Morgunblaðið - 23.07.2000, Blaðsíða 44

44 SUNNUDAGUR 23. JÚLÍ 2000
HUGVEKJA
MORGUNBLAÐIÐ
I DAG
Dómkirkjan í Skálholti, vígð 21. júli' 1963.
Skálholt
hið helga
í dag er Skálholtshátíð. Af því tilefni
vitnar Stefán Friðbjarnarson í orð
7 7
Asgeirs forseta Asgeirssonar við
vígslu Skálholtskirkju árið 1963:
Örlagaþráður í þjóðarsögunni er
knýttur á ný og endurvígður.
í DAG er Skálholtshátíð. Skálholt
má muna dagana tvenna -reyndar
þrenna. Vegur staðarins hófst
með fyrsta íslenzka biskupnum,
Isleifí Gizurarsyni (1055). Faðir
hans var Gizur hvíti, sem fór með
Síðu-Halli fyrir kristnum mönnum
á Alþingi árið 1000 þegar kristni
var Iögtekin á Lögbergi við Öx-
ará.
Gizur ísleifsson, sonur ísleifs
biskups og sonarsoriur Gizurar
hvíta, gaf föðurleifð sína, Skálholt,
til biskupsseturs. Hann kvað svo
á, að þar skyldi biskup sitja með-
an kristni væri í landinu. Gizur
var annar í röð Skálholtsbiskupa
en fyrsti stólsbiskupinn. Hann
kom á tíund á Alþingi árið 1096.
Hún treysti fjárhagsgrundvöll
kirkjunnar. Og tryggði fjármuni
til hjálpar fátækum. Félagsleg að-
stoð er ekki ný af nál í Islands
sögu.
I tíð Isleifs biskups varð Skál-
holt fræða- og skólasetur. Par var
rekinn latínuskóli, sem hafði að
meginverkefni að búa prestsefni
undir ævistarfið. Isleifur var
fyrsti fslendingurinn - eða einn af
þeim fyrstu - sem sótti formlegt
skólanám erlendis (í Herford í
Vestfalen í Þýzkalandi). Ari fróði
segir að margir hafí selt honum
„sonu sína til læringar og létu
vígja til presta“. Öld eftir öld vóru
biskupsstólarnir sómi, sverð og
skjöldur íslenzkrar sögu og menn-
ingar.
Skálholt var höfuðstaður kristni
og mennta í landinu (ásamt Hól-
um í Hjaltadal frá 1106) til ársins
1785 - eða í rúm 730 ár. Með kon-
ungsúrskurði það ár var ákveðið
að flytja biskupsstól og latínu-
skóla til Reykjavíkur. Sú ákvörð-
un leiddi til tveggja alda niður-
lægingar þessa forna fræða- og
trúarseturs. Svo lítill varð vegur
þess að ekki þótti við hæfí að
þjóðhöfðingi hefði auga á staðn-
um. Þórhallur biskup Bjarnason
skrifar snemma 20. öldinni: „Sví-
virðing foreyðslunnar er svo mikil
á hinum forna stóli, að því varð að
afstýra, að konungur kæmi þang-
að í austurför..."
Sigurður prestur i Hraungerði
Pálsson (vígslubiskup í Skálholti
1966-83) flutti merkt erindi á
prestastefnu árið 1943, sem þjóð-
arathygli vakti, um endurreisn
Skálholts. Sigurbjörn biskup Ein-
arsson skar síðan upp herör um
endurreisn Skálholts, m.a. í tíma-
ritinu Víðförla, er hann gaf út.
Um þá baráttu og farsælar lyktir
hennar má lesa í bók Sigurðar A.
Magnússonar: Sigurbjörn biskup
- ævi og starf (Setberg 1988).
Ómetanlegur stuðningur við þetta
þarfa málefni barst víða að, m.a.
frá Danmörku, Svíþjóð og Noregi.
Þar kom að Alþingi ákvað að af-
henda Þjóðkirkju íslands Skál-
holtsstað með gögnum og gæðum.
Ný, fögur og glæsileg Skálholts-
kirkja var vígð 21. júlí 1963. Sig-
urbjörn biskup Einarsson segir í
ræðu á 20 ára vígsluafmæli, 20.
júlí 1983: „Þegar Bjarni Bene-
diktsson fyrir hönd ríkisstjórnar
íslands aíhenti Þjóðkirkjunni
musterið nýja ásamt Skálholtsstað
sagði hann, að þetta væri gert af
opinberri hálfu í þakkar skyni fyr-
ir „ómetanlegan þátt kirkjunnar í
mótun íslenzkrar menningar og
þróun hennar á hverju sem hefði
gengii)“. Og forsetinn, herra Ás-
geir Ásgeirsson, sagði: „Móðu-
harðindum Skálholtsstaðar er af-
létt, slitinn örlagaþráður knýttur
á ný og endurvígður. Vér hugsum
nú ekki síður með fögnuði til
þeirrar sögu, sem framundan er,
en hinnar, sem er liðin og
skráð.““
Sigurbjörn biskup segir enn-
fremur í tilvitnaðri ræðu:
„Við engan skal metast um eitt
eða neitt. En samhengi íslenzkrar
kirkjusögu mætti vera augljósara
hér i Skálholti en á öðrum stöð-
um. Dómkirkja hér rís jafnt á
moldum þeirra allra, hvort sem er
höfundur Hungurvöku eða Oddur
Gottskálksson, Þorlákur helgi eða
meistari Jón. Ég vil sjá þá alla
saman fyrir þessu altarí...
Vegur hins nýja Skálholts er
skammt genginn enn. En hann er
ekki tvísýnn, ef þjóð og kirkja
halda augum opnum. Þá mun
Skálholt enn sanna þá útvalningu
sína, sem sagan vottar, og Guð
þau fyrirheit, sem vér höfum
flestum kynslóðum framar fengið
að sjá yfír Skálholti helga.“
Já þráðurinn sem knýttur var í
Skálholti árið 1055, en slitinn með
konungsúrskurði árið 1785, var
knýttur á ný og endurvigður árið
1963. Þá var „móðuharðindum
Skálholtsstaðar aflétt“ og grunnur
lagður að framtíðarhlutverki
þessa fornmerka fræða-, mennta-
og trúarseturs. Þar situr nú Sig-
urður vígslubiskup Sigurðarson.
Vonandi fá orð Gizurar biskups
Isleifsssonar, þess er gaf Skál-
holtsstað Guðs kristni í landinu á
elleftu öld, að standa um alla
framtíð, þau að þar skuli biskupar
sitja meðan kristni helzt í landinu.
Gleðilega Skálholtshátíð!
VELVAKANDI
Svarað í síma 569 1100 frá 10-12 og 13-15
frá mánudegi til föstudags
Er ekki
eitthvað f ólagi?
UNDANFARIÐ hefur
mikið verið fjallað um kjör
öryrkja og aldraðra í fjöl-
miðlum. Ég telst ekld í
þeirra hópi, heldur er ég
einstæð móðir með þrjá
unglinga á framfæri. Ég
get vel skilið að öryrkjar og
aldraðir eigi erfitt með að
komast af með sínar bætur
því að ég á í hinum mestu
vandræðum með að láta
enda ná saman, satt best að
segja hafa þeir ekki náð
saman í nokkur ár, og þarf
ég að velta á undan mér
skammtímalánum til að
geta fætt og klætt krakk-
ana mína.
Ég þykist samt hafa það
gott miðað við aðra, er í
góðri vinnu og með sæmi-
leg laun. En þegar bankinn
er búinn að taka frá fyrir
afborgunum og gjöldum af
íbúð og rekstur á bifreið,
eru u.þ.b. 20 þús. krónur
afgangs og fyrir þær krón-
ur þarf að fæða og klæða
fjölskylduna. Á mínu heim-
ili er engu eytt í óþarfa,
eins og t.d. áfengi, leigu-
bfla, bíó og þess háttar og
aðeins keyptur bráðnauð-
synlegur fatnaður - og þá á
útsölu.
Og ef reynt er að auka
við launin með því að bæta
við sig aukavinnu, þá er
hegnt fyrir það með þvi að
skerða barnabætur þannig
að það borgar sig varla.
Það sjá náttúrlega allir
að þetta dæmi gengur ekki
upp.
Þær konur sem ég hef
talað við, sem eru í minni
stöðu, hafa sömu sögu að
segja. Því spyr ég: Er ekki
eitthvað í ólagi í þjóðfélagi
þar sem ein fyrirvinna í
góðu starfi getur ekki
framfleytt sér og sínum?
Móðir.
Mávager við
Tjörnina
NÚ SÉR maður ekki leng-
ur endur með litlu ungana
sína á Tjörninni. Síðastliðin
tvö ár hefur það viðgengist
að mávarnir á Tjörninni
éta ungana jafnóðum og
þeir skríða úr eggjunum.
Nú er mávagerið orðið svo
magnað að fólk veigrar sér
við að gefa öndunum, því
mávarnir hirða allt ætilegt.
Er ekki kominn tími til
að að rannsaka hvort
mávagerið á Tjörninni er
sýkt af salmonellu og kam-
fylobakter, sem er að
breiðast út sunnanlands.
Fólk hefur ekki lengur
ánægju af að ganga kring-
um Tjörnina á góðviðris-
dögum og skoða fuglalífið,
einn og einn ungi, nokkrar
endur og vel aldir mávar,
R-listanum til heiðurs.
Borgari.
Leiðakerfí SVR
KONA hafði samband við
Velvakanda og vildi kvarta
unda leiðarkerfí SVR. Hún
býr rétt hjá Réttarholts-
veginum og þar hefur SVR
tekið af alla vagna um helg-
ar, nema leið 7 og leið 3, en
þeir fara rosalegar króka-
leiðir. Miðsvæðis í Foss-
voginn vantar alveg ferðir.
Þetta er afar slæmt, þvi á
þessu svæði býr mikið af
eldra fólki, sem á erfítt með
að ganga langar leiðir til
þess að geta tekið strætis-
vagn.
V eitingastaðurinn
Caruso
VIÐ fórum tvær vinkon-
urnar út að borða fyrir
stuttu og fyrir valinu varð
veitingastaðurinn Caruso.
Við fengum frábæran mat
og þjónustan var alveg til
fyrirmyndar, sérstaklega
hjá Manuelo, sem vildi allt
fyrir okkur gera. Ekki
minnkaði ánægjan þegar
við þurftum að nýta okkur
snyrtinguna á staðnum.
Hún er alveg til fyrirmynd-
ar. Þar er allt fyrir konur,
hárfroða, hárúði og dömu-
bindi. Snyrtingin var ein-
staklega snyrtileg og gam-
an að sjá að veitingastaðir
leggi svona mikið upp úr
þeim. Hafíð okkar bestu
þakkir fyrir, við komum
örugglega aftur.
María og Kristín.
Tapad/fundid
Ræktin á
Suðurströnd 4
SÁ sem kom og spurði um
íþróttatöskuna sína í sið-
ustu viku, sem fannst ekki
þá en er fundin núna, getur
komið og annað hvort vitj-
að hennar í Ræktinni eða
hringt í síma 551-2515 eða
551-2355.
Karlmannsgleraugu
í óskilum
I kringum 15-júlí sl. fund-
ust karlmannsgleraugu á
þvottaplaninu hjá Esso,
Vesturbraut á Hornafirði.
Ef einhver kannast við að
hafa týnt gleraugum er
hægt að hafa samband í
síma 470-8226.
Starwars-skór
töpuðust
STARWARS-skórnir mín-
ir voru teknir í misgripum
úr kvennaklefanum í sund-
lauginni í Efra-Breiðholti
seinnipart fímmtudagsins
13. júlí sl. Þeir eru nr. 30,
merktir stöfunum mínum í
tungunni og ég sakna
þeirra sárt. Gætu þeir ver-
ið heima hjá þér? Éf svo er,
viltu þá hringja í mömmu í
síma 863-2238 eða í sund-
laugina. Með fyrirfram
þökk, Þrándur Snær, 6 ára.
Morgunblaðið/Golli
Víkverji skrifar...
RÚTUSLYSIÐ hræðilega á
Hólsfjöllum sl. sunnudag hef-
ur sett óhug að landsmönnum og
engin furða. Svo virðist sem alvar-
legum umferðarslysum fari fjölg-
andi hér á landi og nær daglega
berast fréttir af óhöppum í umferð-
inni. Mörgu er eflaust hér um að
kenna, en ekki fer á milli mála að
hinn almenni ölumaður verður að
taka til í eigin ranni í þessum efn-
um, hér dugir ekkert annað en
þjóðarátak til.
xxx
VÍKVERJA varð Ijóst að
ástandið er ekki beysið í þess-
um efnum, er hann las stutta frá-
sögn Morgunblaðsins í vikunni sem
leið af árekstri annarrar rútubif-
reiðar og vörubfls við Krók, austan
við Þjórsá um sl. helgi. Frásögnin
af slysinu var ekki beinlínis það
sem vakti athygli Víkverja, heldur
hitt að fulltrúi lögreglunnar sá
ástæðu til að geta þess að margir
ökumenn hefðu ekki virt tíma-
bundna lokun þjóðvegarins vegna
árekstursins, þrátt fyrir greinar-
góðar merkingar lögreglu þess efn-
is. Lögreglumaðurinn sagði að
nokkur hætta hefði skapast af þess-
um sökum, er bflar reyndu að kom-
ast leiðar sinnar framhjá farartálm-
um lögreglu.
xxx
EFLAUST var Víkverji ekki sá
eini sem rak í rogastans við
lestur þessarar fréttar. Er nema
furða að hér verði tíðum alvarleg
slys í umferðinni, þegar virðingar-
leysi borgaranna gagnvart lög-
gæslu er jafn grímulaust og í þessu
tflfelli. Hve stór fjöldi ökumanna
brýtur umferðarlögin úti á þjóðveg-
um landsins, ef fjölmargir ökumenn
þverbrjóta reglur að lögreglumönn-
um viðstöddum og nánast keyra þá
niður í viðleitni sinni til að komast
leiðar sinnar framhjá farartálmum?
Er þetta viðunandi ástand?
XXX
VÍKVERJI hefur enga reynslu
af umferðarstjómun, en hann
gerir sér þó grein fyrir að farar-
tálmar em ekki settir upp á vegum
landsins að nauðsynjalausu. I þessu
tilfelli var slíkt gert í kjölfar um-
ferðarslyss og í þeim augljósa til-
gangi að auðvelda störf lögreglu og
björgunarliðs á vettvangi, en tím-
inn er jafnan geysilega dýrmætur
þegar slys hefur hefur borið að
höndum. Því er ekkert annað en
fáranleg framkoma að virða ekki
slíka tálma þegar þeir hafa verið
settir upp. Getur virkilega verið að
einhverjum liggi lífið svo á, að þeir
geti ekki beðið meðan þeim er sinnt
sem raunverulega liggur lífið á?