Morgunblaðið - 23.07.2000, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 23. JÚLÍ 2000 21
„Kirkjugarðar Reykjavíkur
tóku upp nýjar aðferðir í heilsu-
eflingu starfsmanna fyrir
nokkrum árum. Þeir hafa kerf-
isbundið séð til þess að starfs-
mönnum h'ði sem best bæði and-
lega, félagslega og líkamlega.
Það gera þeir með reglu-
bundnum fundum, þar sem farið
er í gegnum vinnuferlið og allir
þessir þrír hlutir ræddir. Einnig
veita þeir öllum starfsmönnum
aðgang að sálfræðingi, lækni,
hjúkrunarfræðingi, þannig að
vilji starfsmaður ekki ræða and-
lega vanlíðan á vinnustaðnum,
þá getur hann fengið aðstoð
þessara sérfræðinga sér að
kostnaðarlausu, án þess að það
komi upp á borð hjá fyrirtæk-
inu.“
„Ungur háskólanemi vinnur í
tölvufyrirtæki, þar sem honum
er útvegaður farsími til þess að
hann geti alltaf verið til taks
þegar vinnuveitandinn þarfnast
hans. Honum finnst starfið
skemmtilegt en pressan við að
vera aldrei frjáls er óþægileg.
Hann veit að einhver annar er
kallaður inn ef ekki næst í hann.
Komi það fyrir í nokkur skipti
er hann hræddur um að missa
vinnuna. Á tímum farsxma og
tölvupósts er í rauninni búið að
taka frá fólki, að það sé komið í
frí þegar það er komið heim úr
vinnu.“
með hverju fótmáli þeirra.
Varðandi það hvort streita utan vinnu fær-
ist yfir á starfíð, þá hafa rannsóknir á vinn-
uskipulagi og líðan starfsmanna sýnt, að séu
ytri aðstæður einangraðar, þ.e. þegar bomir
em saman hópar sem búa við sams konar að-
stæður utan vinnu, kemur í ljós að orsaka-
valdur vanlíðanar er miklu frekar í vinnunni
en utan hennar.
Sérfræðingar telja jafnvel að vinnan hafi
meiri áhrif á andlega líðan manna nú en fyrir
tuttugu ámm vegna þess að sjálfsmynd bæði
karla og kvenna sé svo samofin velgengni í
starfi. Það hvernig okkur líður í lok vinnudags
virðist skipta meira máli fyrir almenna líðan
heldur en það sem við gemm utan vinnu.“
Ánægja og depurð
„Margar rannsóknir hafa sýnt, að einstakl-
ingur, sem vinnur einhæft starf og er dapur
eða gírast niður í vinnu, bætir sér það ekki
upp með frjóum frítíma. Hann drífur sig ekki í
leikfimi, kvikmyndahús eða annað. Innst inni
hefur hann kannski áhuga en fær sig ekki til
þess. Aftur á móti er því öfugt farið með þann
sem vinnur frjóa vinnu og kemur heim fullur
orku og áhuga. Fari þessi sami maður aftur á
móti í einhæft starf, þar sem engar andlegar
kröfur eru gerðar og hann fær ekki að hafa
nein áhrif, þá verður hann smám saman dof-
inn í vinnu sem og utan hennar."
- Hafa aðrar rannsóknir ekki sýnt, að þeir
sem eiga gott líf utan vinnu yfírfæra
ánægjuna á vinnuna?
„Jú, það er rétt og auðvitað er þetta allt ein-
staklingsbundið líka. En vinnuskipulagið
skiptir það miklu máli, að atvinnurekendur
eða stjómendur mega ekki leyfa sér að hugsa
sem svo, að menn séu bara átta klukkustundir
í vinnu og síðan geti þeir farið heim og gert
eitthvað skemmtilegt. Ástæðan er sú sem ég
greindi frá áðan, þ.e. að við tökum vanlíðanina
heim með okkur og það ástand verður að víta-
hring. Ef við komum óhamingjusöm í vinnuna
vegna þess að eitthvað gengur illa heimafyrir
erum við mun næmari fyrir vondu vinnuum-
hverfi. Að sama skapi tekur einstaklingur,
sem er mjög hamingjusamur utan vinnustað-
ar, síður inn á sig vont vinnuumhverfi.“
Fleiri sjálfsvíg meðal kvenkyns en karl-
kyns lækna og presta
- Er afleiðing vinnustreitu kynbundin?
„Því hefur verið haldið fram, að karlmenn
hafi meiri tilhneigingu til að fá hækkaðan
blóðþrýsting en konur frekar vöðvabólgu, höf-
uðverk og bakverk. Hins vegar hefur komið
upp í umræðunni um kulnun, að konum sé
hættara en körlum við að taka vinnuna inn á
sig. Svíar hafa til dæmis skoðað hvernig
standi á því, að sjálfsmorðstíðni er hæm með-
al lækna og presta af kvenkyni en meðal karla
í sömu starfsgreinum. Eitt af því sem fram
kom var að kvenkyns læknar kvörtuðu yfir því
hversu leitt þeim þætti að geta ekki læknað
sjúklingana. Þær voru enn að hugsa um sjúkl-
inginn sem þær þurftu að yfirgefa, en karlarn-
ir virtust frekar geta aðskilið vinnu og heimili.
Sama var með kvenkyns presta, þær tóku
starfið meira inn á sig. Fólk verður að læra að
setja múr á milli sjálfs sín og starfsins.
Sumir hafa einmitt áhyggjur af nútímafjár-
málamarkaði, þar sem menn vinna langan
vinnudag og leggja sig fram í samkeppni við
annað ungt fólk sem er að koma inn með nýja
vitneskju um markaðinn. Við vitum að margir
karlmenn sem vinna á fjármálamarkaði hætta
vegna þess að þeir kikna undan álaginu. Til að
draga úr vinnustreitu og kulnun verða menn
meðal annars að læra að hætta að hugsa um
vinnuna að loknum vinnudegi."
- Hvernig á að fara að því?
„Mikilvægt er að gefa starfshópum aðgang
að fólki sem getur kennt slíkt eða að starfs-
hóparnir sjálfir séu meðvitaðir um þennan
vanda. Eg veit til þess, að fjármálafyrirtæki í
grannlöndum okkar hafa komið sér upp föst-
um fundum, þar sem menn setjast niður og
ræða álag og streitu enda er ein forvörn
vinnustreitu að fá stöku sinnum tækifæri til
að ræða hvað er erfitt og hvernig er hægt að
breyta því. Það getur til dæmis verið enda-
laust álag, þannig að menn vita aldrei hvenær
þeir komast heim til sín. Ef ekki er hægt að
breyta því er að minnsta kosti búið að ræða
það og menn orðnir sammála um að því verði
ekki breytt. Sé hægt að breyta ástandinu, þá
eru meiri líkur á að það verði gert, ef starfs-
menn koma saman einu sinni í viku eða mán-
uði til að fylgja því eftir.“
- Konur gætu að jafnaði verið tilbúnar að
ræða slíkt, en hvaðmeð karlmenn?
„Þegar þeir hafa gengið í gegnum slíkt ferli
fer þeim að finnast það eðlilegt. Við höfum
dæmi af því hér á landi meðal slökkviliðs- og
sjúkraflutningamanna, sem vinna undir miklu
álagi. Áður fyrr þótti ekki mikil karlmennska
að vera miður sín yfir því að hafa komið að al-
varlegu slysi eða lent í erfiðum brana. Eftir að
hafa fengið námskeið, þar sem farið er í gegn-
um streituviðbrögð, viðurkenna þeir nú, tíu
árum síðar, að mjög mikilvægt sé að ræða
þetta álag.“
- Ef vinnustreita veldur ekki auknum fjar-
vistum starfsfólks, það skiptir ekki um vinnu
og vinnuveitendur viija kannski hafa hraða
starfsmannaveltu, hver er þá akkur þeirra í að
velta þessum málum fyrir sér?
„Starfsmaður sem þjakaður er af vinnu-
streitu sýnir ekki eðlileg afköst og gæði og er
því ekki eins góður starfsmaður og ella. Og
það er rétt, sumir vilja hraða starfsmanna-
veltu. Ég hef til dæmis talað við starfsmann-
astjóra í fiskvinnslufyrirtæki sem hefur haldið
því fram, að hann vilji frekar fá Pólverja í
vinnu sem stoppa stutt, vinna þegjandi og
hljóðalaust og fara svo, heldur en íslendinga,
sem eru „vælandi og veinandi" og hafa verið í
vinnu í mörg ár.
Það er hins vegar grátlegt ef stjórnendur
hugsa svona, því þrátt fyrir allt er fólk víða
um land sem hefur ekki um margt annað að
velja og það á heimtingu á því að vinnuum-
hverfið sé heilsusamlegt. Sömuleiðis kveður
vinnulöggjöfin á um, að starfsmenn eigi ekki
að þurfa að verða fyrir andlegu eða líkamlegu
tjóni í vinnunni.“
Fullorðinsmiði: 3.500^i^Uj
Unglingamiði: 3.000 ‘*‘ÍÉl||í
FORSALAN:
Á ESSO bensínstöðvum
á höfuðborgarsvæðinu og
suður- og vesturlandi.
Á netinu hjá Bókunarmiðstöð
íslands; www.discovericeland.is
Afmælisafsláttur í forsölu
mbl.is

\LLTXkf= &/TTHVX\£? A/YTT

UTIVISTAR
við Faxafe
lsgra
verð
n í
OP®
Virka daga Vri-- ^
^ugardag
MARKAÐUR
Reykjavík
Veður og færð á Netinu