Morgunblaðið - 10.10.2000, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
ÞRIÐJUDAGUR 10. OKTÓBER 2000 35
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
N^rgaard áritar
DANSKI rithöfundurinn og blaðamaðurinn Lise ardag. Bókin er fyrsta bindi endurminninga hennar
Nargaard áritaði bók sína Bara stelpa í bókabúð og fjallar um uppvöxt hennar fram til átján ára ald-
Máls og menningar við Laugaveg síðastliðinn laug- urs.
DOKTORSRITGERÐ
BÆKUR
Doktorsritgerð
ALCOHOLICS ANONYM-
OUSINICELAND
UNDIRTITILL: FROM
MARGINALITY TO MAIN-
STREAM CULTURE
Höfundur: Hildigunnur Ólafsdóttir.
Utgefandi Háskólaútgáfan.
Prentuð á íslandi.
Útgáfuár: 2000.276 bls.
DOKTORSRITGERÐ Hildigunn-
ar Ólafsdóttur afbrotafræðings um
AA-samtökin á íslandi hefur verið
gefln út af Háskólaútgáfunni. Hildi-
gunnur varði ritgerð sína við laga-
deOd Óslóarháskóla 1998 en hefur
verið starfandi við geðdeild Land-
spítalans. Fram kemur að ritgerðin,
sem er 276 blaðsíðna kilja, sé birt í
lítillega endurskoðaðri mynd.
AA-samtökin eiga sér margra ára-
tuga sögu hér á landi, en eins og
flestir vita byggist starf þeirra á
svokölluðu 12 þrepa kerfi og reglu-
bundnum fundum þeirra sem berjast
við áfengisvanda. Samtökin spruttu
upp úr jarðvegi þeim sem ofneyzla
áfengis skapar og með þeim fjölgaði
úrræðum fyrir þá sem vilja losna úr
viðjum vanans. Meðferð við áfengis-
sýki hafði áður einskorðazt við geð-
deildir sjúkrahúsanna en templarar
höfðu þó rekið meðferðarstofnun frá
1943 til 1947 þar sem vista mátti 12-
15 einstaklinga. Árið 1954 var fyrsta
ríkisrekna meðferðarheimilinu kom-
ið á fót í Gunnarsholti.
Fyrstu kynni Islendinga af AA-
hreyfingunni munu hafa orðið fyrir
tilstilli frú Guðrúnar Camp, íslenzkr-
ar konu sem búsett var í New York,
og kom Guðrún hingað til lands í því
skyni árið 1948. Hún hélt m.a. blaða-
mannafund um AA-samtökin banda-
rísku og í kjölfarið fóru 8 íslendingar
í áfengismeðferð til New York
(Knickerbocker). Fyrsti AA-hópur-
inn hérlendis varð til á föstudaginn
langa 16. apríl 1954 og voru stofnend-
ur hans Guðni Þór Ásgeirsson, Jónas
Guðmundsson og Guðmundur Jó-
hannsson. Á árunum fram til 1990
fjölgaði hópunum mjög og mun
meira en víðast annars staðar í ver-
öldinni, reyndar að Kalifomíu undan-
skilinni. Nú munu hóparnir orðnir yf-
ir 200 hér á landi.
Saga AA-samtakanna er annars
vegar um átök milli mismunandi
stefna í áfengismeðferð sem leitt hef-
ur af sér algjöra hugarfarsbreytingu
hjá almenningi gagnvart drykkju-
mönnum og fært þungamiðju
ábyrgðarinnar frá lögregluyfirvöld-
um til þeirra sjálfra með heilbrigðis-
þjónustu og sjálfboðaliða að bak-
hjarli. Hins vegar lýsir sagan
ótrúlegri þolinmæði og hugsjóna-
starfi frumkvöðlanna, sem vörðu
stórum hluta síns tíma í að sitja yfir
fýlliröftunum eins og ég man það
orðað í mín eyru fyrir löngu um Guð-
mund Jóhannsson. Guðmundur var
hugsjónamaður sem með þrotlausri
þolinmæði hjálpaði ótal drykkju-
mönnum. Jónas Guðmundsson ritaði
grein í Dagrenningu 1949 um félags-
skap ónafngreindra áfengissjúklinga
í Bandaríkjunum, AA-útgáfan gaf út
Leyndardóma ofdi-ykkjunnar eftir
hann árið 1960 og loks skrifaði Jónas
og gaf út hjá GuðjóniÓ sögulegt yfir-
lit og tillögur um skipan áfengis-
varna á íslandi 1972.25 AA-meðlimir
stofnuðu Bláa bandið í Reykjavík
1955 og komu síðar upp starfsemi í
Víðinesi 1959. Bláa bandið byggði
starfsemi sína á þriggja vikna með-
ferð með stuðningi eftir útskrift og
seinna tók ríkið starfsemina yfir.
Hildigunnur fer ekki djúpt í þann
ágreining og átök sem voru bak við
tjöldin á þessum tíma.
Mér fannst seinni hluti bókarinnar
betur skrifaður og fróðlegri en sá
fyrri, einkum frá og með 9. kafla, en
kaflarnir eru alls 13. Skýrt kemur
fram að hin ráðandi skoðun sé sú að
áfengisvandamál séu einkenni um
sérstakan sjúkdóm sem komi þannig
fram að fólk missi stjórn á áfengis-
neyzlu sinni. 12 þrepa kerfið byggist
á bandarískri fyrirmynd og fór eink-
um að gera sig gildandi upp úr 1970
þar í landi. Islendingar sem fóru til
Bandaríkjanna í meðferð við alkóhól-
isma á Freeport-spítalann, kynntust
hugmyndafræðinni þar og tóku með
sér hingað heim. Einn sá fyrsti var
Hilmar Helgason sem var driffjöðrin
á bak við og fyrsti fonnaður SÁÁ.
Fyrri viðtekin skoðun hafði verið sú
að vandamálið lægi í áfenginu en ekki
hjá einstaklingnum. Hins vegar hef-
ur skilgreining á alkóhólisma ekki
verið aðalatriði í AA-prógramminu
en þar er samt gjaman litið á hann
sem ólæknandi. Aðalatriðið er þó að
geta viðurkennt að hafa misst stjórn
á drykkju sinni og gengizt við því af
vissri auðmýkt. Það að nota sjúk-
dómshugtakið hefur þann kost að
draga úr sektarkennd en þótt ein-
staklingurinn teljist ef til vill ekki sið-
ferðilega ábyrgur fyrir alkóhólisma
sínum er hann siðferðilega skyldug-
ur til að gera eitthvað í málinu.
Konum sem undirgangast áfengis-
meðferð hefur farið fjölgandi og eru
þær um þriðjungur áfengissjúklinga
t.d. í Bretlandi og Bandaríkjunum og
nálgast þá tölu hér á landi. Engin
kona var í fyrsta AA-hópnum árið
1954 en tvær mættu á annan fund
samtakanna. Lengi voru konur innan
við 10% meðlimanna.
Flestir sem fara í meðferð hér á
landi eru á aldrinum 20-60 ára, með-
alaldur hefur verið rétt innan við
fertugt. Á bls. 188 er tafla sem sýnir
hversu oft í mánuði fólk hefur sagzt
drekka áður en það fór í meðferð.
30% karlmannanna drukku daglega
eða svo til daglega, 28% 3-4 sinnum í
viku og 24% l-2svar í viku. Daglegur
di-ykkjafjöldi hjá 40% þeirra var 7-
12 og hjá 27% 13-18 drykkir. 32% af
konunum drukku daglega eða svo til
daglega, 14% 3-4 sinnum í viku og
29% l-2svar í viku. Helmingur
kvennanna drakk 7-12 drykki en
33% 1-6. Þetta eru mun hærri tölur
en gengur og gerist í þjóðfélaginu al-
mennt en þó er ljóst að áfengisum-
ræðan hér á landi hefur orðið til þess
að fleiri og fleiri átta sig á því hversu
alvarleg áhrif ofdrykkja hefur. Áhrif
ofdrykkju á fjölskylduna eru vel
þekkt því að í kjölfarið koma upp
vandamál tengd vinnunni, fjárhags-
legir erfiðleikar (óreiða kostar sitt og
áfengi er dýrt...), félagsleg einangr-
un, ágreiningur og ofbeldi og allt
veldur þetta fjölskyldunni álagi.
Hjónaskilnaðir og erfiðleikar í
sambúð eru algengar afleiðingar of-
drykkju.
Hildigunnur byggir doktorsrit-
gerð sína á upplýsingum sem safnað
var á íslandi í því skyni að fá saman-
burð á AA-samtökunum á alþjóða-
vísu og í samstarfi við hóp vísinda-
manna allt frá árinu 1987 og í
framhaldi af þeirri vinnu viðaði hún
að sér viðbótarefni sem hún gat nýtt í
ritgerðina. Ég dreg í efa að bókin eigi
eftir að vekja áhuga á almennum, ís-
lenzkum markaði því að hún er skiif-
uð sem doktorsritgerð og höfðar
fremur til fræðimanna.
Ingólfur Margeirsson skrifaði bók
sem hann nefndi „Frumherjana.
Sögu AA-samtakanna á íslandi
1948-1964“ ogkom hún út 1994. Fyr-
ir hinn almenna lesanda er litlu þar
við að bæta. Með því að þýða bók
Hildigunnar úr norsku yfir á ensku
er reyndar hægt að kynna efni henn-
ar fyrir fræðimönnum í flestum lönd-
um, en í þeim búningi verður hún
varla söluvara á Fróni. Að auki er
bókin á köflum vægast sagt á stirðri
ensku, prófarkalestri er ábótavant
og víða blasa þýðingan-aunir við.
Formáli höfundar er að þessu leyti
langverstur.
Katrín Fjeldsted
London
kr. 14.9I
í október með
Heimsferðum
Tryggðu þér lága 1
Nú seljum við síðustu sætin í októ- ber á hreint írábærum kjörum og verðið meðan j enn er iaust 1
bjóðum þér topphótel í hjarta
heimsborgarinnar. Londonferðir Heimferða hafa fengið
ótrúleg viðbrögð og nú þegar er uppselt í fjölda brottfara,
bókaðu því strax og tryggðu þér sæti meðan enn er laust.
Flugsæti til London
Austurstræti 17, 2. hæð, sími 595 1000. www.heimsferdir.is
Verðkr. 14.900
Flugsæti fyiir mánudaga
til fimmtudags.
Skattar kr. 3.790.-, ekki innifaldir.
Verðkr. 19.900
Flugsæti, fimmtudaga til mánudags.
Verð kr. 19.900
Skattar kr. 3.790.-, ekki innifaldir.
Verð kr. 29.990
Flug og hótel í 4 nætur, helgarfcrð
12. og 19. okt.
Ferð frá fimmtudegi til mánudag,
AMBASSADOR hótelið í
Kensington, m.v. 2 í herbcrgi mcð
morgunmat.
Ferðir til og frá flugvelli, kr. 1.600.
HEIMSFERÐIR
Rfkisbréf í markflokknm
Utboð miðUkudaginn 11. október
Á morgun, miðvikudagirm 11. október, kl. 14:00 fer fram
útboð á ríkisbréfúm hjá Lánasýslu ríkisins. I boði verður
eftirfarandi markflokkur :
Attki hóœark
Fiokkur___________Gialddofli_lánstiari Núvanndi sliiiki* tdárma iiiboða*
RB03-1010/KO lO.okt. 2003 3 ór 11.954 500,-
*Milljónir króna að nafnverði
Mdsbréf í flokki RB03 -1010/KO eru gefin út rafrænt hjá Verðbréfa-
skráningu Islands h£ og er lágmarkseining ein króna þ.e. nafhverð er
það sama og fjöldi eininga.
Rikisbréf eru skráð áVerðbréfáþingi íslands og eru viðurkeimdir
viðskiptavakar þeirra Búnaðarbanki íslands hf, Kaupþing hf.,
Íslandsbanld-FBA hf. og Sparisjóðabanki Islands hf.
Sölufýrirkomulag:
Rikisbréf verða seld með tílboðsfyrirkomulagi. Öllum er heimilt að
bjóða í rfltísbréf að þvi tílskildu að lágmarksfjárhæð tílboðsins sé ekld
lægri en 10 milljónir. Öðrum aðilum en bönkum, sparisjóðum,
íjárfestíngalánasjóðum, verðbréfefyrirtækjum, verðbréfasjóðum,
lífeyrissjóðum og tryggingafélögum er heimilt að gera tílboð í
meðalverð samþykktra tílboða að lágmarld 500.000 krónur. Öll tílboð
íríkisbréfþurfaaðhafaboristlánasýsluríkisinsfyrirkl. 14:00á
morgurt, miðvikudaginn 11. október 2000. Útboðsskflmálar, önnur
tilboðsgögn og allar nánari upplýsingar eru veittar hjá Lánasýslu
ríkisms, Hverfisgöm 6, í síma 540 7500.
LÁNASÝSLA RÍKISINS
Hverfisgata 6. 2. hæð • Sími: 540 7500 • Fax: 562 6068
www.lanasysla.is • utbod@lanasysla.is