Morgunblaðið - 30.08.2000, Blaðsíða 38

38 MIÐVIKUDAGUR 30. ÁGÚST 2000
--------------------------
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ Gísli Sigurðsson
fæddist að
Kappastöðum í
Fljótum í Skagafirði,
sem þá var hjáleiga
frá kirkjujörðinni
Felli hinn 15. októ-
ber 1916. Hann and-
aðist aðfaranótt
laugardagsins 19.
ágúst síðastliðinn.
Foreldrar hans voru
Sigurður Ásgríms-
**"son, f. 26.6. 1883, d.
1936, bóndi og sjó-
maður og Jóhanna
Lovísa Gísladóttir, f.
21.8. 1881, d. 2.1. 1973. Systkini
Gísla voru: Jónína Kristín Sigurð-
ardóttir, f. 1.5. 1906; Grímur Sig-
urðsson, f. 5.4. 1912; María Sig-
urðardóttir, f. 7.8. 1913; Sigurður
Ásgrímur Sigurðsson, f. 11.9.
1919; Stefán Eiríkur Sigurðsson,
f. 6.2. 1921 og Jóhann Sævaldur
Sigurðsson, f. 22.10. 1922. Tvö
þeirra eru enn á lífi, María, sem
býr á Ólafsfirði og Stefán, sem býr
í Reykjavík.
Eiginkona Gísla var Freyja
Steinólfsdóttir Geirdal, f. 18.12.
•T ------
Nú er kveðjustundin komin og ég
set þessar hugleiðingar á blað fyrir
hönd okkar systkinanna svo þær
verða í bland okkar allra, og mínar
eigin hugleiðingar. Eftir nokkum
baming við sjúkdóma ertu allur. Að-
faranótt laugardagsins 19. ágúst lauk
tæplega 84 ára ævi þinni. Ég var hjá
þér ásamt sonarsyni þínum og al-
nafna þegar stundin rann upp, hún
var friðsæl, þú virtist sæll og þó
vissulega sé söknuðurinn mikill þá
itegir hjartað og væntumþykjan okk-
ur að við eigum að vera sátt eins og
þú á þessari stundu. Dauðinn er
óneitanlega órætt og skrítið fyrir-
bæri. Við vitum lítið um hann né held-
ur hvað tekur við að honum loknum.
Stundum ræddum við þessi mál og ég
held að þú hafir hitt naglann á höfuð-
ið eins og svo oft áður þegar þú sagðir
að sennilega væri líka best að vita
ekki hvað tæki við. Þá gæti hver og
einn gert sér sínar væntingar, gæti
haft sína trú og það væri e.t.v. best að
hver og einn hefði nokkuð um það að
segja hverju hann tryði. Ég er vissu-
lega sammála þér en jafnframt því að
best sé og mikilvægast að leggja
áherslu á lífið fyrir dauðann. Það er
- þó til og við getum þó nokkra ráðið
um það.
Þú byrjaðir snemma á sjónum,
sem þá var siður og varst raunar
kominn í róðra frá Málmey strax fyr-
ir fermingaraldur og segja má að
sjórinn hafi alltaf verið þér einkar
kær. Þú varst við flestar tegundir af
veiðum og á mörgum og ólíkum far-
kostum um ævina og þú lifðir svo
sannarlega tímana tvenna í þeim efn-
um. Eflaust hafa þau verið ófá verkin
og ólík sem þú vannst til sjós, enda
varst þú bæði skipstjóri, stýrimaður
og kokkur góður, þó oftast værir þú í
vélinni. Enda varst þú völundur hinn
mesti á jám ogyélar hvaða nafni sem
þær nefndust. í fámennum byggðar-
->-Iögum eins og Grímsey er lítið um
sérhæfingu, menn verða að vera þús-
und þjala smiðir og það varst þú
sannarlega. Þú varst því oft kallaður
til þegar gera þurfti við eitthvað, en
það gat verið viðgerð á bátavélum,
byssum, saumavélum, miðstöðvum,
útvörpum, klukkum og yfirleitt öllu
því sem menn þurftu að láta gera við.
Þú varst líka bóngóður með afbrigð-
um svo margir leituðu til þín allt fram
á síðustu daga, en af greiðslum fara
minni sögur enda hirtir þú lítið um
slíka smámuni.
Þú last mikið af þjóðlegum fróðleik
^íg ævisögum, en véla, bíla og tækni-
blöð hvers konar vora einnig í miklu
uppáhaldi og sérstaklega allt sem
fjallaði um náttúrana og lífið. Þú
heillaðist af öllu slíku og sennilega
hefði menntun á þessu sviði verið þér
kær, en tækifærm vora ekki fyrir
hendi fyrir mann í þinni þjóðfélags-
^töðu á þínum yngri áram. Þú varðst
að ná þér í þína menntun einn og
1913, d. 13.1. 1996.
Börn þeirra eru: 1)
Sigurður Ásgrímur
Geirdal, f. 4.7. 1939,
k. Ólafía Ragnars-
dóttir, f. 10.1. 1939,
búsett í Kópavogi.
Börn Sigurðar eru
Sigurjón Birgir, f.
27.8. 1962, móðir Ás-
laug Sverrisdóttir.
Ragnheiður, f. 30.5.
1968, Hólmfríður, f.
15.9. 1969, dó mánað-
ar gömul, Gísli, f.
13.9. 1970, Ragnar, f.
23.4. 1974 og Jóhann
Örn, f. 10.6. 1975. 2) Örn Geirdal,
f. 30.9. 1940, k. Óhna Guðmunds-
dóttir, f. 11.9. 1941, skilin. Þau
eiga synina Erlend Hilmar, f.
24.10. 1963 og Guðmund Gísla, f.
13.7. 1965. Seinni kona Arnar er
Þórhalla Stefánsdóttir, f. 30.1.
1940. Búsett í Njarðvík, Reykja-
nesbæ. 3) Steinólfur Geirdal, f.
27.9. 1941, dó sex mánaða gamall.
4) Eygló Ágústa Geirdal, f. 18.1.
1944, m. Georg Viðar Hannah, f.
26.9. 1945, búsett í Keflavík,
Reykjanesbæ. Synir þeirra eru
óstuddur í skóla lífsins og það gerðir
þú svo sannarlega. Þú varst í raun al-
æta á allt er snerti náttúrafræði og
bækur um atferli dýra heilluðu þig
alltaf, sem og sjónvarpsþættir um
svipað efni. Síðustu árin var upp-
áhaldstímaritið þitt Lifandi vísindi og
þú last það spjaldanna á milli um leið
og það barst þér í hendur. Bók Dav-
ids Attenborogh um fuglana sem kom
út um síðustu jól heillaði þig mjög og
oft snerast umræðumar um furður
náttúrannar. Þú barst þá oft saman
það sem þú varst að lesa og athuganir
á dýralífi sem þú hafðir gert sem
krakki í Málmey eða sem fullorðinn
maður á sjó eða annarsstaðar. Það
vakti oft undran mína hve nákvæm-
lega þú gast lýst háttalagi dýra og
fugla og minni þitt var ótrúlegt.
Stundum fannst mér að erfið lífsbar-
átta margra dýra höfðaði sérstaklega
til þín, þú dáðist að útsjónarsemi
náttúrunnar og hvernig hún hafði
kennt þeim að bregðast við óblíðum
aðstæðum. Vera má að þar hafir þú
fundið til vissrar samkenndar. Þú
þurftir að bregðast við því sem í dag
yrði kallað óblíðar aðstæður en út-
sjónarsemi þín, dugnaður og jákvætt
lífsviðhorf varð tfi þess að þú gast
kvatt þetta líf með jákvæðu hugarfari
sáttur við sjálfan þig og umhverfi
þitt. Þú hafðir líka gaman af öllum
kveðskap enda varst þú ágætur hag-
yrðingur, þó þú vildir ekki hafa um
það mörg orð. Af kveðskap þínum er
líklega mest glatað, enda mest um
tækifærisvísur og tækifærisljóð að
ræða en þó kunna margir vísur og
ljóð eftir þig og væri þarft verk að
reyna að ná einhverju af því saman.
Þú fæddist að Kappastöðum sem
var hjáleiga frá kirkjujörðinni Felli
15. október 1916. Foreldrar þínir
bjuggu þá þar. Tveggja ára gamall
fluttir þú á Dæli í Fljótum. Þegar þú
varst sex ára veiktist pabbi þinn af
holdsveiki og fór á Holdsveikraspít-
salann. Það hefur verið erfitt fyrir
fjölskylduna og sérstakleg mömmu
þína að hugsa um ykkur sjö börnin.
Hún naut auðvitað stuðnings þeirra
eldri en þegar elsta systir þín gifti sig
var ekki lengur hægt að halda fjöl-
skyldunni saman. Þú fluttist til Mál-
meyjar og reyndar vorað þið allir
bræðumir þar um nokkurn tíma þó
þið værað ekki samtímis þar. í Mál-
mey lærðir þú að umgangast náttúr-
unna, varðst raunar einskonar nátt-
úrabarn. Lýsingar þínar á
atvinnuháttum á þessum tíma við erf-
iðar aðstæður vora oft mjög
skemmtilegar og lærdómsríkar. Þú
naust þess að Franz sem bjó þá í Mál-
mey hafði m.a. verið barnakennari og
kenndi ykkur það sem nauðsynlegast
var, en ekki varst þú sendur í skóla.
Skömmu fyrir tvítugt fórst þú til
Grímseyjar, að vinna við að reisa þar
vita. Svo heppfiega vildi til að þú
meiddist eitthvað á fæti þar og flengt-
Georg Eggert, f. 29.4. 1969, Rúnar
Ingi, f. 14.8.1970 og Viðar Ágúst, f.
17.8. 1977. 5) Ægir Geirdal, f. 4.5.
1946, k. Lilja Jónsdóttir, f. 9.7.1948.
Búsett í Kópavogi. Þeirra börn eru:
Freyja, f. 25.9. 1969, Sigurborg, f.
16.12. 1970, Jón Gunnar, f. 3.10.
1974 og Alma Dröfn, f. 6.9. 1979. 6)
Steinólfur Sævar Geirdal, f. 6.5.
1948, d. 11.5. 1993. 7) Jóhann Gísli
Geirdal, f. 15.11. 1952, k. Hulda
Bjarnadóttir, f. 15.12.1952. Búsett í
Keflavík, Reykjanesbæ. Börn þeirra
eru Sigríður Lára, f. 16.12. 1979 og
Steinþór, f. 15.8.1981.
Barnabörnin eru því 17 að tölu og
barnabarnabörn 19.
Er Gísli var á þriðja ári flutti
hann í Dæli í Fljótum. Þegar hann
var níu ára fluttist hann svo út í
Málmey þar sem hann var í 12 ár.
Um tvítugt fer hann til Grímseyjar
og kynnist þar konu sinn Freyju og
bjuggu þau þar sín fyrstu hjúskap-
arár. Þau bjuggu um alllangt skeið
á Siglufirði en fluttust suður árið
1959. Frá þeim tíma bjuggu þau
lengst af á Suðurnesjum í Njarðvík,
Vogum og síðustu árin að Austur-
götu 18 í Keflavík. Gísli lagði stund
á sjómennsku, lengst af sem vél-
stjóri, og almenna verkamanna-
vinnu mikið þó í tengslum við járn-
smíði.
Útför Gísla fer fram frá Keflavík-
urkirkju í dag og hefst athöfnin
klukkan 14.
ist því í eyjunni. Það varð til þess að
þú kynntist mömmu sem verður að
teljast a.m.k. í hugum okkar afkom-
enda ykkar, mikið happ. Þar fæddist
elsti sonur ykkar Sigurður en eftir
það fluttust þið um tíma tfi Hríseyar.
Það er ekki hægt að segja annað en
að eyjarnar, sjósóknin og fuglanytjar
hafi verið þessari fjölskyldu í blóð
borin. I Hrísey fæddist svo Orn, ann-
ar sonur ykkar, en þaðan lá leiðin aft-
ur tfi Grímseyjar. Þar bjugguð þið
næstu árin og tvö böm fæddust þar
til viðbótar, Steinólfur sem lést hálfu
ári síðar og Eygló eina dóttirin. Þá lá
leiðin til Siglufjarðar þar sem þið vor-
uð til ársins 1959 er leiðin lá suður. Á
Siglufirði fæddust svo Ægir, Steinólf-
ur Sævar sem var lengi með þér á sjó
þegar hann stækkaði og varð síðar
sjómaður en hann lést 1993 og svo ég.
Éftir að þið fluttuð suður var í fyrstu
búið á ýmsum stöðum, í Njarðvik svo
í Reykjavík. 1965 fluttust þið svo í
Vogana á Vatnsleysuströnd og síðar
aftur til Njarðvíkur og svo Keflavíkur
þar sem ykkar síðasta heimili var.
Oft var lífsbaráttan erfið á þessum
tíma, þú stundaðir sjóinn af miklum
krafti og vannst það sem til féll í landi
þegar á þurfti að halda. Þú varst m.a.
einn af félögunum í hinu svokallaða
Stúarafélagi á Siglufirði. Það kom sér
oft vel að þú þekktir vel til sjósóknar
og veiða og varst góð skytta, en það
hjálpaði oft mikið uppá þegar lítið var
að hafa. Þegar þú svo slasaðist á sjó
og varst ófær um að stunda mikla
vinnu utan heimilis um tíma, útvegað-
ir þú þér prjónavél, smíðaðir í hana
nálar og aflaðir tekna fyrir heimilið
með prjónaskap. Uppgjöf var orð
sem ekki var til í þinni orðabók. Þú
tókst hverri raun með jafnaðargeði,
oft ótrúlegu æðraleysi og oftast var
stutt í húmorinn. Þessir eiginleikar
era mikils virði. Þú varst ekki ríkur
maður af efnislegu prjáli, við höfðum
þó yfirleitt nóg fyrir okkur en lítið
umfram það, en þú varst ríkur í
hjarta. Þú varst því einn af þeim
mönnum sem alls staðar eignaðist
vini, hvar sem þú komst. Þetta loddi
við þig alla ævina og kom berlega í
Ijós þegar aldurinn færðist yfir og þú
varst orðinn einn í kotinu, þá litu æði
margir við á Austurgötunni. Það var
áberandi hvað böm löðuðust að þér
og þú varst hreinlega umsetinn þegar
bamabömin vora annars vegar og oft
vitnuðu þau í afa í Keflavík þegar
mikið lá við. Sama má segja um ýmsa
þá sem minna máttu sín, þeir áttu í
þér hauk í homi. I stuttu máli komst
þú jafnt fram við alla, það var einn af
þínum stóru kostum.
Þegar í ljós kom að þú værir al-
varlega veikur og þörf væri á geisla-
meðferð tókst þú því með stakri ró.
Þegar læknar fóra að fikra sig að því
að ræða hve alvarlegur sjúkdómur-
inn var bentir þú þeim á að þú hefðir
gert þér grein fyrir því að lífið væri
stórhættulegt. Allt frá sex ára aldri
hefðir þú vitað að enginn slyppi lif-
andi frá því. Ekki var að sjá að þessi
tíðindi breyttu þér mikið. Þú hélst
þinni léttu lund, tókst tíðindunum
með miklu æðruleysi eins og sjá má
m.a. í tveimur vísukomum sem þú
kastaðir fram um það sem framund-
an var, en þau era svona:
Gekk ég á grafarbakka,
glápti á regnþrungið ský.
Er drottinn sig teygði í takka
ég var tilbúinn gröfma í.
Nú sé ég hve fógur er foldin
og fallegan sólroðinn tind
Svo hrynur oná mig moldin
og ég molna sem beinagrind.
Þetta jafnaðargeð og æðraleysi var
ótrúlega hughreystandi líka fyrir
okkur aðstandendur. Eftir að með-
ferðinni lauk stóð til að bíða nokkurn
tíma með að meta árangur. Áður en
sá tími var liðinn fór máttur að
minnka í hægri hliðinni. Við athugun
reyndist orsökin vera æxli sem komu
fram í höfðinu. Ég man vel þegar við
mættum tveir til viðræðna við lækna
og hjúkranarfólk á Landspítalanum
föstudagsmorgun snemma í júlí. Það
var daginn fyrir kristnitökuhátiðina á
Þingvöllum og fengum við þá niður-
stöðu að meinsemdin væri komin í
höfuðið. Þá ræddum við líka hvað
framundan væri og þú lagðir áherslu
á að þú vildir vera rólfær sem lengst
en síðan væri best að fá að fara fljót-
lega eftir að það gengi ekki lengur.
Þú vildir ekki vera algjöriega háður
öðrum og eins og þú sagðir sjálfur
sástu engan tilgang í því að hggja
lengi jafnvel rænulítill þegar ekkert
væri framundan annað en dauðinn.
Þetta gekk líka merkilega eftir. Þú
fórst í áframhaldandi meðferð, áttir
ágæta daga heima og að lokum
varstu ekki nema rétt rúma viku á
Sjúkrahúsinu í Keflavík.
Þennan tíma nýttir þú vel. Strax
sama dag og við funduðum með
hjúkranarhði fóram við heim til
Keflavíkur, heimsóttum móðursystur
þína í Grindavík og gerðum þeim
nánustu grein fyrir að hverju stefndi.
Daginn eftir fóram við á Suðurlandið
m.a. til að kanna verksummerki jarð-
skjálftanna sem þar áttu sér stað.
Það var mjög í þínum anda, náttúran
og umbreytingar í henni höfðu alltaf
vakið áhuga þinn. Meira að segja
tókst þeim sonarsonum þínum, Gassa
og Edda, að fara með þig eina helgina
tfi Ólafsfjarðar svo þú gast hitt Maríu
systur þína í síðasta sinn. Þið komuð
líka við í Skagafirðinum, á þínar æsk-
uslóðir þar sem þú sagðir þeim frá
ýmsu sem á daga þína hafði drifið.
Mikið úr þessari ferð tóku þeir upp á
myndband og er það ómetanlegt fjrir
okkur hin. Ég man líka hve ánægður
þú varst með þessa ferð enda hafðir
þú sagt að það eina sem þú ættir eig-
inlega eftir væri að kveðja systur
þína.
Þú varst svo lagður inn á Heil-
brigðisstofnun Suðurnesja 9. ágúst.
Tveimur dögum síðar var nokkuð
ljóst að þú ættir ekki afturkvæmt
þaðan. Þú lést aðfai-anótt laugar-
dagsins 19. ágúst. Þann tíma sem þú
varst á sjúkrahúsinu voram við af-
komendur þínir hjá þér, a.m.k. einn
en oftast þó fleiri, og aldrei var skort-
ur á fólki til að vera hjá þér. Þá kom
auðlegð þín líka í ljós. Hún var ekki
mæld í fasteignum eða verðbréfum,
þau gerðu lítið gagn á svona stundu.
Hún mældist hins vegar í fjölda
barna og barnabama sem voru meira
en fús til að verja tíma sínum með
þér. Það var líka augljóst að þú kunn-
ir að meta þetta. Þú hélst ótrúlega
lengi þinni léttu lund. Ég var oftast
hjá þér á nóttunni og einn morguninn
sagði ég þér að ég væri að fara heim,
annar sonur þinn væri kominn og
hann ætlaði að skutla mér heim en
kæmi rétt strax aftur. Þá leist þú
glottandi á mig og spurðir „hvenær
fórað þið tveir að vinna á sjúkrahús-
inu?“
Ég hef mikið velt því fyrir mér
hvað valdi því að menn geta tekið
svona atburðarás, fréttum um alvar-
legan skjúkdóm, að skammt sé eftir,
með jafn miklu jafnaðargeði og þú
gerðir. Við höfðum reyndar oft áður
rætt um þessi mál t.d. um það leyti
sem mamma dó. Sennilega byggist
þetta á þeirri lífssýn sem þú hafðir
tamið þér. Þú hafðir kynnst því að líf-
ið er ekki endalaus leikur. Því fylgja
GÍSLI
- SIG URÐSSON
ýmsar þrautir og við þroskumst á því
að takast á við þær og helst að yfir-
vinna þær. Það gefur líka lífinu gildi.
Við þurfum að elska lífið, með sínar
björtu en ekki síður sínar dökku hlið-
ar. Mönnum með þína lífssýn er ekki
tamt að nota „game over“ (leik lokið)
takkann sem því miður allt of margt
ungt fólk virðist grípa til nú þegar
það hefur ratað í erfiðleika sem það
telur sig ekki komast úr. Erfiðleikar-
nir vora samt oft á tíðum miklir. Það
að yfirvinna erfiðleika kennir okkur
hins vegar að njóta velgengninnar.
Eftir slíka ævi er dauðinn í raun
ósköp heilbrigður endapunktur lífs-
ins.
Þegar menn hafa lifað lífi sínu jafn
heiðarlega og þú gerðir, þá er hægt
að skilja við það sáttur og án þess að
þurfa að sjá eftir neinu sem máli
skiptir. Þegar að dauðastundinni
kemur skiptir sennilega miklu máli
hvað menn hafi gert sér í hugarlund
um lífið eftir dauðann og sennilega
skiptir lífið fyrir dauðann ekki minna
máli. Það að geta kvatt sáttur við sig
og sína, að samviskan sé góð, er lík-
lega það sem mestu máli skiptir þeg-
ar ljfinu lýkur.
Ég sendi þér kveðju frá okkur
systkinum og mökum okkar, bömum
og bamabömum, með þakklæti fyrir
allt sem þú hefur gefið okkur.
Þinn yngsti sonur,
Jóhann.
Sú kynslóð, sem fæddist fyrir 1920,
fer nú minnkandi og má segja að
þjóðin standi í ævarandi þakkarskuld
við hana, vegna fórnfýsi hennar og
æðraleysis. Vissulega eiga allar
gengnar kynslóðii’ þakkir skildar, en
þessi stendur manni nær vegna þess
að foreldrar mínir tilheyrðu henni,
Gísli Sigurðsson og Freyja Kristmey
Steinólfsdóttir Geirdal. Mér er efst í
huga þakklæti fyrir að skila mér og
systkinum mínum út í þjóðfélagið
með gottveganesti.
Þrátt fyrir erfiða lífsbaráttu, þar
sem allt snerist um vinnu og aftur
vinnu og stundum mátti líkja við
hreinan þrældóm, sinntu þau sínu og
sínum af alúð og manngæsku, sem við
búum enn að. Allt þeirra miðaðist við
að hlúa að bömunum sínum og koma
þeim til manns, þó að hlutur þeirra
sjálfra væri æ og aftur skertur. Fyrir
utan dugnað, fórnfýsi og æðraleysi
var eitt sem einkenndi þau öðra
fremur, en það var kímnigáfan. Mér
eru í barnsminni öll þau skipti þar
sem brugðið var á glens og gaman,
þrátt fyrir að þau væra þreytt eftir
óralangan vinnudag, sem svo oft
fylgdi sfldaráranum. Þegar ég hef
reynt að lýsa því fyrir mínum börnum
og barnabörnum, hvernig lífið var á
þessum áium og hversu erfið lífsbar-
átta fólksins var, eiga þau erfitt með
að trúa þeim sögum. Pabbi var sjó-
maður og það er erfitt fyrir nútíma-
böm að sjá fyrir sér aðbúnað sjó-
manna á þeim tíma. Að bera saman líf
sjómanna í dag og þá, er eins og að
lýsa muninum á svefnpokaplássi og
brúðhjónasvítu. Samt var alltaf hægt
að gera svolítið að gamni sínu, þegar í
land var komið og gleðja barnahóp-
inn með því að búa til tréleikföng eða
tálga út fugla og dýr úr ýsubeinum
eða flautur úr fuglshausum. Það vom
líka búnir til bátar úr dagblöðum,
skór og skólatöskur úr selskinni og á
margan hátt annan reynt að létta til-
verana og lífga upp á baslið.
Daglegt líf mömmu er ennþá ótrú-
legra í augum ömmu og lang-
ömmubarnanna. Það er erfitt að gera
sér í hugarlund í dag hvernig það er
að þurfa að rjúka af stað frá heimili
og bömum til þess að salta sfld í tunn-
ur og jafnframt að sinna öllum heim-
ilisstörfum og stóram bamahópi. All-
ir þurftu að leggja hönd á plóginn til
þess að koma sfldinni í tunnur og þá
var lagt á sig ofurmannlegt erfiði til
þess að halda þeirri vinnu meðan hún
gafst. Og þrátt fyrir allt það erfiði og
þrautir í öllum líkamanum var hægt
að gleðjast og stíga dans ef færi gafst
á, í landlegum. Það var eins og það að
gleðjast og gleðja aðra þótt í litlum
mæli væri, væri það eina sem hélt
mönnum gangandi í lífsbaráttunni. I
minningunni er það eins og rauður
þráður frá þessum bernskuáram,
þessi glaðværð yfir oft á tíðum svo
litlu.
Ég fyrir mína parta lít svo á að