Morgunblaðið - 02.08.2000, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
MIÐVIKUDAGUR 2. ÁGÚST 2000 3g
jafnvægis sé gætt gagnvart markaðs-
fyrirtækjum á þessu sviði, sem hafa
hagnaðarvon eigendanna fyrst og
fi-emst að leiðarljósi.
Eftir að aukið frjálsræði komst á
skipan útvarps- og sjónvarpsmála í
Evrópu og lofaði góðu um aukna fjöl-
breytni eftir að fyrstu einkastöðvam-
ar hófu starfsemi sína, hefur blaðinu
verið snúið við og æ meir stefnir í átt
til fákeppni. Það er sameiginleg
reynsla í Evrópulöndum, sem ráða-
menn þeiira lýsa æ oftar áhyggjum
sínum yfir, að hinir nýju íjölmiðlar
safnast stöðugt á hendur fárra aðila.
Heimsvæðingin á þessu sviði birtist
einnig í vaxandi yfirráðum útlendra
lisafyrirtækja í skemmtanaiðnaðin-
um. Það er því mjög tímabært að vara
við þeim áhrifum, sem þessi þróun
getur óhamin haft fyrir menningarleg
markmið á þjóðemislegum forsend-
um í hinum einstöku löndum.
Ráðherranefnd Evrópuráðsins
beindi þeim tilmælum til ríkisstjórna
sinna í janúar í fyira, að staða fjöl-
miðla í almannaþágu verði tryggð og
þeim gert kleift að nýta sér möguleika
á sviði hinnar nýju fjarskiptatækni og
veita nýja þjónustu, sem hún býður
upp á. Jafnframt verði fjölmiðlum í al-
mannaþágu tryggður viðunandi og
ömggur rekstrargrundvöllur, sem
geti falið í sér opinberar fjái’veitingar
og eigið aflafé.
Þá em ríkisstjómimar hvattar til
að íhuga setningu sérstakra ákvæða
til að tryggja fjölmiðlum jafnan að-
gang að nýjum útsendingar- og
myndlyklakerfum, sem nauðsynleg
em, þegar hefja skal dreifingu sjón-
varpsefnis á stafrænan hátt.
Á fundi menningarmálaráðherra
Evrópuráðsins í Póllandi í júní sl. kom
fram ítrekaður stuðningur við ljós-
vakamiðla í almannaþágu enda væm
þeii’ ömggasta tryggingin fyrir jöfnu
aðgengi allra borgaranna að upplýs-
ingum, sem endurspegli ólíkar skoð-
anir á breiðum grundvelli.
Þessar ályktanir era mjög í sama
anda og þær samþykktir, sem
Evrópusamband útvarps- og sjón-
varpsstöðva hefur gert á sínum vett-
vangi og beint til viðkomandi valda-
stofnana. Allar horfur em á að EBU
muni á komandi ámm beita sér enn
frekar fyrir öflugri kynningu á kost-
um og nauðsyn hinna opinbem fjöl-
miðla í almannaþágu og tryggja þeim
sjónarmiðum áframhaldandi stuðning
almennings og stjórnvalda í ríkjum
Evrópu.
Höfundur er útvarpsstjóri
Ríkisútvarpsins.
Cerbu bílinn kláran
fyrir fríib
<5g> TOYOTA
VARAHLUTIR
Nýbýlavegi 8 • 5; 570 5070
-----‘N
oso
hendur fólki, aftur og aftur og í sem
víðustu samhengi, án þess að þær
séu studdar rökum eða byggðar á
staðreyndum, hvað þá að nokkur
beri ábyrgð á því sem sagt er. Ef
þetta er gert nógu oft og nógu lengi
fer almenningur að trúa því. Þetta
kunni Göbbels, og þetta kunni einnig
hinn rússneski Beria, að ekki sé
minnst á Joe McCarthy, öldunga-
deildarþingmanninn í Bandaríkjun-
um. Hann stýrði nefnd sem átti að
kynna sér „óamerískar hugsanir og
starfsemi". Aðferð og athæfi hans
var kallað „Mccarthyismi". Margir
amerískir listamenn og mennta-
menn vom hundeltir og ofsóttir og
bornir sökum um þýlyndi og fylgis-
spekt við Sovétmenn. Að hafa sam-
band við rússneska menn, eða eiga
vini í þeim löndum sem vom undir
sovéthælnum, var skilgi’eint sem
„óamerískt." Það vom slíkar aðferð-
ir sem Sigurbjörn fordæmdi í at-
hugasemd sinni.
Eg hélt reyndar að þessir tímar
væru liðnir, nú væri skynsamlegum
rökum beitt þegar deilt væri um
málefni sem menn væm ósammála
um. Það er ekki hægt að rökræða
um uppnefni eða upphrópanir. Eitt
versta uppnefni frá þessum kalda-
stríðstíma og mikið notað skammar-
yrði, var orðið „kommi.“
Það var einkum notað og því beitt
gegn þeim sem börðust gegn því að
Island yrði hersetið áfram að loknu
stríði. Slíkt viðhorf var uppnefnt
sem kommúnískt og sagt bæði
óamerískt og fjandsamlegt hinu
unga lýðveldi.
Ekkert í þeirri ræðu sem Sigur-
björn flutti í Miðbæjarskólaportinu,
og vísað er til í grein BK, réttlætir
það að kalla hann uppnefninu
„kommi“, hann talaði þar ekki um
dýrð og blessun sovétkerfisins.
Það vill svo til að ræður þær sem
hann flutti þennan áratug era varð-
veittar í bók, sem auðvelt er að nálg-
ast, heitir hún „Draumar landsins"
gefin út 1949 af Þórhalli Bjarnar-
syni.
í þeim ræðum segir Sigurbjöm
hug sinn um afstöðu landsmanna til
stói'veldanna í austri og vestri. Ég
vitna í tvær ræður. Sú fyrri heitir „Á
krossgötum" og er flutt á útifundi í
Reykjavík 31. mars 1946. Þar ræðir
Sigurbjörn um hersetumálið og seg&
ir svo um sjálfsvirðingu þjóðar sem
selur land sitt í hendur stórveldis:
„Við missum traust og virðingu
allra þjóða....Við missum sjálfstraust
og sjálfsvirðingUj.... Við missum
Einar Þveræing, Árna Oddsson tár-
votan í Kópavogi, missum Jón Sig-
urðsson, því að við höfum svikið þá
alla.“
I þessari ræðu er hvorki fjallað
um kapítaliskt þjóðfélagskerfi né
sovéskt. Sigurbjörn lætur sig varða .
framtíð og hagsæld íslands, með
orðsins brandi berst hann fyrir sjálf-
stæði þess, án þess að gera lítið úá'
mætti stórveldanna í austri og vestri
sem áttu í útistöðum - „kalda stríð-
inu.“
Næsta ræða ber yfirskriftina
„Gerum Island ekki viljandi að víg-
hreiðri.“ Hún er flutt í útvarp 1. maí
1946. Þar ræðir Sigurbjörn um
Bandaríkin og Sovétríkin, stórveldin
í vestri og austri, og mætti þar búast
við því sem BK gerir skóna, að vest-
urveldunum sé hallmælt en Sovét-
veldið hafið til skýjanna, en svo er
ekki. í þessari ræðu segir Sigur-
björn m.a.:
„Ég hugsa, að ég geti ekki talist
neinn sérstakur Rússa-dýrkandi. Ég
skal hreinskilnislega játa, að ýmis-,_
legt þeirra atferli annað hvort skil
ég ekki eða þá að það er eitthvað
annað en ég get fellt mig við. En
þeir, sem af ótta við Rússa vilja flana
í fangið á Ameríku, minna mig á
óheppna fjallgöngumenn, sem
hlaupast fyrir björg af ótta við tröll-
in í þokunni. Um Bandaríki Norður-
Ameríku er það að segja, að þau em
ágætt land og þar býr ágæt þjóð.“
Athugasemd BK um Sigurbjörn
biskup á ekki heima í grein hans.
Hún á hvergi heima því hún er ekki
sönn. Þjóðin hefir hingað til metið,
Sigurbjöm Einarsson sem trúarleið-
.toga og mun gera það framvegis.
Höfundur er prestur.
Minnum á, að auglýsingapantanir fyrir
sérblaðið HeimiIi/fasteignir, sem kemur út
miðvikudaginn 9. ágúst, þurfa að berast
fyrir kl. 16.00 fimmtudaginn 3. ágúst.
Dómar -
fordómar
30 ára frábær reynsla á
þúsundum íslenskra heimila
• 30/50/100/120/200 eða 300 lítra
• Blöndunar- og öryggisloki fylgir
• 20% orkusparnaður
• Hagstætt verð
hitakútar
úr ryðfríu stáli
MIKIÐ hefir verið
ritað og rætt um
Kristnihátíðina á Þing-
völlum, 1. og 2. júlí s.l.
Sumt af því hefir verið
jákvætt,_ annað nei-
kvætt. Ég var ekki á
landinu dagana sem
hátíðin var haldin, svo
ég átti þess ekki kost
að vera þar. Ég hef tal-
að við fjölda fólks sem
þar var og er það allt
sammála um að hátíðin
hafi verið hrífandi og
farið hið besta fram og
verið þeim sem að
henni stóðu til mikils
sóma.
Á móti koma svo neikvæðar radd-
ir, sem vom farnar að heyrast áður
en hátíðin var haldin, og hafa magn-
ast þennan mánuð frá því að hátíða-
haldinu lauk. Margt er þar harðort í
garð kirkju og Kiistni, og sýnist mér
það stundum vera af því tagi þegar
hver étur upp eftir öðmm vitleysu
og fordóma og gerir að sinni hugsun
eða áliti.
Einkennilegt þykir mér þegar far-
ið er af stað með kæramál á hendur
Sigurbirni Einarssyni biskupi þegar
hann líkir starfsaðferðum þeirra
sem hallmæla kirkju og Kristni við
starfsaðferðir sem notaðar vora af
nasistum og kommúnistum.
Fimmtudaginn 27. júlí s. 1. birtist
grein í Morgunblaðinu eftir Bjama
Kjartansson verkefnisstjóra, (BK),
þar sem hann segir frá því að hann
og kona hans hafi farið á Þingvöll
seinni hátíðardaginn og dvalið þar
allan tímann meðan dagskrá stóð yf-
ir. Segir hann að flest hafi sér líkað
vel, umgerðin um hátíðina hafi verið
sérstaklega smekkleg, þar hafi ekk-
ert verið of eða van, sálmaval hafi
verið gott í meginatriðum, svo og
tónlistin á konsertinum. Hann segir
þó að það eina sem hafi farið í taug-
arnar á sér hafi verið „mærðarvæl í
ýmsum ræðumönnum."
En alveg óvænt fer BK að ræða
um Sigurbjörn Einarsson biskup er
hann segir:
„Fyrrverandi biskup kvartar und-
an þjóðernissinnum og
kommum í pistli sínum
um eftirmála. Mér kom
þetta dálítið á óvart,
sérstaklega vegna þess
að hann, að sögn jafn-
aldra hans, sjálfur fyllti
hóp þeiri-a síðarnefndu
hér á árum áður og hélt
innblásnar ræður í
Miðbæj arskólaportinu
um kapítalista, heims-
valdastefnu vestur-
veldanna og dýrð og
blessun Sovétkerfisins.
Margir muna það enn
Jón en líklega er batnandi
Bjarman mönnum best að lifa í
þessum efnum sem
öðrum.“
Sigurbjörn Einarsson biskup lét
þjóðmál til sín taka á fimmta áratug
Kristnihátíð
Það er ekki hægt, segir
Jdn Bjarman, að rök-
ræða um uppnefni eða
upphrópanir.
síðustu aldar. Hann var óragur að
halda fram skoðunum sínum. Ýmsir
vom honum ósammála og lögðu
jafnframt illt til hans og baktöluðu
hann. Það mun vera auðvelt að finna
þessu stað í dagblöðum frá þeim
tíma, bæði skrifum hans og fullyrð-
ingum annarra um hann, yfirleitt
var máli hans ekki svarað með rök-
um.
Aðferðin, sem beitt var gegn hon-
um, er alþekkt. Sakir eru bornar á
///•
Einai*
______ Farestveit & Co hf
Borgartúni 28, » 562 2901
www.ef.is
AUGLÝSINGADEILD
Sími: 569 1111 • Bréfasími: 569 1110 • Netfang: augl@mbl.is