Morgunblaðið - 03.09.2000, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 3. SEPTEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
YFIRHEYRSLIIR I ÞYSKALANDI VECxNA FJARMALAHNEYKSLIS GDII
IBYRJUN vikunnar
kom saman sérskipuð
rannsóknamefnd Sam-
bandsþingsins í kaþ-
ólsku akademíunni í Berlín í
35. skipti. Nefndin tók til
starfa í byrjun þessa árs og er
henni ætlað að rannsaka hvort
ríkisstjómin hafi tekið við
ólöglegum greiðslum undir
stjóm fyrrverandi kanslara
Þýskalands Helmut Kohl. Að
þessu sinni yfirheyrði nefndin
fyrrverandi formann CDU og
þingflokks CDU/CSU, Wolf-
gang Schauble, svo og Brigitte
Baumeister, fyrrverandi gjald-
kera flokksins og fram-
kvæmdastjóra þingflokksins.
Nefndin hafði þegar yfirheyrt
vitnin í aprílmánuði en þar sem
ósamræmi er milli frásagna
þeirra varðandi 100.000 marka
greiðslu frá vopnasalanum
Karlheinz Schreiber skömmu
íyrir kosningar haustið 1994
var ákveðið að endurprófa
vitnisburðinn. Uppákoman
vakti mikla athygh þar sem
vitnin voru yfirheyrð samtímis
og víst þótti að annað þeirra
færi með ósannindi.
Á blaðamannafundi í Bonn
tveimur dögum fyrir jól lofaði
þáverandi formaður CDU,
Schauble, að vinna að upplýs-
ingu fjármálahneykshsins.
Þegar á leið virtist þessi yfir-
lýsing þó ekki sannfærandi þar
sem ljóst varð að Scháuble
væri sjálfur flæktur í málið.
Hann varð því fljótlega ófær
um að vinna að upplýsingu
málsins og núverandi formað-
ur flokksins, Angela Merkel,
tók máhð í sínar hendur.
Það var hin svonefnda
„100.000 marka greiðsla" sem
batt enda á pólitískan frama
Scháubles. í byrjun desember
viðurkenndi hann á Sam-
bandsþinginu að Schreiber
væri honum kunnugur. 10. jan-
úar greindi Scháuble óvænt
frá því í viðtali í ríkissjónvarp-
inu að hann hefði hitt Schreib-
er einu sinni og tekið við
100.000 marka framlagi til
flokksins í reiðufé. Síðar
neyddist hann til að játa að
hafa hitt Schreiber oftar en
einu sinni.
Scháuble þurfti þannig ít-
rekað að breyta framsögn
sinni en það sem gróf endan-
lega undan trúverðugleika
hans var frásögn Baumeister
sem stangaðist á við útgáfu
formannsins. Baumeister
sagði það ekki rétt að Scháuble
hafi tekið við umslaginu heldur
hefði hún sjálf veitt því mót-
töku. Scháuble var því knúinn
til að segja af sér formannsem-
bættinu í aprílmánuði og Bau-
meister gaf heldur ekki kost á
sér til endurkjörs.
Hvort þeirra fer
með ósannindi?
Framan af var þó samræmi í
framsögn Scháubles og Bau-
meister. Þótt formaðurinn hafi
sagt Baumeister ábyrga fyrir
því að framlagi Schreibers hafi
ekki verið gerð skil í árlegu
framtali flokksins staðfesti
Baumeister fullyrðingu
Scháubles. Baumeister snerist
þó hugur þegar Schreiber
greindi óvænt frá því að hann
hefði ekki veitt Scháuble pen-
ingana heldur Baumeister en
hún staðfesti fljótlega leiðrétt-
ingu Schreibers.
Hún sagðist í iyrstu hafa
sýnt Scháuble traust sitt með
því að líta framhjá ósannindum
þeim sem hann hafði látið frá
sér opinberlega. í samráði við
lögfræðinga sína hafi hún þó
ákveðið að segja sannleikann.
í yfirheyrslum rannsóknar-
nefndarinnar í vikunni stað-
festu bæði Scháuble og Bau-
meister margsinnis eigin
framsögn frá því í vor.
í septembermánuði 1994
var Scháuble staddur í kvöld-
verðarboði með fulltrúum iðn-
aðarins á hóteli í Bonn en Bau-
meister hafði skipulagt uppá-
Hver tók við fram-
lögnm Schreibers?
Rannsóknarnefnd á vegum þýska
Sambandsþingsins yfírheyrði í vik-
unni fyrrum formann og fyrrum
gjaldkera kristilegra demókrata.
Davíð Kristinsson í Berlín rekur
það sem þar kom fram.
komuna til að leita fjárstuðn-
ings fyrir kosningabaráttuna.
Scháuble segir að í framhaldi
af kvöldverðarboðinu hafi
Schreiber komið við á skrif-
stofunni í Bonn til að afbenda
honum umslag sem innihélt
100.000 mörk. I yfirheyrslunni
í vor sagði Scháuble að það
hefði verið daginn eftir boðið
en í vikunni leiðrétti hann
rannsóknamefnd Sambands-
þingsins þar sem kæra liggur
fyrir hjá ríkissaksóknara á
hendur Mafimann og Schreib-
er vegna skattsvika.
Frá Toronto hefur Schreib-
er, sem er íyrrverandi fulltrúi
þrýstihóps vopnafyrirtækisins
Thyssen, lekið þeim upplýs-
ingum til fjölmiðla að hann sé
með lykilvitni sem muni af-
að Schreiber hafi komið við á
skrifstofunni sinni og afhent
honum 100.000 mörk.
Scháuble hafi sagt eitthvað á
borð við „Það er nú ótrúlegt
hvað maður upplifir í Bonn“ og
sagt honum síðan söguna af af-
hendingu greiðslunnar. Leh-
mann sagðist muna svona vel
eftir þessu þar sem þeir vinim-
ir hafi furðað sig á þeirri
fullyrðingu Schreibers að
Scháuble gæti gert hvað sem
hann vildi við peningana.
Lehmann segist ekki muna
hvort Scháuble hafi greint sér
frá þessu í september eða
októþer en slíkar upplýsingar
hefðu verið veigamiklar fyrir
nefndina.
Á meðan að á yfu'heyrslunni
stóð var Scháuble yfirvegaður
en Baumeister frekar tauga-
óstyrk. Scháuble og Baumeist-
virtust þó sannfærðir um að
tár Baumeister væru ófölsuð
og margir virtust lita á þessa
uppákomu sem hluta af svið-
setningu Baumeisters á hinni
tryggu konu sem teldi sig hafa
verið svikna.
Rannsóknamefndin gagnrýnd
Líkt og búist var við var fátt
um nýjar upplýsingar fyrir ut-
an nokkur minniháttar atriði.
Að lokinni fjögurra klukku-
stunda yfirheyrslu voru for-
ystumenn CDU þeirrar skoð-
unar að framburður Scháubles
væri sennilegri og trúverðugri
en frásögn Baumeisters. Full-
trúar stjómarfiokkanna í
nefndinni tclja vitnisburð Bau-
meisters hins vegar trúverð-
ugri.
Skoðanir þessar eru þó lit-
aðar af þeirri staðreynd að for-
AP
Wolfgang Scháuble, fyrrverandi formaður CDU, og Brígitte Baumeister við yfirheyrslur rannsóknarnefndar þingsins. A milli þierra situr
Gottfried Klotz, lögmaður Baumeisters.
framsögn sína og sagði líka
mögulegt að það hefði verið
nokkrum dögum síðar. Hann
segist ekki hafa talið pening-
ana heldur afhent gjaldkeran-
um upphæðina skömmu síðar.
Framsögn Baumeister er
allt önnui'. Hún segir Schreib-
er hafa hringt í sig nokkrum
dögum eftir kvöldverðarboðið,
þegar komið var fram í októ-
ber, og beðið hana að hitta sig
á heimili sínu í Kaufering sem
er í nánd við Miinchen. Þar
hafi hún fengið umslag frá
Schreiber sem hann hafi beðið
hana um að koma áfram til
Scháubles. Hún hafi gert það
án þess að opna umslagið og
fengið það daginn eftir frá
Scháuble með þeim fyrirmæl-
um að í umslaginu væru
100.000 mörk frá Schreiber
sem væru ætluð flokknum.
Kona Schreibers, ritari hans
og bflstjóri Baumeister hafa
staðfest samkomuna hjá
Schreiber en ekkert þeirra gat
sagt til um það hvort Bau-
meister hafi fengið umslagið.
Forstjóri vopnafyrirtælds-
ins Thyssen, Jiirgen Mafi-
mann, var einnig staddur á
samkomunni en á þriðjudag-
inn notfærði hann sér réttinn
til að neita fyrri vitnisburði hjá
sanna vitnisburð Scháubles.
Hann segist þó ekki vilja
greina frá því hvert vitnið sé
fyrr en ríkissaksóknari í Berlín
höfði mál gegn Scháuble vegna
meinsæris. Schreiber segir að
dagbækur sínar svo og hótel-
og símreikningar staðfesti að
hann hafi ekki hitt Scháuble á
tilteknum degi í september.
„Þessu áttu ekki
eftlr að trúa“
Scháuble var því knúinn til
að koma fram með vitni sem
gæti staðfest frásögn hans. Á
mánudaginn yfirheyrði nefnd-
in arkítektinn Gerhard Leh-
mann sem hefur verið vinur
Scháubles í 25 ár. Lehmann
studdi þann vitnisburð
Scháubles að hann hafi tekið
við peningunum af Schreiber.
Lehmann sagðist muna greini-
lega eftir því að Scháuble hafi,
á einni hinna reglulegu sunnu-
dagssamkoma félaganna í
Baden, sagt sér frá því að
Schreiber hafi að Ioknum
kvöldverðinum í Bonn tekið
Scháuble tali og sagst vera
fyrrverandi vinur Franz Josef
Strauss (eins af stofnendum
CSU). Hann sagðist muna
greinilega eftir því þegar
Schauble sagði honum frá því
er, sem voru nánir samstarfs-
félagar um árabil, sátu hvort
sínum megin viðlögfræðinga
Baumeister. Scháuble forðað-
ist augnaráð flokksfélaga síns
af sömu gaumgæfni og þegar
hann forðaðist að h'ta í átt til
Kohls þegar kanslarinn fyrr-
verandi mætti aftur til vinnu á
Sambandsþinginu eftir lengri
íjarveru sökum fjármála-
hneykslisins. Scháuble og Bau-
meister sökuðu hvort annað
um trúnaðarbrest og ósannan
vitnisburð, og Scháuble lét
ekki vera að ýja að því að
Baumeister hefði átt í mjög
nánu sambandi við forstjóra
Thyssen. Baumeister var gráti
næst þegar hún sagði ásakanir
Scháubles um að hún væri
þátttakandi í samsæri væru
það versta sem hún hefði upp-
lifað.
Schauble hafði þegar í aprfl
gefið í skyn að Baumeister
væri þátttakandi í samsæri
Kohls og Schreibers um að
steypa sér af stóli. Baumeister
gat ekki gefið nefndinni nánari
upplýsingar um það hvað hafi
farið á milli hennar og Kohl á
fundum þeirra í marsmánuði
en talið er að deilan við
Scháuble hafi verið rædd við
það tækifæri. Fáir viðstaddir
ystumenn CDU vilja bjarga
heiðri formannsins fyrrver-
andi á sama tíma og stjómar-
andstæðingar eiga sér and-
stætt markmið. Rannsókn-
amefndin er ekki hluti
dómskerfisins heldur pólitísk
nefnd og þótt henni sé ætlað að
styðjast við reglur sem gilda
um rannsóknir dómsmála
gefur sú staðreynd að formað-
ur nefndarinnar, sem er úr
röðum SPD, leyfir sér að vera
með kaldhæðna kímni í garð
vitna, skýra mynd af því á
hvaða forsendum nefndin
starfar.
Gagnrýnendur segja síðustu
yfirheyrslu nefndarinnar svið-
setningu sem sé einskis nýt.
Smáatriði í tengslum við af-
hendingu umslagsins beini at-
hyglinni frá höfuðpersónunni
Helmut Kohl og þeirri ásökun
að stjóm hans hafi tekið við
ólöglegum framlögum. Þvi
skipti í raun litlu íivort tekið
hafi verið við peningunum á til-
teknum degi eða nokkmm
dögum síðar. Afgerandi sé
hvort peningamir hafi haft
áhrif á ákvarðanir stjómar
Kohls. Sjónleikur vikunnar
sýni að stjómarflokkamir,
sem era í meirihluta í nefnd-
inni, noti tækifærið til að miðla
átökunum innan CDU til kjós-
enda. Fyrri reynsla af slíkum
rannsóknamefndum staðfestir
að þær hafi tilhneigingu til að
taka pólitíska hagsmuni fram
yfirannað.
Grandvallai'spuming nefnd-
arinnar ætti að mati margra að
vera sú hvaða markmiðum
Schreiber hafi viljað ná fram
með greiðslunni og hvort þeir
sem tóku við peningunum hafi
gefið Sehreiber vonir um að
unnið yrði að þeim markmið-
um. Það vekur undran að þessi
spuming sé orðin að aukaatriði
þar sem Schreiber hefur ítrek-
að sett greiðslu sína í sam-
hengi við þá áætlunin Thys-
sen-íyrirtækisins að koma upp
vopnaverksmiðju í Kanada.
Með byggingu verksmiðjunn-
ar ætlaði fyrirtækið að ná á er-
lendri grandu öllum vopna-
sölusamningum sem þýsk
yfii’völd hefðu ekki heimilað.
Svo virðist sem Thyssen hafi
á áranum 1985 til 1995 unnið
markvisst að því að opna
möguleikann á því að snið-
ganga hin ströngu lög um
vopnasölu sem gilda í Þýska-
landi og koma þannig vopnum
til átakasvæða. Talið er lfklegt
að Baumeister hafi reynt að
hafa áhrif á ákvörðunartökur
öryggisráös Sambandslýð-
veldisins í þá átt að unnið yi'ði
að hagsmunum Thyssen.
Schreiber á að hafa haft sam-
tals 15 milljóna marka „mútu-
fé“ til umráða og samkvæmt
upplýsingum frá Schreiber
sjálfum var 100.000 marka
greiðslan hugsuð sem leið til
að fá stuðning þýsku rflds-
stjórnarinnar í samningum við
yfirvöld í Kanada. Schreiber
mistókst verkefnið sem féll um
sjálft sig árið 1995.
Sögubækur
framtíðarinnar
Schreiber er eitt af mörgum
vitnum sem veitt gætu rann-
sóknamefnd Sambandsþings-
ins mikilvægar upplýsingar.
Hann er þó löngu flúinn til
Kanada og er líkt og margir
aðrir ekki skyldugur til að bera
vitni þar sem að ákæra á hend-
ur honum liggur fyrir hjá ríkis-
saksóknara. Þannig var til
dæmis kaupsýslumaðurinn,
Dieter Holzer, yfirheyrður hjá
ríkissaksóknara á mánudaginn
en hann var tengiliður við sölu
austur-þýsku óh'uhreinsunar-
stöðvarinnar Leuna til franska
fyrirtækisins Elf Aquitaine ár-
ið 1992. Hann er granaður um
að hafa miðlað hluta af millj-
ónaþóknun sinni áfram til
stjórnmálamanna.
í Frakklandi var nýlega gef-
in út handtökuskipun á hendur
Holzers. Einnig liggur fyrir
handtökuskipun á Holger
Pfahls (CSU) sem ekki hefur
sést síðan í maí en talið er að
hann sé í felum á Taflandi.
Scháuble og Baumeister
hafa nú tvær vikur til að leið-
rétta vitnisburð sinn skriflega.
Fái nefndin leiðréttingu frá
hvoragu þeirra er talið að rík-
issaksóknari muni kæra þau
bæði vegna meinsæris. Á
blaðamannafundi á fimmtu-
daginn var sagðist Scháuble
sannfærður um að litið verði á
leynireikninga CDU sem jað-
arfyrirbæri í sögunni. „Eftir
200 ár munum við lesa í sögu-
bókum um fall múrsins, sam-
einingu Þýskalands, samein-
ingu Evrópu og kanslara
sameiningarinnar en ekkert
um þetta máL“ Ekki era þó
tvær aldir heldur tvö ár í
næstu sambandsþingskosn-
ingar og ekkert bendir til ann-
ars en að rannsóknamefndin
muni halda áfram að funda út
kjörtímabilið.
Fjármálahneykshð mun því
hvfla áfram á herðum CDU
sem enn hefur enga skýra hug-
mynd um það hvemig flokkn-
um eigi að takast að sigra
Schröder í kosningunum árið
2002.