Þorsteinssonar, þegar hann fjallar um það sem hann kallar staðreyndir. Davíð Oddsson. Skjálftasvæðin á Suðurlandi Ibúar fá bráða- birgðahúsnæði NÚ hefur verið lokið við að útvega bráðabirgðahúsnæði á sex sveita- bæjum á Suðurlandi. Marinó Már Marinósson, deildar- stjóri hjá Rauða krossi íslands segir að með þessu sé búið að leysa úr brýnustu húsnæðisvandræðum vegna jarðskjálftanna. Þó megi búast við því að fleiri þurfi á aðstoð að halda þegar lokið verður við að meta skemmdir á íbúðarhúsnæði. Bráðabirgðahúsnæðið er aðallega vegavinnuhús og sérútbúnir gámar sem auðvelt er að færa til. Marinó segist gera ráð fyrir því að þörf verði fyrir húsin í um þrjá mánuði. Ymis fyrirtæki hafa stutt Rauða krossinn við þetta verkefni. Geta flutt úr tjaldinu Heimilisfólkið á Syðri-Hömrum í Ásahreppi var ánægt með nýju hi- býlin sem það fékk í gær. Heimilis- fólkið hafði sofið í tjaldi og jeppabif- reið í húsgarðinum en talsverðar skemmdir urðu á íbúðarhúsinu í jarðskjálftanum þann 21. júní. Gólfplatan í húsinu seig talsvert þannig að bil myndaðist á milli veggja og gólfs. Bjöm Guðjónsson, bóndi á Syðri-Hömrum, telur húsið þó ekki ónýtt og hyggur á viðgerðir um leið og færi gefst. „Ég vil helst byrja strax á morgun," sagði Bjöm en þar sem viðlagatryggingar eiga eftir að meta tjónið telur Björn að talsverð bið geti orðið á því að hann fái leyfi til viðgerða. Vigdís Þor- steinsdóttir húsfreyja var ánægð með að geta nú flutt úr tjaldinu. „Mér finnst þetta mjög gott miðað við aðstæður og ég vil þakka öllum sem hafa komið að því að flvtja þessi hús hingað,“ sagði Vigdís. A Syðri- Hömmm er félagsbú en hitt íbúðar- húsið skemmdist ekki í skjálftanum. Björn segir það mikilvægt að þurfa ekki að flytja því það sé afar óhentr ugt fyrir bændur að þurfa að dvelja fjairi skepnum sínum. Börnin snúa heim Ingimundur Bjarnason, bóndi í Borgarkoti í Skeiðahreppi, var sömuleiðis ánægður og átti von á því að nú myndu böm sín snúa aftur heim en þau hafa dvalið á Selfossi frá því seinni skjálftinn reið yfir. íbúð- arhúsið að Borgarkoti stórskemmd- ist, við skjálftann sprangu útveggir talsvert og ofnar féllu af veggjum. Ingimundur segir það miklu skipta að fá bráðabirgðahúsnæðið að Borg- arkoti því að öðrum kosti hefði hann þurft að aka langar vegalengdir til að geta sinnt búskapnum. Bjöm Guðjónsson og Vigdís Þorsteinssdóttir voru sátt við nýju híbýlin. Með þeim á myndinni eru (f.v.) Stein- unn Bima, Margrét Harpa og Þuríður Marín Jónsdætur. Ingimundur Bjarnason átti von á því að böm hans myndu nú snúa heim en þau hafa gist á Selfossi síðan seinni skjálftinn reið yfir.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.