Morgunblaðið - 30.08.2000, Blaðsíða 28

28 MIÐVIKUDAGUR 30. ÁGÚST 2000
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Hjúkrunarheimili
einkaframkvæmd
UNDANFARANDI
umræða um fyrirhug-
aða byggingu og
rekstur nýs hjúkrun-
arheimilis fyrir aldr-
aða í Sóltúni hefur,
einkum af opinberri
hálfu, verið óskýr og
loðin og að okkar mati
helst til þess fallin að
varpa rýrð á aðra þá
starfsemi, sem þegar
er innt af hendi í þágu
hjúkrunar eldri borg-
ara hér í borg. Þetta
virðist nauðsynlegt til
að réttlæta undarleg
vinnubrögð við útboð
og annan aðdraganda
að því annars þarfa verki. Viljum
við undirritaðir yfírlæknar hjúkr-
unarheimilanna Skjóls og Eirar því
reifa málið, sumpart til útskýringar
og sumpart til spurnar.
Útboðsraunir
Eir og Skjól eru umönnunar-
heimili, sem reist hafa verið og rek-
in af sjálfseignarstofnunum með
það eina markmið í huga að bregð-
ast á manneskjulegan og sómafull-
an hátt við þeirri brýnu þörf,
reyndar neyðarástandi, sem ríkt
hefur og ríkir raunar enn í hjúkr-
unarmálum aldraðra, án þess að
vænta eða þurfa að standa skil á
hagnaði af starfseminni. Þar hefur
einsog á öðrum sambærilegum
stofnunum í borginni skapast mikil
reynsla í rekstri slíkra stofnana og
faglegri umönnun. Hráslagalegur
flatur niðurskurður til heilbrigðis-
þjónustu á undanförnum árum hef-
ur sannarlega reynt á þolrifin og
bætt um betur í þann reynslusjóð.
Enda eru nú endar hættir að ná
saman þrátt fyrir samdráttinn og
ómælt umstang og fyrirhöfn við að
þurfa að tala fyrir nokkuð augljós-
um staðreyndum um rekstrar-
kostnað, sem m.a. hefur myndast
fyrir sakir rammasamninga ríkis-
ins við heilbrigðisstéttir um laun og
kjör. Samningatreg og tortryggin
yfírvöld virtust helst vera þeirrar
skoðunar, að einhvers staðar væri
grafínn hundur, - eða leyndur auð-
ur. Kom loks að því, að ákveðið var
Ólafur Sigurbjöm
Mixa Björnsson
Oldrunarheimili
Þegar eru nokkur
rými ónýtt í Skjóli
og reyndar víðar,
segja Ólafur Mixa og
Sigurbjörn Björnsson.
Veldur þar mestu
skortur á ófaglærðu
starfsfólki.
að láta hið frjálsa framtak sýna
þessu viðvaningslega áhugafólki
hvar Davíð keypti ölið og hvernig
ætti að reka alvöruhjúkrunarheim-
ili á hagkvæman hátt. Verkið var
boðið út með haus og hala. Og þótti
þá í fínu lagi á tímum hinna trölls-
legu stofnanasamruna til hagræð-
ingar annars staðar í hagkerfinu að
útiloka sérstaklega þann kost að
nýta ýmsar grunnþjónustueiningar
stofnana, sem fyrir voru og tengja
þær rekstri hins fyrirhugaða heim-
ilis til samnýtingar og sparnaðar,
jafnvel þótt þær kynnu að vera
vannýttar. Öll hefur þessi útboðs-
saga verið hin skringilegasta, en
hún er nú ekki viðfangsefni þess-
ara skrifa okkar og verður áreiðan-
lega reifuð betur á öðrum vett-
vangi.
Það hlýtur að hafa verið býsna
erfiður biti að kyngja, þegar tilboð
bárust frá hinum frjálsu markaðs-
öflum, sem gerðu ráð fyrir mun
hærri greiðslum en þeim sem búið
var að tortryggja svo gagnvart
starfandi heimilum. Varð nú að
hafa hraðar hendur til að láta eins-
og ekkert væri. Útboðsskilmálum
var breytt í snatri. Meðal annars
var stofnunin stækkuð um 50% í 92
vistunarrými, eða þá stærð, sem
lengi hefur verið þekkt sem hag-
kvæmasta rekstrareiningin. Síðan
var útvalinn annar tilboðsgjafinn,
Securitas o.fl., og við hann samið
með kurt og pí útfrá þessum
breyttu forsendum og enn fyrir
hærra verð en áður hafði þekkst.
Og það útheimti útskýringar.
„Þungir sjúklingar“
Sóltúnsheimilið á að taka erfiða
sjúklinga af sjúkradeildum spítal-
anna. Tveir þriðju hlutar allra vist-
manna í Skjóli og Eir koma beint
af sjúkrahúsdeildum og næstum
alltaf skv. niðurstöðum formlegra
samráðsfunda fulltrúa stóru
sjúkrahúsanna og félagsþjónustu
borgarinnar og skv. þeirra óskum.
Ekki er langt síðan sérstök ósk
kom frá ráðuneytinu um að u.þ.b.
þriðjungur kæmi úr heimahúsum.
Má einnig segja, að þeir sem þann-
ig koma væru ella á beinustu leið á
sjúkrahúsdeildirnar til að teppa
þær, svo að munurinn á þessum
tveim hópum í kerfinu er ekki eins
mikill og djúpar röksemdafærslur
um góða nýtingu gefa til kynna.
Rétt er einnig að nefna hér, að sl.
5-6 ár hefur enginn vistast án þess
að hafa gilt vistunarmat, en það er
eins og sú staðreynd sé ekki alls
staðar ljós. Næstum undantekning-
arlaust er um mat að ræða, sem
flokkast sem: „Mjög brýn þörf“. í
svörum yfirvalda um rausnarlegri
greiðslur til hins nýja heimilis
kemur fram, að þær miðist við
hjúkrunarþyngdarstuðul 1,05-1,20,
enda sé það tæknivæddara og
metnaðarfyllra en áður hafi þekkst.
Jafnvel brotið blað í sögu öldrunar-
þjónustunnar. Áður hefur verið
bent á það í blaði þessu, að RAI-
stuðlar fyrir Eir og Skjól mældust
síðast 1,10 og 1,13. Á einni deild
Eirar mældist hann 1,30. Því væri
nú fróðlegt að fá að vita, hvaða sér-
staka tæknivæðing sé að koma til
skjalanna til að ná svipaðri umönn-
unarþyngd og þegar er fyrir hendi
á okkar stofnunum en ýtt hefur svo
mjög undir rausn ráðuneyta. Þótt
það sé góðra gjalda vert að leitast
við að finna greiðslum vegna þjón-
ustu einhverja raunhæfa mælistiku
verður að varast að fara offari.
Bent hefur verið á ýmsa galla RAI-
matsins og er óvíst hvort það sé á
þessu stigi orðið nógu þróað til
þess arna. T.d. er samdóma álit
fagfólks, að hjúkrunarþyngd vegna
heilabilaðra einstaklinga sé þar
mjög vanmetin. Þannig mælist t.d.
sú umönnun á sérhæfðri heilabilun-
areiningu í Eir til aðeins 0,84 stiga.
Allir sem til þekkja vita vel, að
heilabilaðir þarfnast hvað mestrar
þjónustu, en þeir mynda lang-
stærstan hluta vistmanna á stofn-
unum okkar. En sú umönnun
þarfnast ekki sérstaks aukins
tæknibúnaðar. Á það raunar við
um flesta þætti umönnunar á
hjúkrunarheimilum, að mannleg
nánd, snerting, tiltal og almenn
viðvera skiptir sköpum, ekki sjálf-
virk vaktkerfi, eftirlitsvélar eða
önnur færibandatækni. RAI-matið
ætti því að vera hærra í stofnunum,
sem hýsa marga heilabilaða sjúkl-
inga en nú er í samanburði við aðr-
ar, svo að hagsmunir heilabilaðra
vistmanna verði ekki fyrir borð
bornir. Almennt skal bent á, að
e.t.v. fer ekki endilega saman mælt
vinnuálag og gæði. Því gæti jafnvel
verið þveröfugt farið. Astand vist-
manna getur einmitt batnað eftir
mikið vinnuframlag í umönnun og
gæði hjúkrunar því verið mikil þótt
hjúkrunarþyngdin gæti mælst
minnkandi.
Ánægjuleg afleiðing útboðsævin-
týris heilbrigðisráðuneytisins varð
samt, líklega alveg óvart, að nú er
komin verðskrá yfir þjónustuflokka
skv. RAI. Hljóta því heimili okkar
að geta búist við, að unnt verði
fljótlega að leiðrétta greiðslur til
þeirra skv. því. Enn svífur samt í
lausu lofti sú staðreynd, að dag-
gjaldagreiðslur til hins nýja heimil-
is munu skv. fréttatilkynningu Al-
þingis nr. 15/2000 nema kr. 11.880,
þótt taxti ráðuneytisins fyrir flokk
I , sem sagt er að liggi til grund-
vallar greiðslunni og verður vænt-
anlega það, sem við hin munum fá,
nemi kr. 10.250.
Mannekla
Þótt bygging nýs hjúkunarheim-
ilis sé góðra gjalda verð í þeim
mikla skorti á úrlausnum sem hér
er ríkjandi, tjáir samt ekki að
fjölga vistrýmum ef yfirvöld horf-
ast ekki í augu við hinn mikla
mönnunarvanda sem ríkir á þeim
hjúkrunarheimilum sem nú eru í
rekstri. Þegar eru nokkur rými
ónýtt í Skjóli og reyndar víðar.
Veldur þar mestu skortur á ófag-
lærðu starfsfólki. Hér er um að
ræða erfið og krefjandi störf, sem
þarfnast nærfærni, næmi, seiglátr-
ar þjálfunar, lífs- og starfsreynslu,
ekki skammtímaráðninga og
skyndilausna. Þau hafa verið stór-
lega vanmetin til virðingar og kjara
með ofangreindum afleiðingum. Að
óbreyttri launastefnu fyrir þennan
hóp dugar lítið metnaðurinn í út-
boðum. Nema vinna eigi þessi störf
með vélmennum. Skyldi það vera
þarna, sem Davíð keypti ölið?
Lokaorð
Niðurstaða okkar er því sú að
vinnubrögð við útboð og samninga-
gerð við hið nýja hjúkrunarheimili
hafi verið verulega aðfinnsluverð
og ekki síður að þeim heimilum
sem undanfarin ár hafa mátt búa
við sveltistefnu yfirvalda hafi með
því hreinlega verið gefið langt nef.
Ennfremur að yfirvöld þurfi að
gera stórátak til að rétta kjör
starfsfólks á öldrunarstofnunum.
Höfundar starfa sem yfirlæknar
hjúkrunarheimilanna Skjóls og
Eirar.
Nokkrir þankar
í byrjun skólaárs
MIKIÐ hefur verið
rætt og ritað um
skólamál undanfarna
daga, enda stutt þang-
að til æska landsins
sest á skólabekk að
nýju.
Umræðan hefur að-
allega snúist um þann
kennaraskort sem
blasir við þrátt fyrir
að menntaðir kennar-
ar í landinu séu nógu
margir. Ástæðurnar
eru eflaust fjölmargar
fyrir því að menntaðir
kennarar skila sér
ekki inn í skólana. Það
eru vissulega ekki
Inga Þóra
Geirlaugsdóttir
S.OGÁVEGI 6.9 » 108 kfYKJAVÍK ■ SlMI 58 1 24 1 í
Heildsöludreifing, s. 897 6567
girnileg laun sem upp
á er boðið í byrjun og
ekki lítur dæmið held-
ur vel út hjá kennara
sem búinn er að starfa
í tíu ár og hefur heilar
118.000. kr. í grunn-
laun.
Margir kennarar
grípa til þess ráðs að
drýgja tekjur sínar yf-
ir sumarmánuðina, til
þess að geta séð fjöl-
skyldu sinni farborða,
og taka sér kannski
1-2 vikur í sumarfrí
áður en skóli byrjar
aftur.
Þetta fólk hlýtur að
vera fullt af starfsorku, þegar það
mætir börnunum nú í haust, eða
hvað?
Ég heyrði um kennara sem
treysti sér ekki til að kenna í vetur
og fékk sér annað starf vegna þess
að hún var svo hrædd um að kenn-
arar yrðu neyddir út í verkfall í
vetur. Hún hafði ekki efni á því að
fara í langt verkfall vegna fjár-
hagsskuldbindinga sinna.
Onnur kaus að vera heima hjá
Xvvp-sNú
Iðnbúð 1,210 Garðabæ
sími 565 8060
Kennsla
Það er ekki glæsileg
framtíð sem blasir við
þessum börnum, segir
Inga Þóra Geirlaugs-
dóttir, ef ekki fæst hæft
fólk til að kenna.
sínum eigin börnum, þar sem lítið
var eftir af laununum, þegar búið
var að greiða gæslu fyrir börnin.
Einhverjir hafa eflaust fundið
sér annað starf vegna þess álagið
var of mikið. Starf kennara er
nefnilega ekki bara að kenna og
fræða. Stór hluti af tíma kennarans
fer í að sinna agamálum og málefn-
um sem tengjast félagslegum
vandamálum nemendanna.
Það hefur ekki farið framhjá
okkur kennurum að virðing fyrir
kennarastéttinni hefur farið dvín-
andi og á hún sjálfsagt einhverja
sök á því sjálf. Hins vegar er sú til-
hneiging æði ríkjandi í okkar þjóð-
félagi að raða í virðingarsæti í sam-
ræmi við tekjur og þá lendum við
aftarlega á merinni.
Sömuleiðis er hann vinsæll gamli
söngurinn um að við kennarar
séum einatt í fríum og vinnudagur-
inn sé svo stuttur. Þar að auki sé
nú ekki mikið mál að vera kennari,
það geti nánast hver sem er leyst