Morgunblaðið - 10.10.2000, Blaðsíða 46

46 ÞRIÐJUDAGUR 10. OKTÓBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ

MENNTUN
Náttúrufræði/Hvernig má vekja djúpan áhuga á raungreinum? Ef til vill með þvi að stinga niður kartöflum?
María Hrönn Gunnarsdóttir heimsótti einn af móðurskólunum í náttúrufræðum.
Vísindi,
kartöflur
og kátína
• Rannsóknarstofnanir og Fræðslu-
miðstöð efla vísindaáhuga barna
Morgunblaðið/RAX
Sigurgeir kennir réttu handtökin.
„Það er ekkert inni í henni!“ hrópar einn nemandinn upp yfir sig og
rannsakar móðurkartöflu vandlega.
FYRSTA frostnóttin er lið-
in og kartöflugrösin fall-
in. Veðrið getur ekki ver-
ið betra, þurrt og sólríkt.
Nemendur í 7. bekk í Hólabrekku-
skóla í Reykjavík ætla að taka upp
kartöflur í dag. Eftirvæntingin
ÍSýnir sér ekki og innan tíðar grúfa
nemendurnir sig yfir grösin, ber-
hentir og glaðir. Þeir undra sig á
hversu margar kartöflur koma upp
úr garðinum, sem þeir settu niður í
í vor, velta mömmunum fyrir sér og
spá í hvort jarðeplin eigi enga
pabba. „Svona vill maður gjaman
sjá þau,“ segir Katrín Kristinsdótt-
ir, umsjónarkennari eins af þremur
7. bekkjum við skólann, og horfir
með bros á vör á nemenduma, ein-
beitta og ákafa.
fmynd vísinda
Kartöfluræktin í Hólabrekku-
skóla er hluti af samstarfsverkefni
nokkurra rannsóknastofnana og
Fræðslumiðstöðvar Reykjavíkur
um að efla vísindaþekkingu í skól-
um landsins. Markmiðið er m.a. að
bæta ímynd vísinda og þróunar-
vinnu, kynna starf rannsókna-
stofnana og efla áhuga ungs fólks á
raungreinanámi. Verkefnið heitir
„Vísindi á vettvangi" og eiga hlut að
því, auk fræðslumiðstöðvarinnar,
Rannsóknarráð Islands, Hafrann-
sóknastofnun, Rannsóknastofnun
byggingariðnaðarins, Iðntækni-
stofnun, Náttúrufræðistofnun,
Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins,
Rannsóknastofnun landbúnaðar-
ins, Orkustofnun, Veðurstofa Is-
lands og Veiðimálastofnun.
Sem flestir kynnist starfi á
rannsóknastofnunum
„Vísindi og skipuleg þekkingar-
öflun á forsendum náttúruvísinda
verða æ mikilvægari þættir í sam-
tímanum. Áríðandi er að sem flestir
kynnist því starfi sem fram fer á
rannsóknastofnunum til að þeir fái
hugboð um hvernig þekkingar er
aflað með rannsóknum og tilraun-
um. Þá er rannsóknastofnunum
kappsmál að fleiri nemendur leggi
stund á raungreinanám en nú er
raunin," segir Páll Vilhjálmsson,
upplýsingafulltrúi Rannsóknarráðs
íslands, RANNÍS. „Skortur er á
fólki með raungreinamenntun og
var það ekki síst tilefni Vísinda á
vettvangi. Um það leyti sem rann-
sóknastofnanir komu sér saman um
að fara út í verkefni af þessu tagi,
sumarið 1999, tók gildi ný námskrá
grunnskóla. Skólarnir hafa þriggja
ára aðlögunartíma að námskránni.
Á þeim tíma verða starfræktir
móðurskólar í náttúrufræði sem
hafa það hlutverk að þróa kennslu-
efni í náttúrufræðigreinum.“ Ætl-
unin er síðan, að sögn Páls, að
rannsóknastofurnar komi sér upp
sérstökum upplýsingabönkum þar
sem kennarar geta sótt í fróðleik og
hugmyndir að kennsluefni á sviði
vísinda og raungreina. Hóla-
brekkuskóli er móðurskóli í nátt-
úrufræðikennslu í höfuðborginni,
ásamt Hagaskóla, Melaskóla og
Selásskóla. Umsjónarmenn verk-
efnisins í Hólabrekkuskóla eru
Gísli Sváfnisson, Katrín Kristins-
dóttir og Guðríður Arnardóttir.
Þau hafa ýmislegt á prjónunum og
ætla m.a. að nýta sér nálægð skól-
ans við Elliðaárdalinn til náttúru-
fræðinámsins. „Þar er svo ótal-
margt,“ segir Katrín. „Við ætlumst
t.d. til að börnin kynnist sögu dals-
ins, gróðurlendi, jarðfræði, dýralífi,
ánni, orkunni og borholunum,"
bætir hún við tO skýringar. Og
náttúrufræðikennarar móðurskól-
anna sátu ekki auðum höndum í
sumar heldur sóttu námskeið í Há-
skóla Islands til þess að læra um
verklega kennslu og hvernig hana
megi nýta í skólastarfi.
Eldað að lokum
Kennarar Hólabrekkuskóla
ákváðu síðastliðinn vetur að hefja
verkið á kartöfluverkefninu. Sigur-
geir Olafsson, sérfræðingur á
Rannsóknastofnun landbúnaðar-
ins, RALA, aðstoðaði við gagnaöfl-
un og gerð verkefna sem böm í 11
ára bekk skólans skyldu leysa. Þau
kynntu sér kartöflurækt á Islandi
og sögu kartöflunnar og hlýddu á
fyrirlestur Sigurgeirs um þá starf-
semi sem fram fer á RALA. Nem-
endurnir fengu þrjár tegundir af
útstæði, rauðar kartöflur, gullauga
og premíer-kartöflur, að gjöf frá
RALA. Þeir létu þær spíra inni í
skólastofunum í vor og settu þær
síðan niður í lítinn garð við skólann.
Áður en til þess kom vigtuðu þau
kartöflurnar og töldu og útbjuggu
skema yfir garðinn þannig að ekk-
ert færi á milli mála. Ætlunin er
síðan að halda áfram að vinna að
verkefninu, vigta uppskeruna og
nota niðurstöðumar á ýmsa lund í
stærðfræði og náttúrufræði. Að
lokum ætla nemendumir að mat-
reiða úr þeim krásir og góðgæti í
heimilisfræðinni og setjast að
snæðingi.
Dr. Peter Holbrook, prófessor og deildarforseti við tannlæknadeild
Háskóla Islands; Dr. Vera Hubkova, prófessor í barnatannlækning-
um við læknadeild „Hradec Kralové", Charles-háskólans í Prag;
Prof. Antonio Carrassi, prófessor í munnlyflækningum og meina-
fræði munns við læknadeildina í Milan-háskóla (formaður); Dr. Irm-
trud Jonas, dósent í tannréttingum við tannlæknadeildina í Albrecht-
Ludwigs-háskólanum í Freiburg; Prof. Noel Claffey, prófessor í tann-
vegsfræði, við tannlæknadeildina íTrinity-háskólanum í Dublin; Dr.
Paul Dowling, dósent í tannréttingum, við tannlæknadeildina í Trini-
ty-háskólanum í Dublin (ritari).
Góðir
dómar
um tann-
lækna-
s
nám HI
TANNLÆKNADEILD Háskóla ís-
lands fær góða dóma í evrópskri
úttekt sem gerð var á námi deild-
arinnar. Einnig er stjórnendum
deildarinnar hælt fyrir skilvirkni
og áhuga. Antonio Carassi, pró-
fessor við Háskólann í Mflanó,
kynnti niðurstöður nefndarinnar
nýlega á fundi með nemendum,
kennurum, starfsfólki deildarinn-
ar og fulltrúum frá heilbrigðis-
ðtðuneyti, menntamálaráðuneyti
og stjórnsýslu HI.
í skýrslunni er gildi þess að ís-
lenskir stúdentar leggi stund á
tannlæknanám í heimalandinu
borið saman við kosti þess að læra
erlendis og sú niðurstaða fengin
að það sé þess virði. Þá er rætt um
kosti þess og galla að deildin er
ekki hluti af læknadeild skólans.
Kostirnir eru fjárhagslegt sjálf-
stæði deildarinnar og beinn að-
gangur að yfírstjórn skólans.
Okostirnir eru tengslaleysi við
lajknisfræðimenntunina, því ekki
ei' hægt að Ijalla um tennur og
munnhol óháð annarri líkams-
starfsemi og öðrum sjúkdómum.
Samþjöppun náms í 5 ár?
títtektin var á vegum sam-
starfsnetsins DentEd, sem er
samstarfsverkefni 80 evrópskra
læknadeilda. Verkefnið er á
vegum menntaáætlunar Evrópu-
sambandsins og er markmiðið að
stuðla að upplýsingamiðlun og
skoðanaskiptum milli háskóla,
jafningjamati og úttektum á námi
í tannlækningum og loks aukinni
samræmingu í námi milli evr-
ópskra háskóla.
títtekt á vegum DentEd er í
fjórum þrepum. 1) Itarlegt sjálfs-
mat deildar. 2) Heimsókn mats-
nefndar hingað (5 erlendir pró-
fessorar í tannlækningum). Farið
er yfír sjálfsmatið og allar hliðar
deildarinnar skoðaðar. 3) Munn-
leg skýrsla gefin á opnum fundi,
fyrirspurnum svarað og niður-
stöður ræddar. 4) Skrifleg skýrsla
til deildarforseta. Nú þegar hafa
26 tannlæknadeildir víðs vegar
um Evrópu verið metnar með
þessari aðferðafræði. Tannlækna-
deild HI var sú 27. í röðinni.
Skýrslan er viðamikil og þar
kemur meðal annars fram að út-
tektarnefndin ráðleggur sam-
þjöppun í náminu með það
markmið að breyta því úr sex ára
námi í fímm ár líkt og víðast hvar
annars staðar í Evrópu. Einnig er
ráðlagt að byrja fyrr á klínísku
námi í greininni heldur en nú er
gert. Þá kemur fram að auka
þyrfti kennslu utan deildar (á
sjúkrahúsi) vegna munnhols-
skurðaðgerða. Auka þyrfti
fræðslu um bráðatilfelli eins og
tannbrot og alvarlega tannverki.
Auka ætti stúdentaskipti við önn-
ur lönd og nýta þau stúdenta-
skiptanet sem HÍ ætti aðild að.
Sérstakir kostir við deildina
taldi matsnefnd vera falda í fjölda
klínískra tilfella í náminu og heim-
ildir og möguleika tannlækna-
nema til að starfa á vettvangi milli
fimmta og sjötta námsárs. Hins-
vegar er nokkrum sinnum nefnd-
ur í skýrslunni sá ókostur að
deildin er ekki í nógu góðum
tengslum við íslenskt heilbrigðis-
kerfi. Það takmarkar klínískt nám
deildarinnar. Nemendur hefðu því
ekki nógu góða reynslu af hópum í
þjóðfélaginu eins og t.d. öldruð-
um, þegar þeir byrjuðu að vinna á
eigin stofum.
Rannsóknir
stóraukist
Ennfremur er gagnrýnt í
skýrslunni að endurgreiðslukerfi
Tryggingastofnunar væri þannig
að sumir sjúklingahópar, aldraðir
og örykjar kæmu sjaldan við sögu
i khnisku námi. Ráðlagði út-
tektarnefndin deildinni eindregið
að leita leiða til að þessu yrði
breytt.
Prófessor Carassi ítrekaði að
nám við tannlæknadeild Háskól-
ans væri í háum gæðaflokki. Hann
nefndi einnig að rannsóknir kenn-
ara deildarinnar hefðu stóraukist
á liðnum fimm árum. Hann sagði
að nefndin benti hinsvegar á að
íjárveitingar til deildarinnar
tækju um of mið af kennslu og því
væri erfítt að ráða ungt rannsókn-
arfólk án kennsluskyldu til starfa.
Einnig væri framboð á rannsókn-
arstyrkjum ekki nógu gott og
kennslu- og stjórnunarálag á fasta
kennara of mikið.
Fram kemur í matinu að kenn-
arar reyni að bæta sér upp lág
laun með því að hafa tekjur af eig-
in praxis. títtektarnefndin telur
að kennarar ættu að hafa aðstöðu
fyrir eigin praxis í deildinni
sjálfri. Það gæti einnig auðveldað
þeim rannsóknarvinnu.
Fartölvur
nemenda
TVEIR af þremur þróunar-
skólum á framhaldsstigi,
Fjölbrautaskóli Suðurlands
og Fjölbrautaskólinn við Ár-
múla, hafa gert samning við
Nýherja um leigu á fartölv-
um handa nemendum sínum.
Fyrstu fartölvurnar voru af-
hentar í liðinni viku.
I samningi Nýherja við
skólana kemur fram að grip-
irnir eru leigðir af IBM
Danmark AS. Nemendur,
sem skrifað höfðu undir
samning, greiða síðan mánað-
arlega fyrir leigu sína á vél-
unum. Þeir fá einnig aðgang
að innra netkerfi skólanna og
netinu. En Nýherji setur upp
öfluga þráðlausa senda fyrir
það kerfi. Tölvunar eru allar
kaskótryggðar hjá Sjóvá-Al-
mennum. Islandsbanki sér
um innheimtuþjónustu fyrir
skólana.
Líklegt er að fartölvuvæð-
ingin muni í framtíðinni hafa
mikil áhrif á skólastarfið.
Þessi nýja tækni kallar á nýja
hugsun í skólakerfinu og
nefna má að 15 kennarar úr
FS og 15 úr FÁ fóru á nám-
skeið í sumar til að kynna sér
möguleikana sem tæknin
býður upp á, d: tölvuglærur.
Sameiginlegt markmið
samningsaðila er í samræmi
við vilja og hvatningu
menntamálaráðuneytisins
um að allir nemendur og
kennarar hafí fartölvur við
kennslu og annað skólastarf.
Stefnt er að því að þessari
uppbyggingu í þessum skól-
um verði lokið fyrir árið 2004.