Morgunblaðið - 30.08.2000, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
MIÐVIKUDAGUR 30. ÁGÚST 2000 19
Fullkomið
kerfi með
heildarlausn
fyrif
lagerrymið
UMBOÐS- OG HEILDVERSL UN
AUDBREKKU 1 200 KÓPAVOGI
SlMI: S44 5330 FAX: 544 5335
I www.straumur.is I
Á LEIÐTOGAFUNDI ESB í Köln í
júní í fyrra var samþykkt að samin
skyldi „skrá yfir grundvallarréttindi
í ESB“. Leiðtogamir ályktuðu að
Evrópusamruninn væri kominn á
það stig að nauðsyn væri orðin á
slíkri réttindaskrá til að gera mikil-
vægi grundvallarréttinda borgar-
anna sýnilegri.
Roman Herzog, fyrrverandi for-
seti Þýzkalands og formaður hinnar
sérskipuðu nefndar sem unnið hefur
að samningu réttindaskrárinnar,
hefur sagt að það sem geri réttinda-
skrána nauðsynlega væri sú stað-
reynd að stofnanir Evrópusam-
bandsins væru sífellt að verða
áhrifameiri og því þurfi að tryggja
réttindi borgaranna gagnvart þess-
um stofnunum.
Réttindi og skyldur borgaranna
hafa á síðari tímum verið tengdar
þjóðríkinu. Eftir því sem fleiri og
veigameiri pólitískar ákvarðanir eru
teknar á vettvangi hinna sameigin-
legu evrópsku stofnana eykst þörfin
að sama skapi á því að skýrt sé kveð-
ið á um hver réttindi borgaranna eru
gagnvart stofnunum ESB. Hinar
evrópsku stofnanir koma þó ekki í
staðinn fyrir stofnanir þjóðríkisins,
heldur eru viðbót við þær.
Nú þegar Evrópusamstarfið sé að
færast inn á viðkvæm svið, sem hing-
að til hafa eingöngu verið á hendi yf-
irvalda í hverju ríki fyrir sig að sinna
- svo sem samstarf á sviði lögreglu-
og dómsmála og innflytjenda- og
flóttamannamála sé komin til brýn
þörf á að tryggja réttindi borgar-
anna gagnvart ESB-stofnununum.
Skýr vernd borgararéttinda sé
grundvöllurinn að uppbyggingu
sameiginlegs svæðis frelsis, öryggis
og réttlætis.
Þó þýðir þetta ekki að þessi rétt-
indi séu ekki þegar fyrir hendi í
ESB. í 6. grein Rómarsáttmálans,
stofnsáttmála sambandsins, er til-
greint að Mannréttindasáttmáli
Evrópu gildi fyrir ESB. í 7. grein er
tekið fram, að hægt sé að reka aðild-
arríki úr sambandinu (tímabundið)
ef viðkomandi ríki brýtur gildandi
reglur um mannréttindi með grófum
og viðvarandi hætti.
Afgreitt á leiðtogafundi
í desember
Hin sérskipaða nefnd, sem
Herzog er í forsvari fyrir, kom fyrst
saman í desember 1999 og hefur átt
allmarga fundi síðan, þar sem allhart
hefur verið deilt um hvað eigi heima í
réttindaskránni og hvað ekki. í
nefndinni eiga sæti fulltrúar ríkis-
stjómaleiðtoganna 15, 16 fulltrúum
frá Evrópuþinginu, 30 fulltrúum frá
þjóðþingum aðildarríkjanna og ein-
um fulltrúa úr framkvæmdastjóm
ESB.
Herzog sagði á blaðamannafundi í
Berlín fyrir helgi, þar sem hann
kynnti stöðu mála við samningu rétt-
indaskrárinnar, að á fundum nefnd-
arinnar hefðu hinar ólíku réttarhefð-
ir og pólitísku hefðir í aðildar-
ríkjunum rekizt ítrekað á og erfitt
hafi því reynzt að finna málamiðlun.
Þó væri hann ánægður með útkom-
una þegar á heildina væri litið. í upp-
kastinu sem nú liggur fyrir og á að
verða frágengið fyrir 12. september,
þegar Evrópuþingið hyggst taka
uppkastið til umfjöllunar, er kveðið á
um grundvallarmannréttindi svo og
um vemd mannlegrar virðingar og
helgi fjölskyldulífs og vernd per-
sónuupplýsinga, en einnig er að
finna þar ákvæði um félagsleg rétt-
indi á borð við réttinn til vinnu- og
heilsuverndar. í einum hinna sam-
tals 45 greina er kveðið á um bann
við viðskipti með fólk.
Stærsta ágreininginn sagði
Herzog snúast um hin félagslegu
réttindi, sem nokkur aðildarríkin
telja ekkert erindi eiga í slíka rétt-
indaskrá. Uppkastið sem nú liggi
fyrir sé málamiðlun milli þeirra,
Reuters
Frá leiðtogafundi ESB í Köln í fyrra, þar sem ákveðið var að samin
skyldi réttindaskrá fyrir borgara sambandsins.
„sem vilja að 100 félagsleg réttindi
séu með og þeirra, sem vilja að engin
slík séu með,“ eins og Herzog sagði.
Gert er ráð fyrir að uppkastið að
réttindaskránni verði að aflokinni af-
greiðslu Evrópuþingsins á henni
lögð fyrir aukaleiðtogafund ESB í
Biarritz 13.-14. október. Leiðtogarn-
ir muni svo afgreiða hana endanlega
á fundi sínum í Nizza 9. desember.
Flestir fréttaskýrendur sem
fylgzt hafa með málinu em þeirrar
skoðunar að svo til engar líkur séu á
því að leiðtogarnir verði sammála
um að réttindaskráin skuli verða
lagalega bindandi og þar með að
Evrópudómstólnum verði skylt að
fara eftir henni í dómum sínum. Yfir-
gnæfandi líkur séu á því að leiðtog-
amir ákveði að samþykkja skrána
sem pólitíska yfirlýsingu. I fyllingu
tímans gæti síðan komið að því að
samstaða næðist um að réttinda-
ski'áin ætti bezt heima sem hluti af
stofnsáttmálanum sjálfum - sem þar
með færðist enn nær því að hafa eðli
stjórnarskrár - en með tilliti til þess
hve sterk andstaða er við slíkt í sum-
um aðildarríkjanna kunni að vera
langt í að þetta gerist.
Þrýst á Blair að
beita neitunarvaldi
Mest áberandi hefur andstaða
brezkra íhaldsmanna verið við öllum
hugmyndum um ESB-borgararétt-
indaskrána. Halda þeir því fram að
hún sé vísvitandi vísir að stjórnar-
skrá evrópsks sambands-„ofur“-rík-
is og hafa þrýst mjög á rfldsstjórn
Verkamannaflokksins að beita sér af
krafti gegn þessum áformum, sem
muni óhjákvæmilega gefa dómurum
Evrópudómstólsins aukna lögsögu í
málum sem nú heyra undir dóms-
kerfi hvers aðildarríkis fyrir sig.
Brezi forsætisráðherrann Tony
Blair hefur lagt áherzlu á, að rétt-
indaskráin eigi ekki að vera meira en
samantekt á gildandi reglum um
réttindi borgaranna, hún eigi m.ö.o.
ekki að bæta nýjum réttindum eða
skuldbindingum við þær sem fyrir
eru.
Sem dæmi um réttaráhrif, sem
Bretar óttast að réttindaskráin geti
haft í Bretlandi, er að ákvæði skrár-
innar um réttindi launþega til að
vera hafðir með í ráðum við ákvarð-
anir sem varða atvinnugrundvöll
þeirra. Brezkir íhaldsmenn óttast að
þetta geti rýrt það samkeppnisfor-
skot sem Bretland hefur umfram t.d.
Þýzkaland, þar sem vinnuveitendur í
Bretlandi hafa samkvæmt gildandi
lögum þar í landi frjálsari hendur til
að ráðskast með starfsfólk en raunin
er í Þýzkalandi.
Annað dæmi varðar 9. grein rétt-
indaskrárinnar, sem kveður á um
réttinn til hjónabands. Sumir telja að
á þessu ákvæði verði hægt að byggja
kröfu um að samkynhneigðir fái að
ganga í löglega viðurkennt hjóna-
band.
Francis Maude, talsmaður íhalds-
flokksins í utanríkismálum, segir
miklum meirihluta Breta þetta vera
algjörlega á móti skapi. Blair verði
að sjá til þess að þessi réttindaskrá
Borgararéttindaskrá Evrópusambandsins,
sem unnið hefur verið að því að semja frá
því í desember, verður - eftir því sem
Auðunn Arnórsson kemst næst - aðeins
pólitísk yfírlýsing sem langsótt væri að
ætla að hefði nokkur réttaráhrif utan
ESB-ríkjanna.
komi ekki til með að hafa nein réttar-
áhrif á Bretlandi með því að beita
neitunarvaldi gegn henni.
Engin áhrif á EES
Bjöm Friðfinnsson, ráðuneytis-
stjóri dóms- og kirkjumálaráðu-
neytisins og fyrrverandi stjómar-
maður hjá ESA, eftirlitsstofnun
EFTA, segir ekkert benda til að
réttindaskráin nýja breyti í raun
nokkm um réttarumhverfið í ESB,
þar sem Evrópudómstólnum hefur
hvort eð er alla tíð verið uppálagt að
taka tillit til þeirra sáttmála sem öll
aðildarrfld Evrópuráðsins hafa
gengizt undir og varða réttindi borg-
aranna. Evrópudómstóllinn sé líka
skuldbundinn til að taka tillit til
dómsúrlausna Mannréttindadóm-
stóls Evrópu, svo að ekki skapizt
hætta á klofinni túlkun á mannrétt-
indum í álfunni.
Segir Bjöm enn minni líkur á því,
að hin nýja réttindaskrá muni hafa
nokkur merkjanleg réttaráhrif utan
Evrópusambandsríkjanna. Erfitt sé
að sjá fyrir sér, að áhrifin á EES-
samstarfið verði nokkur. í EFTA-
ríkjunum í EES - íslandi, Noregi og
Liechtenstein - muni ESB-réttinda-
skráin því sennilegast ekki hafa nein
áhrif.
mora
blöndunartæki fyrir heimilið
Morainxx er nýjasta línan frá Mora og fæst
bæði fyrir bað og eldhús
TCRGI
Smiðjuvegi 11 • 200 Kópavogur
Sími: 5641088 • Fax: 5641089 • tengi.is
Borgararéttindaskrá
ESB breytir litlu