Morgunblaðið - 23.07.2000, Side 29

Morgunblaðið - 23.07.2000, Side 29
28 SUNNUDAGUR 23. JÚLÍ 2000 MORGUNBLAÐIÐ MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23. JÚLÍ 2000 29 STOFNAÐ 1913 Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík. Framkvœmdastjóri: Hallgrímur B. Geirsson. Ritstjórar: Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. DRÖG FJÁRMÁLAEFTIRLITS Fjármálaeftirlitið hefur birt drög að leiðbeiningum um efni verklagsreglna fyrir fjármálafyrirtæki en eins og menn muna komu upp alvarlegar spurningar um verklagsreglur þessara fyrirtækja og fram- kvæmd þeirra fyrir allmörgum mánuðum. Er ástæða til að benda á, að enn hefur ekki komið fram opinberlega hver endanleg af- greiðsla þeirra mála var, ef hún liggur þá fyrir. Tvennt vekur sérstaka athygli í þessum drögum Fjármálaeftir- litsins. Annars vegar að gerð er tillaga um mjög stíf ákvæði varð- andi eigin viðskipti starfsmanna fjármálafyrirtækja. Þannig er lagt til að sérstakan regluvörð skuli tilnefna innan fyrirtækjanna til þess að hafa eftirlit með og tryggja, að verklagsreglum sé framfylgt. í frásögn Morgunblaðsins í gær um þetta efni segir m.a.: „Eftirlit regluvarðar lýtur ekki einvörð- ungu að viðskiptum starfsmanna heldur einnig að virkni svo- nefndra kínamúra og viðskiptum fyrirtækisins sjálfs að því er fram kemur í drögunum. Segir enn- fremur að mikilvægt sé að reglu- vörður hafi yfirsýn yfir stöðutöku fyrirtækisins sjálfs þannig að hann geti lagt mat á, hvort við- skipti starfsmanna með sömu verðbréf séu tortryggileg. Reglu- vörður hefur vald til að banna við- skipti starfsmanna með ákveðin verðbréf án skýringa eða tíma- marka á banninu. Er ákvæðið réttlætt með því að ástæða kunni að vera til að banna viðskipti með tiltekin verðbréf, t.d. vegna þess, að fjármálafyrirtækið sjálft hafi hagsmuna að gæta eða búi yfir trúnaðarupplýsingum og við- skipti starfsmanna því tortryggi- leg á þeim tíma.“ Eins og sjá má er hér gerð til- laga um stífar reglur og vinnu- brögð og mótast sú afstaða Fjár- málaeftirlits vafalaust af fenginni reynslu. Hins vegar er lagt til að starfs- mönnum fjármálafyrirtækja verði bannað að eiga viðskipti með óskráð bréf. Eins og menn muna snerust umræður um brot á verk- lagsreglum banka og annarra fjármálafyrirtækja á sínum tíma ekki sízt um slík viðskipti. Um þetta atriði segir í frásögn Morg- unblaðsins í gær: „Viðskipti starfsmanna með óskráð bréf eru óheimil. Unnt er að heimila undantekningu vegna þátttöku í útboði þar sem stjórn Verðbréfaþings hefur samþykkt að hlutafélagið fái skráningu að útboði loknu, að því er fram kem- ur í leiðbeiningunum. Þá kemur til greina að kveða á um undan- þágur vegna eignarhalds á óskráðum hlutabréfum í félögum, sem engin virk viðskipti eru um og ekki hafa fjárfestingar að markmiði. Kveða þarf skýrt á um slíkar undanþágur." Það er tímabært að fast sé tekið á þessum málum. Það verður fróð- legt að fylgjast með viðbrögðum fjármálafyrirtækjanna en þau eiga sjálf mikið í húfi að vel takist til. Trúverðugleiki þeirra er í veði. Þess vegna verður að búast við jákvæðum viðbrögðum. Forystugreinar Morgunblaðsins 23. júlí 1940: „En hætt er við að eftir því sem lesendum Þjóðviljans fækkar og fylgis- menn kommúnista, sem áður voru, snúi fleiri baki við hinni rússnesku „línu“, verði það sjaldnar, sem íslensk blöð telji það ómaksins vert að minnast á nokkuð það, sem í Þjóðviljanum stendur. Því Þjóðviljinn er ekki lengur íslenskt blað, þó hann sje gefinn út á íslensku. Blaðið ber ekki íslenska hagsmuni fyrir brjósti. Stefna blaðsins er frá Moskva. Þaðan taka for- ráðamenn blaðsins við fyrir- mælum um hvernig þeir eigi að hugsa, hvernig að skrifa og hvernig vinna verk sín í þágu hins rússneska undir- róðurs, sem Stalin vill að hjer sje rekinn.“ 23. júlí 1950: „Skálholt er í rústum, Hólar í Hjaltadal eru annexía. Þannig búa Is- lendingar að biskupssetrum sínum og andlegum höfuð- bólum sínum í margar aldir. A því hefur margsinni verið vakin athygli hjer í blaðinu og annarsstaðar að þetta er óhæfa, sem er landi og þjóð til vanvirðu. íslendingar byggðu að vísu hús sín úr torfi á liðnum tíma. Þess- vegna hafa þau molnað fyrir vindum og regni. En sagan geymir frásögn og minningu um það starf, sem unnið var í íslenskum torfbæjum, með- al alþýðunnar og á andlegum höfuðsetrum þjóðarinnar. Saga Skálholts í Biskups- tungum og Hóla í Hjaltadal er of ríkur þáttur í öllu lífi íslensku þjóðarinnar til þess að þessir staðir sjeu látnir liggja í vanrækslu þó bisk- upsstofurnar sjeu horfnar. Um Hóla gegnir að vísu allt öðru máli en Skálholt. Þar eru reisulegar byggingar, ein veglegasta kirkja lands- ins, búnaðarskóli og myndarlegur búskapur. En dómkirkjan er annexía." 23. júlí 1970: „Togararnir munu verða veruleg undir- staða í íslenzkum sjávar- útvegi um ókominn tíma. Af þeim sökum er það mjög mikilvægt, að við fylgjumst með hinni öru framþróun, sem á sér nú stað í gerð tog- skipa. Við verðum að ráða yfir fullkomnum togskipum sem uppfylla nútímakröfur. Um það verða hins vegar lengi skiptar skoðanir, hvaða rekstrarform eigi að hafa á togaraútgerðinni. Útgerð í höndum einkaaðila hefur ævinlega reynzt farsælli en rekstur bæjarútgerða. Á það er svo að líta, að á hverjum tíma verður að tryggja eðli- lega endurnýjun togaraflot- ans. Þá koma einnig til álita byggðarsjónarmið og at- vinnusjónarmið, sem knýja þannig á um opinberan rekstur. í þessum tilvikum verður þeim markmiðum ekki ávallt náð, sem æskilegt er talið að keppa að, með öðrum hætti.“ REYKJAVÍKURBRÉF fundi leiðtoga átta helztu iðnríkja heims, sem staðið hefur í Japan síðustu daga, hefur því verið heitið að hraða aðgerðum til þess að fella niður skuldir þróunar- ríkjanna eða semja um hagstæðari greiðslukjör fyrir þau. Krafan um niðurfellingu skulda þróunarríkj- anna er orðin lykilatriði í baráttu fyrir bættum hag fátækasta fólksins í heiminum. Krafan um að ríkustu þjóðir heims geri mikið átak í því að rétta hlut fátækustu þjóðanna er orðin svo hávær, að fram hjá henni verður ekki litið lengur. Þessi krafa kemur frá fólkinu, sem gengur um götur á Vesturlöndum með kröfuspjöld um þetta efni, sem mætir við fundarstaði leiðtoga ríku þjóðanna til þess að minna þá á skyldur þeirra, hún kemur fram hjá páfanum í Róm og hún kem- ur fram hjá ýmsum leiðtogum ríku þjóðanna og þá ekki sízt Tony Blair, forsætisráðherra Breta. Það er skiljanlegt og eðlilegt að viðleitni til þess að hjálpa fátækasta fólkinu sé að verða svo almenn. Hinar ríku þjóðir, sem búa aðallega á Vesturlöndum og í Suðaustur-Asíu geta ekki lengur lokað augunum íyrir því hörmungar- ástandi, sem ríkir hjá þróunarríkjunum og þá ekki sízt í Afríku. Geri þær tilraun til þess að horfa fram hjá þessum veruleika mun hann fyrr eða síðar sækja þær heim með skelfilegum afleið- ingum. Fulltrúar sjö helztu iðnríkja heims komu sam- an í Köln í Þýzkalandi fyrir ári og þar var því lof- að að skuldir fátækustu þjóðanna yrðu felldar niður. Fyrirheitið var, að 100 milljarðar dollara í skuldum 40 fátækustu ríkja heims yrðu felldar niður. Clinton Bandaríkjaforseti taldi á þeim tíma að um væri að ræða sögulegt skref í þá átt að tryggja stöðugan hagvöxt hjá fátækustu ríkj- unum. Hins vegar hafa ríku þjóðimar sett ákveðin skilyrði fyrir því, að skuldir verði felldar niður hjá fátæku þjóðunum. Eitt af þeim skilyrðum, og raunar það helzta, er að stjómendur fátæku ríkj- anna verða að sýna fram á, að peningarnir sem sparist renni raunverulega til fólks í viðkomandi landi, en að þeir gangi ekki til þess að kosta stríðsrekstur á hendur nágrönnum eða endi á bankareikningum stjórnmálamanna og hershöfð- ingja fátæku ríkjanna í Karabíska hafinu. Þessi skilyrði em skiljanleg og eðlileg. Mörg- um mundi þykja ver af stað farið en heima setið ef niðurfelling skulda þriðja heimsins yrði til þess eins að skapa fámenna ríka yfirstétt í þessum löndum. Fátæku þjóðunum hefur hins vegar gengið misjafnlega að uppíylla þær kröfur, sem gerðar em til skuldaniðurfellingar. í Köln var gert ráð fyrir, að 24 fátæk ríki myndu uppfylla þessi skil- yrði fyrir lok þessa árs. Nú er talið að þau verði ekki nema 20 og sumir em reyndar þeirrar skoð- unar, að þau verði ekki nema 15. Meðal ríku þjóðanna em menn ekki á einu máli um, hversu hart eigi að ganga eftir því, að fátæku þjóðirnar uppfylli þessi skilyrði. Bretar líta svo á, að þörfin fyrir niðurfellingu skulda sé svo brýn, að horfa eigi fram hjá einhverjum þeirra skil- yrða, sem sett hafa verið. Italir hafa stutt Breta í þessari afstöðu m.a. vegna þess, að almennings- álitið á Italíu hefur vaknað til vitundai- um stöðu fátæku þjóðanna að þessu leyti, ekki sízt í kjölfar þess, að páfinn lagði málstað fátæku þjóðanna lið. Bandaríkjastjórn þarf hins vegar að sannfæra þingið um réttmæti þess að fella niður skuldir og í þeirri baráttu skiptir máli, að halda fast við áð- urnefnd skilyrði. Talsmenn bandarískra stjórn- valda hafna ásökunum um að þau fari sér hægt eða að skilyrðin séu of ströng. Þrír leiðtogar fátæku ríkjanna fóm til Japan til þess að minna leiðtoga iðnríkjanna á loforð þeirra og fylgja eftir kröfum um, að við þau yrði staðið. Skuldastaða þessara ríkja er mjög misjöfn. Ríki á borð við Gíneu-Bissau skuldaði fyrir tveimur ámm 500% af landsframleiðslu. Skuldir nokkurra þessara ríkja nema um 300% af lands- framleiðslu. Eitt fjölmennasta ríki heims, Indó- nesía, skuldar nálægt 200% af landsframleiðslu og meðaltalsskuldir skuldugustu og fátækustu ríkjanna nema meira en 100% af landsfram- leiðslu. James Wolfensohn, aðalbankastjóri Alþjóða- bankans, svarar gagnrýni á hægan framgang þessa máls á þann veg, að það sé ekki nóg að fella niður skuldir. Það verði að vera til staðar áætlun um hvernig peningunum, sem verða til ráðstöf- unar við skuldaniðurfellingu verði varið. Hann bendir réttilega á, að þjóðir heims yrðu æfar, ef peningarnir enduðu á bankai'eikningum fámenns hóps í skattaparadísum á eyjum víða um heim. Laugardagur 22. júlí Afstaða fátæku þjóðanna Það má kannski segja, að það sé táknrænt fyrir að- stöðumun þjóða heims, að dagblaðið Internation- al Herald Tribune telur, að Japanir hafi varið 750 milljónum dollara eða um 60 milljörðum íslenzkra króna til þess eins að undirbúa fund leiðtoga átta helztu iðnríkja heims þar í landi. Sú tala segir mikla sögu um það óhóf, sem ríku þjóðirnar leyfa sér, ef þeim sýnist svo. Obasjano, forseti Nígeríu, einn þeirra þriggja leiðtoga fátæku ríkjanna, sem komu til Japan, að því er virðist óboðnir, segir, að það sé ekki lengur spurning um, hvað þurfi að gera, mönnum sé það ljóst, heldur sé þetta spurning um, hvort pólitísk- ur vilji sé fyrir því að fylgja þeim ákvörðunum eftir. Obasjano sakar ríku þjóðimar um skammsýni og segir, að peningarnir, sem gangi til þess að greiða afborganir af skuldunum og vexti komi í veg fyrir að fjármagn renni til heil- brigðisþjónustu og til skólakerfisins. Mbeki, forseti Suður-Afríku, bendir á, að aðrar ráðstafanir þurfi einnig að gera til þess að koma fátæku ríkjunum til hjálpar. í því sambandi skipti erlendar fjárfestingar í Afríkuríkjum máli, svo og að byltingin í upplýsingatækni og líftækni nái einnig til þessara ríkja. Einn af aðstoðarframkvæmdastjórum Samein- uðu þjóðanna, Y.K. Amoako, skrifar athyglis- verða grein um þetta málefni í International Her- ald Tribune, í gær, fóstudag, þar sem hann segir, að meirihluti Afríkjuríkja hafi á þessum áratug hrint í framkvæmd umbótastefnu á mörgum svið- um. Þau hafi einkavætt ríkisfyrirtæki, afnumið höft í verðlagningu og gjaldeyrisviðskiptum og beitt sér fyrir margvíslegum breytingum til bóta í opinbera geiranum. Hann bendir einnig á, að fleiri og fleiri Afríku- ríki hafi tekið upp lýðræðislega stjómarhætti, þar sem margir stjómmálaflokkar beijist um völdin í lýðræðislegum kosningum, sjálfstæðir fjölmiðlar séu að festa sig í sessi og margvísleg félagasamtök, sem starfi á sjálfstæðum gmnd- velli að þjóðfélagsumbótum. Samt sem áður búi helmingur fólksins sunnan Sahara við fátækt og um 20% þeirra búi á svæð- um, þar sem hernaðarátök séu til staðar. Ef hægt eigi að vera að draga úr fátækt um helming á næstu 15 áram yrðu ríkin sunnan Sa- hara að búa við 8% hagvöxt á ári næsta einn og hálfan áratug. Aðstoðarframkvæmdastjóri Sameinuðu þjóð- anna telur, að ríku þjóðimar þurfi m.a. að grípa til eftirfarandi aðgerða: Fylgja eftir fyrri ákvörðunum um að fella niður skuldir fátæku ríkjanna og í því sambandi að milda þau skilyrði, sem sett hafa verið. Veita Afríkuríkjunum aðstoð við að verða virk- ari þátttakendur í alþjóðaviðskiptum, m.a. með því að opna markaði sína fyrir framleiðsluvöram frá Afríku, þar sem Afríkuþjóðh-nar hafi nokkurt forskot vegna ódýrari framleiðslu, og þá ekki sízt að opna þessa markaði fyrir landbúnaðarvöram. Erum við Islendingar tilbúnir til þess? Auka fjárhagslegan stuðning við fátæku ríkin. Amoako bendir á að árið 1990 hafi stuðningur á mann numið 32 Bandaríkjadölum en 1998 hafi hann lækkað í 19 dollara. Hann segir að það sé óafsakanlegt að á sama tíma og vonarglæta sjáist í þessum ríkjum sé dregið úr stuðningi við þau. Efla Sameinuðu þjóðimar til þess að þær geti veitt fátæku þjóðunum meiri aðstoð. Mikill fjár- hagsvandi samtakanna komi í veg fyrir, að þau geti verið nægilega virk á þessu sviði. Á tímum, þegar 23 milljónir Afríkubúa séu að deyja úr alnæmi þurfi að hjálpa þessum þjóðum til þess að takast á við þennan hryllilega vanda. Loks bendir Amoako á, að ríku þjóðirnar eigi að hjálpa Afríkuþjóðunum við að taka stórt stökk inn í upplýsingaöldina. Stundum er talað um, að hinar ríku þjóðir Vestur- landa hafi ekki lengur neinn málstað til þess að berjast fyrir. Þær hafi náð svo langt í uppbygg- ingu velferðarríkja, að lengra verði ekki komizt. Hugsjónir og draumar hafi rætzt. Nýjar hugsjón- ir og draumar hafi ekki fæðst. Það er nokkuð til í þessu. Lok kalda stríðsins eiga einnig þátt í því, að mikil og ónotuð orka er til staðar, sem áður fór í að berjast fyrir lýðræði og frelsi gegn ásókn ein- ræðisaflanna í austri. Það er hins vegar verðugur málstaður að berj- ast fyrir, að taka upp baráttu fyrir bættum hag fátækasta fólksins í heiminum. Það er barátta fyrir hugsjónum, sem getur líka veitt þjóðum Vesturlanda þá lífsfyllingu, sem þær skortir í vaxandi mæli. Sú barátta verður ekki bara háð af hugsjóna- Verðugnr málstaður - 1' - ; Morgunblaðið/RAX Námaskarð í Mývatnssveit. ástæðum heldur líka af eigingirni. í kosninga- baráttunni fyrir forsetakosningamar 1992 veifaði Clinton, Bandaríkjaforseti, bók, sem þá hafði vakið mikla athygli vestan hafs og nefnist, Amer- ica: What went wrong?“. Þar er því m.a. lýst hvað efnamunur hafi aukizt stórlega í Bandaríkjunum á nokkrum árum og hvemig það hafi gerzt. Að sumu leyti eru það lýs- ingar á því, sem gerzt hefur hér á Islandi í þeim efnum á þessum áratug. I bókinni er því lýst hvernig hinir ofurríku Bandaríkjamenn hafi búið um sig á lokuðum og afgirtum svæðum. Inn á þau verði ekki komizt nema í gegnum hlið, þar sem vopnaðir verðir stöðvi hvern og einn. Með þessum hætti vilji hinir ofurríku koma í veg fyrir, að lýðurinn sæki þá heim. Þessi lýsing, sem lýsir ákveðnum veraleika í Bandaríkjunum, getur átt eftir að verða að veru- leika fyrir ríkar þjóðir Vesturlanda og Suðaust- ur-Asíu gagnvart fátæku þjóðunum ef ekkert verður að gert. Ef ekki verður breyting á þeim gífurlega efna- mun sem er á heimsbyggðinni milli ríkra og fá- tækra kemur að því að fátæku þjóðirnar geri áhlaup á borgarhliðin og geri hinum ríku lífið óbærilegt, ekki bara á þann hátt að götur stór- borga Vesturlanda fyllist af fátæku fólki, heldur og ekki síður vegna þess, að sjúkdómsfaraldrar sem geisa um Afríku breiðist út til Evrópu og Bandaríkjanna. Þær upplýsingar, sem fram komu á ráðstefnunni í Suður-Afríku fyrir skömmu um alnæmi, útbreiðslu sjúkdómsins í Af- ríku og óhugnanlegar afleiðingar hans hafa vakið athygli og óhug um allan heim. Þess vegna er það ekki bara af hugsjónaástæð- um, heldur líka vegna eiginhagsmuna, sem ríku þjóðirnar eiga að gera stórátak í því að rétta hlut fátæku þjóðanna. Með sama hætti og Marshallaðstoð Banda- ríkjamanna eftir stríð vai'ð til þess að skapa nýja markaði í Evrópu fyrir bandarískar framleiðslu- vörur mun bættur efnahagur þróunarríkjanna verða til þess að opna nýja markaði fyrir fram- leiðsluvörur Vesturlanda og Asíuríkjanna og auka enn á velmegun þeirra. En þá þurfa ríku þjóðimar m.a. að hafa þá víðsýni til að bera að opna markaði sína fyrir framleiðsluvöram þróunarríkjanna. Það er fátækragildra, sem búin er til af manna völdum, að koma í veg fyrir að þessar þjóðh geti hjálpað sér sjálfar með því að útiloka þær frá ríkustu mörkuðum heims. Það er engin fórn að fella niður skuldir fátæku þjóðanna. Það er verið að búa í haginn fyrir fram- tíðina. ■■■■■^■■H Fyrir skömmu var frá því Þáttur okkar skýrt að rfkisstjómin Tclfmrlincrn hefðl tekið ákvörðun um ISieilUllIga að veita ákveðnum fjár- munum til þess að greiða fyrir niðurfellingu skulda fátæku þjóðanna. Því ber að fagna. Við Is- lendingar eigum að taka fullan þátt í því verkefni, þótt fámenni okkar sé slíkt að upphæðin sé ekki há miðað við það, sem stórþjóðirnar leggja af mörkum. Hins vegar getur sú upphæð sem við leggjum fram skipt nokkra máli fyrir fátæku rík- in. Hún getur verið nokkuð há á mælikvarða sumra þefrra a.m.k. Við getum hins vegar gert margt fleira en leggja fram peninga. Það er alveg ljóst, að menntun og þekking okkar er slík að við getum lagt mikið af mörkum í baráttu fátæku þjóðanna fyrir bættum hag. Og það ánægjulega er, að ung- ir Islendingar hafa sýnt mikinn áhuga á því að fara til starfa í þróunarríkjunum. íslenzkir trúboðar hafa lengi verið framkvöðl- ar á því sviði og dvalið langdvölum með fátækum þjóðum og ekki bara unnið að kristniboði heldur að almennum framföram á þeim svæðum, sem þeir hafa komið við sögu. Ungt fólk á vegum Rauða Krossins hefur víða lagt hönd á plóginn í þróunarlöndunum svo og þefr, sem starfað hafa á vegum þróunaraðstoðar og utanríkisráðuneytisins. íslenzk sjávarútvegsfyrirtæki hafa haslað sér völl víða um heim, m.a. í Afríku. Uppbygging at- vinnustarfsemi í þessum löndum er að sjálfsögðu þáttur í því að bæta hag þessara þjóða. Með því að taka þátt í atvinnurekstri í þessum löndum færam við með okkur þekkingu og reynslu, sem kemur þessum þjóðum til góða. Það er ástæða til að efla alla þessa starfsemi. Flestir íslendingar verða fyrst og fremst varir við vandamál fátæku ríkjanna, þegar hjálpar- stofnanir bæði á vegum kfrkjunnar, Rauða Krossins, ýmissa trúfélaga og annara efna til fjársafnana til stuðnings fólki á svæðum, þar sem sérstakar hörmungar hafa steðjað að. Það er jafnframt tímabært að við leitumst við að miðla þeini þekkingu sem við höfum í upp- byggingu bæði heilbrigðiskerfis og menntakerfis til fátæku þjóðanna og leggja okkar af mörkum með þeim hætti. Islenzka þjóðin er komin á það stig í fram- farasókn sinni að hún getur snúið sér að því að hjálpa öðrum við að ná þeim árangri, sem við sjálf höfum náð á rúmri öld. „Það má kannski segja, að það sé táknrænt fyrir að- stöðumun þjóða heims, að dagblaðið International Her- ald Tribune telur, að Japanir hafí var- ið 750 milljónum dollara eða um 60 milljörðum ís- lenzkra króna til þess eins að undir- búa fúnd leiðtoga átta helztu iðnríkja heims þar í landi. Sú tala segir mikla sögu um það óhóf, sem ríku þjóðirnar leyfa sér, ef þeim sýnist svo.“ +

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.