Morgunblaðið - 30.08.2000, Blaðsíða 42

42 MIÐVIKUDAGUR 30. ÁGÚST 2000
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
ODDNÝ SOFFÍA
INGVARSDÓTTIR
+ Oddný Soffía
Ingvarsddttir,
fyrrverandi borgar-
fulltrúi og húsfreyja,
fæddist á Gaulverja-
bæ í Flúa 17. júní
1903. Hún lést á
Skógarbæ 19. ágúst
siðastliðinn og fúr
útför hennar fram
frá Fossvogskirkju
29. ágúst.
. Með fáeinum orðum
langar mig að minnast
góðrar konu sem látin
er í hárri elli.
Soffía Ingvarsdóttir er mér, eins
og flestum sem kynntust henni, ákaf-
lega minnisstæð. Sem sjö ára telpa
kom ég fyrst á heimili hennar og
Sveinbjamar á Smáragötunni í
Reykjavík. En við Guðrún dóttir
hennar vorum bekkjarsystur öll
skólaárin og miklar vinkonur. Auk
hjónanna og tveggja dætra var þar til
heimilis sr. Ingvar, faðir Soffíu, þá
orðinn aldraður maður. þar voru
einnig stúlkur sem hjálpuðu til við
heimilisstörfm. Stundum voru það
ungar mæður í erfíðleikum.
I mörg hom var að líta hjá Soffíu.
Ég kynntist því að hún var á þeim ár-
um framarlega í starfi Kvenfélags Al-
þýðuflokksins og fylgdu því mikil
fundastörf og umræður. Nú liðu árin,
bernsku- og unglingsár okkar Guð-
rúnar og mér lærðist að Soffia gegndi
margvíslegum trúnaðarstörfum íyrir
Alþýðuflokkinn og réttindasamtök
kvenna. Hún hafði mikla forystuhæfí-
leika samfara hæfni til málamiðlunar.
Hún var fundvís á það hvar hæfileik-
ar fólks lágu og var allra manna mest
uppörvandi.
Auk heimilisins höfðu þau Svein-
bjöm sumarbústað upp í Mosfells-
veit.
Ég gæti skrifað langt mál um dá-
semdir þessa sumarbústaðar og lífs-
ins þar, svo vel er það mér minnis-
stætt. í stuttu máli sagt var
bústaðurinn, eins og heimilið, ein-
staklega hlýlegur. Hann hafði Svein-
bjöm byggt, Soffía sem var snjöll
hannyrðakona, hannaði og saumaði
púða með skíðamanni og ýmsar vegg-
myndir. Á lóðinni ræktuðu þau hjónin
tré, runna og matjurtir af miklum
áhuga. Jarðvegur var kannski ekki
upp á það besta, en með árvekni og
mikilli áburðargjöf varð lóðin að
gróðurvin. Soffia bjó yfir miklu and-
legu fjöri. Hún var hugmyndarík og
hafði unun af tilbreytni, hvort sem
það var í breytingum innanhúss, í því
að vinna nýstárlega handavinnu eða
að skreyta köku fallegum litum. Hún
var óþrjótandi í að finna fagra staði í
nágrenni borgarinnar, þar sem gott
var að ganga stundarkom sér til
hressingar. Við Guðrún unnum jafn-
an saman í próflestri og man ég að við
líka voram oft /egnar að komast út
undir bert loft. I samræðum var Soff-
ía afar skemmtileg, frásögn hennar
var auðug af óvæntum atvikum eða
skoðunum og lituð af kímni. Mig furð-
aði þess vegna ekki er ég frétti síðar
að hún hafi fengist við ritstörf. Er
hún var á áttræðisaldri birtist smá-
saga eftir hana í tímariti. Þar fjallar
hún um atvik sem gat hafa gerst á
bemskuheimili hennar, fjölmennu
prestsheimili úti á landi. Atvikið fjall-
ar um mann sem á einhvem hátt var
minni máttar og ber sagan vitni um
samúð hennar og virðingu fyrir ein-
staklingnum. Soffía lifði Mfinu af
kjarki og sjálfstæði, meira en títt var
um aðrar konur sem ég kynntist fyrr
ááram.
Soffia var glæsileg kona og smekk-
leg í klæðaburði. Andlitið var svip-
mikið og augun fögur. Enn sé ég hana
fyrir mér á níræðisafmælinu, þá í
skærgrænum kjól með hvítum kraga.
þá sem oftar á seinni árum hafði Guð-
rún efnt til veislu 17. júní, í þetta sinn
í félagsheimilinu að Villingaholti í
Flóa. Var þar margt um manninn til
að samfagna Soffíu, afkomendur,
skyldmenni og vinir.
Fyrir ýmsum áföllum varð Soffía á
lífsleiðinni, það þyngsta var dauði
eldri dótturinnar, Júlíu, langt um ald-
ur fram. En hún beygði
sig undir örlögin með
styrk og jafnaðargeði.
í herbergi Soffíu í
Árskógum áttum við
nokkrar samverastund-
ir. þó að hugur hennar
væri orðinn fjarlægur
er við sáumst í vor, var
augnaráð hennar og
viðmót enn það sama er
hún kvaddi mig. Nú er
löngum samvistum
þeirra mæðgnanna
Soffiu og Guðrúnar lok-
ið, en Soffia naut ein-
stakrar umhyggju Guð-
rúnar þar til yfir lauk. Minningin um
Soffíu er mér afar kær, og ég er
þakklát forsjóninni fyrir að hafa
fengið að kynnast henni.
Guðrúnu, tengdasonum Soffíu og
fjölskyldum vottum við hjón einlæga
samúð.
Júhanna Júhannesdúttir.
Mig langar í nokkram fátæklegum
kveðjuorðum að minnast Soffíu Ing-
varsdóttur, fyrrverandi borgarfull-
trúa og varaþingmanns Alþýðu-
flokksins. Soffía lést 97 ára gömul og
lifði því næstum alla tuttugustu öld-
ina, öld tæknibreytinga og þróunar
með þeim gífurlegu þjóðfélagsbreyt-
ingum sem einkenna þetta tímabil í
samfélagi okkar. Hún var ekki í hópi
þeirra sem stóðu hjá, þvert á móti var
hún ein fárra kvenna sem tóku þátt í
stjómmálum og mótuðu samtíð sína á
fyrri hluta síðustu aldar.
Ég var svo lánsöm að kynnast Soff-
íu háaldraðri, en hún bjó í Kópavogi í
nokkur ár. Hún var ennþá rólfær og
hress meðan hún bjó í Fannborg og
lét sig ekki vanta í kosningakaffi á
kjördag þótt komin væri vel yfir ní-
rætt. Hún sýndi því áhuga sem við
voram að gera og fylgdist með því
fólki sem var í forystu jafnaðar-
manna, stjómmálahreyfingunni sem
hún studdi allt sitt líf og gaf krafta
sína um áratugaskeið. Það leiftraði
ennþá af þessari öldraðu gáfulegu
konu og maður var gripinn hlýhug og
virðingu í návist hennar. Soffia lét
ekki öldran eða breytingar á heilsu
aftra sér frá þátttöku í því sem hugur
hennar stóð til og hún gat ráðið við.
Þegar sjónin bilaði nýtti hún sér
hljóðbókasafnið, hún fylgdist með
menningarmálum og þjóðmálum og
hún hafði alla tíð skoðanir á pólitík.
Soffia Ingvarsdóttir var borgarfull-
trúi fyrir Alþýðuflokkinn í 15 ár frá
1938 til 1953. Hún tók þátt í stofnun
Kvenfélags Alþýðuflokksins í
Reylyavík 1937, var formaður félags-
ins frá 1943 í nær aldarfjórðung og
heiðursfélagi þess. Soffía sat í mið-
stjóm Alþýðuflokksins frá 1938 til
1967 og gegndi margvíslegum trún-
aðarstörfum fyrir flokkinn, m.a. rit-
stýrði hún á tímabili sérstakri
kvennasíðu Alþýðublaðsins. Hún var
varaþingmaður Gylfa Þ. Gíslasonar
og tók sem slík sæti á Alþingi. Gylfi
hefur sagt mér að Soffía hafi verið
mjög atkvæðamikil í flokksstarfi. Þar
hafi farið stórgáfuð kona sem vakti
athygli með öllu sem hún setti fram.
Soffía hafi haft áhuga á allri pólitík og
engum hafi dulist hvort heldur var í
ræðu eða riti að þar fór mikilhæfur
stjómmálamaður sem sópaði að. Fá-
ar konur hafi gert sig gildandi á þess-
um áram og hún hafi verið ein helsta
forystukona í Alþýðuflokknum ásamt
Jóhönnu Egilsdóttur sem jafnframt
var í forystu í verkalýðsarmi hreyf-
ingarinnar. Hún hafi vakið mikla at-
hygli fyrir sögu sem birtist í tímarit-
inu Perlu og þótti mjög góð. Ljóst er
að að Soffía var mjög ritfær kona,
seinna skrifaði hún í önnur tímarit,
m.a. Húsfreyjuna auk þess að skrifa
pólitískar greinar og hún mun hafa
haldið dagbók fram á efri ár.
Ég tengdist Soffíu við það að Jóna
systurdóttir mín giftist Sveinbimi
dóttursyni hennar og frá þeim hef ég
að Soffía hafi oft minnst vina og góðra
samferðarmanna frá áranum í póli-
tík, minna rætt um eigin afrek eða
pólitíkina sem slíka en ávallt verið
sannur jafnaðarmaður. Þegar við
Soffía hittumst fann ég bæði til aðdá-
unar og þakklætis og á kveðjustund
vil ég votta henni djúpa virðingu og
þökk fyrir hönd okkar jafnaðar-
manna sem nú höldum uppi barátt-
unni undir sömu merkjum jafnréttis
og réttlætis. Að leiðarlokum sendum
við fjölskyldu Soffiu hlýjar kveðjur
og þökkum framlag mikilhæfrar
konu til framgangs jafnaðarstefn-
unnar. Blessuð sé minning Soffíu
Ingvarsdóttur.
Rannveig Guðmundsdúttir.
höndum: „Nóg af sterku kaffi og feitu
keti.“ Þótt minningarnar sem ég á
um hana ömmu mína kalli fyrst fram
myndir af litskrúðugum blómum,
kaffibollum og dillandi hlátri er þó
minningin um gullfallega, hjartahlýja
konu með einbeittan vilja og nær
óþrjótandi lífsorku sú minning sem
ristir hvað dýpst. Ég og fjölskylda
mín eram þess ævarandi þakklát hve
lengi við gátum notið samvista við
hana. Megi Guð blessa minninguna
um hana ömmu Soffíu.
Tryggvi M. Baldvinsson.
hana fróðari en áður.
Þau hjón eignuðust tvær dætur og
sú mikla sorg kom yfir þau að missa
eldri dóttur sína, Júlíu, glæsilega og
vel gefna konu úr ólæknandi sjúk-
dómi á besta aldri en sú huggun beið
þeirra að sjá bamaböm sín vaxa úr
grasi hvert öðra efnilegra.
Þessum fáu og fátæklegu orðum
fylgja að lokum hinstu þakklætisorð
yfir móðuna miklu og samúðarkveðj-
ur til þeirra sem syrgja góða konu.
Egill Júnasson Stardal.
Þegar ég var ungur drengur og
sólin skein alla daga bjuggu afi Svein-
bjöm og amma Soffía á Smáragötu.
Þangað var ætíð gott að koma og fyr-
ir unga fróðleiksfúsa pilta var heimili
ömmu og afa alger gullnáma. Miklir
fjársjóðir bóka þöktu veggina í her-
berginu hans afa. Sumar þeirra voru
dularfullar og á annarlegum tungu-
málum, en aðrar fullar af spennandi
myndum og frásögnum frá fjarlæg-
um heimshomum. Þar var líka til
gríðarstórt kort af allri heimsbyggð-
inni og var það uppspretta ófárra æv-
intýranna. Háaloftið var einnig vett>
vangur dulúðugra atburða sem létu
lítil hjörtu slá hraðar og það að
hlaupa upp á háaloft og sækja ís í
frystikistuna án þess að kveikja ljósið
var nær óleysanlegt manndómspróf.
Garðurinn hennar ömmu var henni
mikið hjartans mál og bar henni fag-
urt vitni. Vel hirtur, fullur af fjöl-
breyttum, litsterkum blómum sem ég
kunni aldrei almennileg skil á og há-
um trjám þar sem hægt var að klifra
svo hátt sem kjarkurinn leyfði. Á sól-
ríkum sumardögum, sérstaklega eft-
ir að ég og Þrándur frændi höfðum
lokið við að slá grasblettinn, bauð
amma upp á dísætar pönnukökur og
mjólkurglas í garðinum sem við nut-
um svo á litla hvíta bekknum, sem
alltaf stóð úti í garði á sumrin. I litla
eldhúsinu á Smáró var það amma
sem stjómaði. Þar var oft setið,
spjallað og hlegið, og kannski tekin
upp svo sem eins og ein Spur-flaska
fyrir unga manninn. í stofunni, sem
alltaf var svo snyrtileg, tók amma oft
í spil með okkur krökkunum og ég tel
mig enn búa að þeirri þrotlausu þjálf-
un sem ég hlaut á þessum áram í Ól-
sen-Ólsen, Svarta-Pétri og Þjóf.
Heimsóknimar til ömmu og afa á
þessum áram vora því alltaf ánægju-
legar og umvafðar ástúð og hlýju, líkt
og pelsinn hennar ömmu sem ég var
handviss um að væri mýksta flík í
heimi. Þótt árin liðu, mjólkurglösin
breyttust í kaffibolla og ferðimar upp
á háaloft væra ekki lengur eins
spennandi vora heimsóknimar til
ömmu ávallt hinar ánægjulegustu,
þótt ekki væri tO annars en að spjalla
um málefni líðandi stundar. Stjóm-
málin vora ömmu kær og fylgdist hún
alla tíð vel með því sem gerðist í
landsmálunum og hafði oft einarðar
skoðanir á þeim málum. Amma hafði
einnig mfldð og gott skopskyn og
hvar sem hún kom var hláturinn
sjaldan langt undan. Yfirleitt henti
hún mest gaman að sjálfri sér, en
einnig kom fyrir að saklaust fólk sem
slysaðist til að hringja í skakkt númer
fékk tflsvör sem gleymast ekki í bráð.
Hún hafði alla tíð mikinn áhuga á því
sem ég tók mér fyrir hendur og virt-
ist aldrei þreytast á að hlusta á mig
berjast í gegnum hin margvíslegustu
verk á píanóið, en oft var það að ég
kom við á Smáragötunni bara til þess
að spila eilítið fyrir hana og afa, með-
an hans naut við á Smáragötu. Er ég
tók þá ákvörðun að leggja píanóleik-
inn á hilluna og snúa mér að tónsmíð-
unum man ég ekki eftir að amma
andmælti því nokkurn tíma. Þess í
stað mætti hún á þá tónleika þar sem
verk mín vora flutt og gerði það sam-
viskusamlega á meðan heilsan bauð.
Amma flutti í Fannborg nokkra eftir
að afi Sveinbjöm lést og bjó sér þar
fagurt heimili þangað sem gott var að
koma. Garðskáli var nú í stað fallega
garðsins á Smáragötu og varð hann
strax mikið augnayndi. Fannborgin
varð fljótlega langömmubömunum
það sem Smáragatan var okkur þótt
minni væri og leyndardómamir
færri. Hér vora ennþá skringilegu
kringlóttu pullumar sem amma bjó
tfl og teskeiðaboxið með myndinni af
pörapiltunum tveimur. Eg spurði
hana eitt sinn hveiju hún þakkaði
langlífið. Hún hafði svörin á reiðum
Margir munu án efa minnast þess í
dag þá er vinir og vandamenn kveðja
Soffiu Ingvarsdóttur hinstu kveðju
að með henni er gengin einhver
merkasta kona okkar þjóðar á öldinni
sem nú hefur kvatt. Kona sem lifði þá
öld nær alla og lét víða að sér kveða á
sviði þjóðmála, menningar- og mann:
úðar. Löngum starfsferli er lokið. I
þessari stuttu kveðjugrein er ekki
ætlunin að rekja merkan æviferfl
Soffiu á þessum vettvangi, heldur
einungis flytja fáein skyldug þakk-
lætisorð fýrir nær ævilöng kynni
hennar og þess sem hér heldur um
blekfjöður.
Það var í lok heimsstyrjaldarinnar
síðari sem þau hjónin Sveinbjöm Sig-
uijónsson magister og kennari, síðar
skólastjóri og Soffía Ingvarsdóttir
fengu að reisa sér lítið hús á bújörð
foreldra minna til dvalar í frístundum
húsbóndans á sumram og skíðaiðk-
unar á vetrum. Þetta varð upphaf vin-
áttukynna þessara aðila sem entust
ævflangt. Sveinbjöm tók þá að sér
óbeðinn e.k. leiðbeiningarstarf eða
handleiðslu fyrir undirritaðan, bald-
inn strák á námsáram hans með
þeirri hæglætis festu og hlýhug sem
öll óhlýðni vék fyrir og sleppti í raun
ekki til fulls taumnum fyrr en endan-
legu marki var náð. Tfl hans var jafn-
an gott að leita ef einhvem vanda bar
að höndum á þeim vettvangi og njóta
jafnframt hlýlegs atlætis húsfreyj-
unnar sem ætíð var blandin skemmti-
legu spaugi. Hægt er að minnast
margra ánægjulegra stunda uppi í
Múlahlíð, en svo nefndu þau hjón
sumarhús sitt, eða á Smáragötu 12
þar sem heimfli þeirra stóð alla tíð.
Þau voru mjög samhent og bæði
höfðu vakandi áhuga á öllum lands-
málum, ekki síst því er að menntun
og menningu laut, jafnan jákvæð í
anda gagnvart nýmælum og hleypi-
dómalaus. En þó höfðu þau ætíð
myndað sér fastar og vel rökstuddar
skoðanir um menn og málefni. Soffía
var hin allra skemmtilegasta kona í
slíkum viðræðum, réð yfir góðri frá-
sagnargáfu sem oft var krydduð
markvísri en góðlátlegri kímni eða
fínlegri hæðni sem hún átti til að
beita gagnvart sér sjálfri ekki síður
en öðram. Samræðustund með Soffíu
Ingvarsdóttur var skemmtan - en
maður fór líka jafnan af fundi við
Fyrsta minning mín um Soffíu
Ingvarsdóttur er frá fundi Alþýðu-
flokksfélags Reykjavíkur, sem hald-
inn var í Alþýðuhússkjallaranum, lík-
lega árið 1955. Ég hafði heyrt um
hana talað og vel af henni látið, en
ekki kynnst henni persónulega. Á
þessum fundi sat ég við sama borð og
hún og heyrði hana ræða um málefni
bama í almennri stjómmálaumræðu
á fundinum. - Ég heillaðist af Soffiu,
allri framgöngu hennar, sem var mót-
uð af virðuleika og hógværð, og ekki
síður þeirri hugsun og hugsjón, er
fram kom í orðum hennar. Og það
hlustuðu allir þegar Soffía talaði.
Leiðir okkar lágu síðar saman af
ýmsum ástæðum; á stjómmálafund-
um og í fjölskylduboðum. Þau kynni
juku stöðugt álit mitt á þessari
merkflegu konu, sem alla tíð hafði
jafnaðarstefnuna að leiðarljósi og
barðist einkum fyrir réttindum bama
og kvenna og allra þeirra, sem eiga
imdir högg að sækja í lífsbaráttunni.
Eftir að hún hætti afskiptum af
stjómmálum fylgdist hún grannt
með störfum og gengi Alþýðuflokks-
ins og ósjaldan var það fyrsti hluti
umræðuefnis okkar að fara yfir stöðu
og framgang flokksins. Hún hafði
mjög ákveðnar og einarðar skoðanir
á steftiumótun hans og störfum ein-
stakra þingmanna. En skoðanir
hennar mótuðust fyrst og fremst af
mannkærleik og góðvfid og ríkri rétt-
lætiskennd. Hún var sannarlega í
hópi þeirra, sem nefndir hafa verið
eðalkratar.
Soffía var einstaklega glæsfleg og
aðlaðandi kona og þrátt fyrir mikil
veikindi síðustu æviárin hélt hún
þeirri reisn, sem ávallt fylgdi henni.
Hún var í hópi þeirra kvenna, sem
höfðu veruleg áhrif á pólitíska þróun
mikilvægra málaflokka í jafnréttis-
baráttu kvenna og lögðu grann að
margvíslegum réttarbótum þeim til
handa. Hennar kynslóð er nú að
hverfa og fáir muna lengur sigrana
og árangurinn. Réttindin öll þykja nú
sjálfsögð og fæstir vita hversu þung-
ur róðurinn gat verið. Með Soffíu er
horfinn fulltrúi kynslóðar sem lifði
einhverja mestu umbrotatíma í lífi Is-
lendinga. Hún lagði sitt til málanna
svo að þjóðin mætti njóta betra lífs. -
Guð blessi minningu þessarar merku
konu.
Árni Gunnarsson.
ÞORBJÖRG
JÓNSDÓTTIR
+ Þorbjörg Jóns-
dóttir fæddist á
Akureyri 9. ágúst
1934. Hún lést á
Landspítalanum (
Fossvogi 13. ágúst
síðastliðinn og fór
útför hennar fram
frá Fossvogskirkju
21. ágúst.
Kær vinkona kvödd.
Við kynntumst fyrir
60 áram, þá fimm og
sex ára gamlar. Löng
og Ijúf vinátta sem
aldrei bar skugga á.
Margar ljúfar minningar frá
bemsku- og uppvaxtarárunum sem
gott er að hugsa til nú.
Á langri ævi gerist margt og ekki
sjálfgefið að maður haldi æskuvinum
sínum, en Bíbí var alltaf besta vin-
kona mín, það breyttist aldrei. Þegar
hún flutti tfl London saknaði ég
hennar mikið. Þegar hún svo kom
heim frá London með Ingu Lísu sól-
argeislann sinn var þráðurinn tekinn
upp aftur. Seinna kom svo Þórarinn
inn í líf hennar og varð
það henni til mikillar
gæfu. Hann stóð þétt
við hlið hennar til síð-
asta dags. Síðasti ljós-
geislinn í lífi hennar var
nýfædd dóttir Ingu
Lísu, Sunneva, sem ber
nafn sólarinnar, sagði
Bíbí.
Bíbí var yndisleg og
gefandi. Jafnvel eftir
að hún var orðin svona
mikið veik, leitaði ég til
hennar tfl að fá styrk.
Hún gat alltaf gefið
bros og huggað. Kær-
leikurinn var hennar aðalsmerki. Á
kveðjustundinni var hún að blessa
mig og mína en hugsaði minna um
sjálfa sig.
Ég bið Guð að blessa minningu
Bíbíar, sjálf er ég honum þakklát fyr-
ir að hafa leyft mér að kynnast og eiga
að vinkonu slíka mannkostakonu.
Ástvinum hennar sendi ég samúð-
arkveðjur.
Jakobtna Guðmundsdóttir
(Bíbí).