Morgunblaðið - 23.07.2000, Blaðsíða 26

26 SUNNUDAGUR 23. JÚLÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
mac

Morgunblaðið/Ami Sæberg
Sindri Sindrason, framkvæmdastjóri Pharmaco.
PHARMACO ER EIGNAR-
HALDSFÉLAG AÐ HLUTA
vmsnmxHNmiF
Á SUININUDEGI
► Stærsta lyíjaheildverslun landsins - Pharmaco - var stofnuð í
ársbyrjun 1956 af sjö apótekurum sem komu saman í því augna-
miði að koma á umbótum í lyQaverslun. Árið 1981 var Sindri
Sindrason ráðinn framkvæmdastjóri fyrirtækisins og hefur gegnt
þeirri stöðu síðan. Sindri er fæddur í ágúst 1952, sonur Sindra Sig-
urjónssonar, skrifstofustjóra á Póstgíró, sem lést árið 1989 og Sig-
ríðar Helgadóttur. Hann lauk stúdentsprófí frá Menntaskólanum í
Hamrahlíð árið 1973 og útskrifaðist úr viðskiptafræði við Háskóla
íslands 1977. Hann tók þá við stöðu framkvæmdastjóra Apótek-
arafélagsins og gegndi henni til ársins 1981 þegar hann réðst til
Pharmaco. Eiginkona Sindra er Kristbjörg Sigurðardóttir og eiga
þau tvö börn.
eftur Súsönnu Svavarsdóttur
IUPPHAFl 6. áratugarins, þeg-
ar sjö apótekarar tóku sig sam-
an og stofnuðu Innkaupasam-
band apótekara - Pharmaco
hf. - ríkti hér hafta- og skömmtunar-
stefna. Sérstakt leyfi þurfti til fjár-
festinga. Innflutningur var háður
gjaldeyris- og innflutningsleyfum.
Vöruskortur var almennur og svo var
einnig í apótekum. Innlendir lyfja-
heildsalar höfðu ekki einkaumboð og
voru hvorki ábyrgir íyrir birgðahaldi
né nauðsynlegri þjónustu í tengslum
við lyfjaframleiðslu.
Stærstu apótekin fluttu inn lyf en
lyfjaframleiðsla þeirra var umtals-
verður þáttur í starfseminni. í fram-
kvæmd var það svo þannig að heild-
sölur fluttu fyrst og fremst inn þau
lyf sem seldust mest en erfitt var að
fá þau lyf sem minna seldust. Marg-
vísleg vandamál sköpuðust í birgða-
haldi og það var nánast daglegt brauð
að sama lyfið vantaði hjá öllum inn-
flytjendum.
Enginn var ábyrgur en apótekin
voru, lögum samkvæmt, skyldug til
að hafa öll fáanleg lyf á boðstólum.
Minni apótekin, einkum í dreifbýlinu,
áttu í erfiðleikum með að útvega lyf
og hjúkrunarvörur.
Fyrstu árin verslaði Pharmaco
fyrst og fremst með lyf sem voru inn-
ílutt en framleiðsludeild var stofnuð
við fyrirtækið árið 1960. Umsvifin
jukust smám saman og þegar Alþingi
samþykkti lög um einkaumboð sem
væru ábyrg fyrir birgðahaldi lyfja í
landinu árið 1972 varð Pharmaco um-
boðsaðili fjölmargra þekktra er-
lendra lyfjafyrirtækja. Enn í dag er
umboðsverslun, innflutningur og
dreifing á lyfjum uppistaðan í rekstri
Pharmaco - þótt umfang fyrirtækis-
ins og daglegt starf framkvæmda-
stjórans, Sindra Sindrasonar, hafi
breyst nokkuð.
Lyfjamarkaðurinn ekki stór
Ástæðan fyrir stofnun fyrirtækis-
ins var því skortur á þjónustu. Fram
til ársins 1978 framleiddi Pharmaco
síðan einvörðungu lögbókarlyf en
með lagabreytingu það ár var inn-
lendum framíeiðendum gert kleift að
skrá lyf sín sem sérlyf. í kjölfarið var
Delta stofnað með það að markmiði
að framleiða innlend sérlyf. „Pharm-
aco var meirihlutaeignaraðili í Delta
frá stofnun og til ársins 1993 en þá
seldum við okkar hlut sem var meiri-
hluti í fyrirtækinu en keyptum svo
aftur 20% í fyrirtækinu í apríl síðast-
liðnum. Tilgangurinn með því var að
stuðla að samstarfi Delta og Balkan-
pharma sem við fjárfestum í á síðasta
ári.
Lyfjamarkaðurinn hér er í sjálfu
sér ekki stór og það eru takmörk fyr-
ir því hvað hægt er að verða stór inn-
an hans. Við vorum orðnir tiltölulega
stórir á þessum markaði og sáum að
það gæti verið skynsamlegra að
stækka í aðrar áttir. Við höfum síð-
ustu árin verið að víkka út í svið sem
tengjast lyfjamarkaði eða þeim við-
skiptavinum sem við veitum þjón-
ustu, eins og apótekum, sjúkrahús-
um, heilsugæslustöðvum og
rannsóknarstofum.“
Snyrtivörur passa vel inn í
dreifingarkerfi okkar
Sindri segir að undir þessa skil-
greiningu falli innflutningur og dreif-
ing á snyrtivörum þar sem þær þurfi
svipaða meðhöndlun og lyf, en fyrir
tæpum tveimur árum keypti Pharm-
aco David Pitt ehf. sem flutti inn
snyrtivörur frá Chanel, Dior og Clar-
ins auk ilmvatna frá Calvin Klein.
„Þessi vara er viðkvæm og dýr og
það þarf að passa vel upp á hana svip-
að og lyftn. Við verðum að geta rakið
nánast hver hefur keypt hvað, til þess
að geta innkallað vöruna ef einhver
galli kemur í ljós.
Snyrtivörur passa vel inn í dreif-
ingarkerfi okkar og með því að kaupa
David Pitt ehf. fengum við tilbúna
markaðsdeild með í kaupunum og
það skipti miklu máli, vegna þess að
það getur verið dýrt að reka sig á í
þessum bransa meðan menn eru að
læra.
Tvö af þeim merkjum sem fylgdu
með í kaupunum eru ríkjandi á mark-
aðnum hér, Clarins og Dior og þetta
gengur mjög vel. Hins vegar ákváð-
um við að hætta með Chanel af ýms-
um ástæðum. Okkur fannst við til
dæmis ekki fá nógu góða þjónustu,
höfðum ekki ýmsar vörur sem við-
skiptavinurinn bað um og slíkt leit
illa út fyrir okkur.“
Á tímabili voru umsvif Pharmaco
mikil í ýmisskonar óskyldum rekstri.
„Við vorum í öllu mögulegu,“ segir
Sindri, „tryggingabransanum, öl-
gerð, sápugerð, gosdrykkjum, mat-
vælum og í tölvugeiranum, auk þess
sem við fórum út í fiskeldi um tíma.
En árið 1993 fórum við í naflaskoðun,
stokkuðum upp starfsemina og
ákváðum að einbeita okkur að lyfjum,
hjúkrunar-, heilsu- og snyrtivörum."
Lyfjaverksmiðja
í Búlgaríu
Sindri segir verulegan hluta starf-
seminnar núorðið tengdan fjárfest-
ingum á hlutabréfamarkaði. Stærsta
verkefnið sem Pharmaco hefur þó
ráðist í er lyfjaverksmiðjan Balkan-
pharma í Búlgaríu. En hvers vegna
var ráðist í þá fjárfestingu? „Tæki-
færið kom einfaldlega upp í hendum-
ar á okkur. Þetta búlgarska hlutafé-
lag sem hafði kauprétt í þremur
lyfjaverksmiðjum sem verið var að
einkavæða hafði fengið Deutsche
Bank til að aðstoða sig við að leita
fjárfesta. Til að gera langa sögu
stutta endaði sú leit með því að
Pharmaco stofnaði ásamt Amber int.
fjárfestingarfyrirtæki sem heitir
Icon-sjóðurinn. Icon-sjóðurinn og
Deutsche Bank voru einu fjárfest-
amir sem komu inn í þetta fyrirtæki,
með jafnan hlut, og eignuðust 90% í
þessu stóra fyrirtæki í Búlgaríu sem
hafði um sex þúsund manns í vinnu.
Við keyptum fyrirtækið um mitt
síðasta ár og frá þeim tíma, fram að
áramótum, var hagnaður tæplega
tvær milljónir dollara. Áætluð velta í
ár er hundrað milljón dollarar og er
hagnaðar áætlaður tæplega tíu millj-
ón dollarar. Það sem af er árinu
bendir til að þetta gangi eftir. Við
höfum nú verið í þessum rekstri í eitt
ár og það hafa ekki komið upp nein
vandamál sem setja veralegt strik í
reikninginn. Þau vandamál sem upp
hafa komið era innan þeirra marka
sem við gerðum ráð fyrir. Við urðum
að endurskipuleggja reksturinn all-
an, sameina verksmiðjurnar þrjár og
byggja upp sölu og markaðssvið frá
granni. I samningi við einkavæðing-
arnefnd ríkisins var gert ráð fyrir að
við myndum fækka um allt að þriðj-
ungi starfsmanna í þeim þremur
verksmiðjum sem við keyptum. Við
urðum þó að fara eftir vissum reglum
við það. Til dæmis urðum við að gæta
þess að heilu fjölskyldumar misstu
ekki atvinnuna.
Þannig að þótt við hefðum fullan
skilning yfirvalda varð að hugsa nið-
urskurðinn mjög vel. Mér finnst hafa
tekist ótrúlega vel til að hafa getað
fækkað um 1.800 manns án teljandi
vandræða.
Líftæknifyrirtækið Genís
Annað fyrirtæki sem Pharmaco á í
er Genís, sem margir ragla saman við
útgáfufyrirtækið Gen.is. En Genís er
líftæknifyrirtæki sem hefur starfað
frá 1989. Fyrstu árin var megin-
áhersla lögð á rannsóknir á hitakær-
um örveram og markaðssetningu
ensíma en síðustu árin hefur starf-
semi fyrirtækisins verið tvíþætt, ann-
ars vegar hefur verið lögð áhersla á
þróun aðferða til framleiðslu bragð-
efna úr sjávarfangi, hins vegar á þró-
un nýrra aðferða til vinnslu lífvirkra
efna úr kítósani.
„Meginmarkmið Genís í upphafi og
um margra ára skeið var að rannsaka
hveraörverur,“ segir Sindri. „Við
unnum mörg slík verkefni í samvinnu
við erlenda aðila. En fyrir tveimur til
þremur áram ákváðum við að snúa
„Ég er mjög undrandi
á því að ekkert skuli
heyrast í verkalýðs-
forystunni út af þess-
um siðustu hækkun-
um. Ríkið er til dæmis
hætt að greiða niður
fúkkalyf. Hvað þýðir
það fyrir barnmargar
fjölskyldur?"
okkur meira að því að nýta okkur
ensím til vinnslu í iðnaðarferlum í
stað þess að leita nýrra ensíma með
vissa eiginleika. Við sáum ekki fram á
að þetta yrði lífvænlegt við okkar að-
stæður. Þess vegna ákváðum við að
söðla um og reyna að nýta þá þekk-
ingu sem menn höfðu öðlast á ensím-
um á annan hátt og eram núna að
setja í gang bragðefnavinnslu á sjáv-
arfangi með þessari tækni.
Kítosan og bragðefni
úr sjávarfangi
Eitt af þeim verkefnum sem Genís
hafði haft með höndum var hag-
kvæmniskönnun á kítosanfram-
leiðslu. Kítosan er bindiefni í ýmsum
skeljum, til dæmis rækjuskel, og
hægt að nota það í allt mögulegt, til
dæmis snyrtivörar, gervihúð og
fleira. Árið 1997 stofnuðu fyrirtækin
Þormóður rammi-Sæberg, SR-mjöl
og Genís efnavinnslufyrirtækið Kitín
með það að markmiði að framleiða
kítósan úr rækjuskel. Fullkomin 300
milljón króna kítosanverksmiðja var
gangsett á Siglufirði í apríl á síðasta
ári. Fyrr á þessu ári vora fyrirtækin
Genís og Kítín sameinuð undir nafni
Genís og inn komu nýir hluthafar.
Þeir fjórir stærstu era nú Pharmaco,
Þormóður Rammi, Samherji og
kanadískt fyrirtæki, Ocean Nutrit-
ion.
Genís ehf. mun leggja höfuð-
áherslu á framleiðslu og markaðs-
setningu kítosans og bragðefna úr
sjávarfangi auk þess að þróa nýjar og
verðmætari vörar úr kítosani. Fyrir-
tækið hefur fest kaup á um 30% hlut í
finnska fyrirtækinu Novasso sem
hefur þróað aðferðir til að framleiða
smákristallað kítosan og hefur aflað
sér einkaleyfis á að nota MCCh í
landbúnaði og sem fæðubótarefni,
meðal annars til að lækka kólesteról í
blóði. MCCh er hreint kítosan sem
hefur verið þurrkað í örsmáa krist-
alla en rannsóknir hafa sýnt að efnið
hefur marktækt meiri virkni en hefð-
bundið kítosan.
Þess má geta að Genís ehf. var ný-
lega valið sem eitt þriggja fyrirtækja
í umsókn um stórt Evrópuverkefni
sem lýtur að rannsóknum á virkni
ensíma sem verka í kítosan, en þar
var Genís tekið fram yfir önnur
evrópsk iyrirtæki, til dæmis mörg
norsk, sem þegar hafa starfað í grein-
inni um áratugaskeið.“
Beinn innflutningur á lyfjum
hefur lítil áhrif haft
í fréttaviðtali í Morgunblaðinu 6.
maí 1998 sagðist þú ekki telja að
beinn innflutningur Lyfju og Lyfja-
kaups á lyfjum frá Norðurlöndum
myndi hafa veruleg áhrif á markað-
inn hér. Hefur það gengið eftir?
„Já. Beinn innflutningur þýðir að-
eins að þú flytur beint inn frá lyfja-
heildsölum í Noregi og Danmörku -
það verður þá líka að vera nákvæm-
lega sama pakkningin og skráð er á
íslandi. Til þess að þetta borgi sig
þarf varan að vera allnokkuð ódýrari
á Norðurlöndum - en slíkur verð-
munur er ekki fyrir hendi.
Það er öllum apótekum fijálst að
stunda beinan innflutning og öllum
heildsölum frjálst að fara út í sam-
hliða (parallel) innflutning lyfja. Þeir
verða bara að uppfylla öll skilyrði og
kröfur um lyfjaheildsölu. Ef það væri
mikill hagnaður í því að flytja svona
beint inn myndu einhverjir gera
það.“
Hvers vegna era mörg lyf ódýrari
hér á landi en á hinum Norðurlönd-
unum? „Ástæðan er sú að einkaleyf-
islöggjöf á lyfjum hefur lengst af ver-
ið óvirk á íslandi. Mörg nýleg lyf era
til hér sem „kópíur" þannig að frum-
lyfið lendir í samkeppni á Islandi á
meðan það nýtur enn einkaleyfis-
vemdar annarsstaðar í hinum vest-