Morgunblaðið - 03.09.2000, Blaðsíða 28

28 SUNNUDAGUR 3. SEPTEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
múíJíj
Vfj
allri umræöunni um minnkandi laxastofna
reyna menn aó taka á málunum vió
Vatnsdalsá. Þar hafa menn enn fremur til-
finningu fyrir vióskiptaumhverfinu í kringum
laxveióiárnar og hugrenningar um sióferöi á
bökkum vatnanna eru heldur ekki langt und
an. Guðmundur Guðjónsson ræddi á dögun
um vió leigutaka árinnar, Frakkann Guy
Geffroy og Pétur Pétursson.
Morgunblaðið/Guómundur Guðjónsson
Guy Geffroy t.v. og Pétur Pétursson.

Morgunblaðið/Bjöm K. Rúnarsson
Ágúst Sigurðsson, leiðsögumaður við Vatnsdalsá, sleppir vígalegum hæng.
UY ER ákaflega af-
slappaður og geðþekk-
ur Fransmaður sem á
og rekur fyrirtækið
G&P sem er frönsk
skammstöfun fyiir nafnið „Stanga-
veiði og skotveiði". Fyiirtækið hefur
nokkur veiðisvæði víðs vegar um
heim á leigu og rekur þau. Má nefna
Alaska þar sem aðallega er gert út á
kóngslax, Irland þar sem m.a. er
boðið upp á lax- og silungsveiði og
hrossagauks- og skógarsnípuskytt-
erí, Rússland þar sem boðið er upp á
eitt besta veiðisvæðið í bestu
laxveiðiánni á Kólaskaga, Ponoi,
Madagaskar þar sem sérlega fjöl-
breytt sjóstangaveiði er á dagskrá
og síðast en ekki síst Island þar sem
Vatnsdalsá er í leigu í samvinnu við
Pétur.
Þegar þeir félagar tóku
Vatnsdalsá á leigu fyrir fjórum ár-
um var það strax gert heyrinkunn-
ugt að veitt yrði samkvæmt veiða-
sleppa fyrirkomulaginu. Það vakti
mikla athygli, enda hvergi stundað á
Islandi utan að einstakir stanga-
veiðimenn höfðu fundið upp á því hjá
sjálfum sér og yfirleitt verið álitnir
sérvitringar fyrir vikið.
Menn höfðu sínar skoðanir á mál-
inu og algengt var að heyra að það
þyrfti ekki að vernda árnar hér á
landi á þennan hátt. Hér væri alltaf
nóg af laxi, líka þegar illa áraði. En í
sumar hefur brugðið svo við að
margir hafa nú loks áhyggjur af því
að e.t.v. sé verið að ganga nærri ís-
lenskum laxastofnum eftir allt sam-
an, ekki síst ám á Norðurlandi þar
sem laxleysið er sýnu mest áber-
andi.
Guy segir að ástandið í sumar hafi
verið nánast „fáránlegt“, því að ofan
á þá staðreynd að mun minna af laxi
hafi gengið í árnar en menn höfðu
vonað, hafi menn sjaldan eða aldrei
lent í verri hrinu samspilandi skil-
yrða. „Það hefur ekkert rignt, verið
allt of heitt, og kannski versta
vandamálið að vatnið (Flóðið) hefur
verið 25 til 27 gráðu heitt í mestallt
sumar. Laxinn hefur því alls ekki
farið upp fyrir utan að einhver
hreyfing hefur verið að undan-
förnu,“ segir Guy og Pétur bætir við
að þó vissulega hafi verið lítið af laxi
miðað við áður sé samt nokkur fisk-
ur til staðar og nú njóti áin þess að
honum hafi öllum verið sleppt á ný.
„Vatnsdalsá er einmitt þekkt fyrir
sinn lélega seiðabúskap, en stað-
reyndin er sú að seiðabúskapurinn
er nú orðinn sá besti hér á Norður-
landi síðan við settum þetta'vernd-
arkerfi í gang. Vegna þess að laxi er
sleppt héma þá sýnist okkur að
þrátt fyrir niðursveifluna verði næg-
ur lax til staðar til að halda kúrfunni
á uppleið. Þetta er á uppleið hér í
Vatnsdal og við bíðum spenntir eftir
næsta ári sem er það fyrsta sem
reikna má með að lax muni skila sér
eftir sleppisumar," segir Pétur.
„Þetta er ekki fundið upp af okk-
ur. Við erum engir frumkvöðlar í
þessu fyrirkomulagi. Veiða-sleppa
hefur lengi verið stundað víða með
frábærum árangri, t.d. á Kólaskaga
og í Argentínu," bætir Guy við.
Gætu misst viðskipti
Þeir Guy og Pétur segja veiði-
menn almennt sýna ástandinu skiln-
ing. Mjög margir hafi veitt hér lengi
og viti að kúrfan sveiflist ýmist upp
eða niður. „Flestir þeirra sem veitt
hafa lengi hjá okkur koma aftur.
Þeir sýna ánni tryggð og vita að
unnið er að því að snúa taflinu við.
Viðbúið er að einhverjir þeirra sem
eru að koma í fyrsta skipti kæri sig
ekki um að koma aftur. Það má því
segja að við gætum misst viðskipti.
Á móti kemur að við hækkum ekki
verðið fyrir 2001 hvað sem síðar
verður. Eitt er víst að þetta ástand
má ekki vara mjög lengi, þ.e.a.s.
verð veiðileyfa hátt spennt en veiðin
á niðurleið. Þessir menn eru sport-
veiðimenn en þeir eru einnig auð-
ugir og munu ekki kasta fjármunum
sínum á glæ endalaust,“ segja þeir
félagar.
Hvaða rullu spilar maðkveiði og
veiða-sleppa fyi-irkomulagið inn í
sölu veiðileyfa?
„Það er nokkuð þjóðernisbundið
hverjir vilja sleppa laxi og hverjir
vilja drepa hann. Við misstum við-
skipti þegar við fórum í að sleppa
laxi, hópar Spánverja hættu þá að
koma og fóru annað, en það kom
bara maður í manns stað og mjög
margir vilja frekar veiða í á þar sem
aðeins er veitt á flugu og laxi sleppt.
Hvað maðkveiðina varðar eru mjög
margir erlendir veiðimenn þannig
stemmdir að vilja ekki veiða í ám
þar sem maðkveiði tekur við þegar
þeir hverfa aftur til síns heima. Ef
þeir vissu af þessum árlegu blóð-
veislum sem taka við í ánum myndu
margir hætta að koma hingað."
Eruð þið að segja að erlendir
veiðimenn viti ekki af maðkveiðinni?
„Með því að maðkveiða á þennan
hátt eftir fluguveiðina er náttúrunni
sýnd mikil óvirðing. Það er ekkert
annað en villimennska sem á ekki
heima í stangaveiði að strádrepa
hundruð laxa á örfáum dögum á
maðk eftir að laxinn hefur ekki séð
annað agn en flugu svo vikum skipt-
ir. Erlendir veiðimenn hafa ekki vit-
að af þessu nema kannski einn og
einn, en það er að breytast. Þetta er
að spyrjast út og þá verður erfíðara
að selja í íslensku árnar erlendis.
Maðkahollin hafa verið notuð af
leigutökum til að rífa upp veiðitölur
sem síðan er hampað til að selja
veiðileyfin að ári. Nú munu vopnin
snúast í höndum þessara aðila því að
útlendingarnir sem voru á Islandi í
sumar og upplifðu veiðileysið munu
reka augun í hvað lokatölurnar eru
allt í einu orðnar stórbættar. Þeir
munu þá átta sig á því að það er eitt-
hvað þarna að baki.“
Verður ekki ætlast til þess að verð
veiðileyfa lækki eftir svona vertíð?
„Það er okkar skoðun að verð
veiðileyfa sé nú í algeru hámarki
miðað við framboð, eftirspurn og
gæði. Hækkanir við óbreytt ástand
kynnu ekki góðri lukku að stýra.
Hvað gerist í framtíðinni skal ósagt
látið, veiði gæti batnað aftur, nú eða
versnað," segja báðir og Guy bætir
við: „Ég endurtek það sem ég sagði
áðan, að þetta ástand á Islandi má
ekki vara of lengi. Island er enn
mjög hátt skrifað hjá erlendum
veiðimönnum. Það er enn ein af
skærustu stjörnunum í heimi
stangaveiðimanna, en það eru
ákveðin vandamál komin upp sem
ógna þeim sess og það væri sorglegt
ef jafn frábært land fengi einhvern
óþarfa stimpil á sig. Islendingar
hafa enn öll ráð í hendi sér í þessum
efnum en þá verður að koma til dá-
lítil framsýni. Veiðistjórnun hefur
lengi verið til fyrirmyndar á íslandi
en tímamir breytast og nú verður að
sýna og sanna að kerfið er ekki
staðnað."
Nú gæti „veiða-sleppa“ fælt
marga veiðimenn frá, bæði innlenda
og erlenda, eru ekki fleiri möguleik-
ar?
Þessu svarar Guy og segir: „Við
vitum vel að það eru ekki allir til-
búnir til að sleppa laxi og enn frem-
ur að ástandið er ekki alls staðar
jafn slæmt. Það era vissulega fleiri
skref sem mætti hugsa sér, t.d. að
hafa bara fluguveiði. Það veitir ánni
mikla vernd. Það er hins vegar oft
og iðulega næstum sjálfgefið að
skynsamlegra sé að sleppa laxinum.
Ég veiddi oft í Hofsá hér á áram áð-
ur og menn vora oft að veiða fjölda
laxa. Svo var spurt hvað ætti að gera
við alla þessa laxa sem lágu dauðir í
kælinum og þá var fátt um svör.
Ekkert nema fyrirhöfnin að nýta
aflann og oftar en ekki fóru menn
bara heim og skildu laxinn eftir.
Nær væri við þessar aðstæður að
sleppa laxinum aftur.“
Áin verður að framleiða seiði
Eins og fram kemur, mega Vatns-
dælingar vænta þess að fyrstu full-
orðnu laxarnir skili sér eftir veiða-
sleppa-vertíð næsta sumai'. Hins
vegar hafa fiskifræðingar lýst þeirri
trú sinni í laxleysinu í sumar að eitt-
hvað dularfullt og óþekkt í hafinu sé
að höggva skörð í laxastofna og ekki
sé það almennt ástand sjávar, það sé
álitið gott enda er laxinn sem er að
veiðast í fínum holdum og af góðri
þyngd. Spurningin er því sú hvort
það skipti nokkra máli hvort fleiri
eða færri seiði séu að ganga úr ánni
ef þau era flest að drepast í sjónum
hvort eð er? Guy og Pétur svara
þessu báðir á einn veg:
„Það era og hafa alltaf verið gífur-
leg afföll af laxi í hafmu. Það era
hvalir, selir, kuldi, átuskortur, hvað-
eina, ekki síst þessir óþekktu þættir
sem fiskifræðingarnir tala um. Þetta
era í flestum tilvikum þættir sem
ekkert er ráðið við hvort eð er og því
eina andsvarið að hjálpa ánni að
framleiða eins mikið af seiðum og
hún getur og það verður gert með
því að standa vörð um stofninn og
sjá til þess að nóg sé af laxi í ánni á
haustin til að hrygna. Þetta er dæmi
um hvað hægt sé að gera til að
styðja við stofnana á meðan sér-
fræðingarnir finna út hvers vegna
svo fáir fiskar skila sér úr hafi í góðu
árferði."