Morgunblaðið - 12.10.2000, Qupperneq 60

MORGUNBLAÐIÐ
.60 FIMMTUDAGUR 12. OKTÓBER 2000
UMRÆÐAN
Danskt „nei“ gæti
þýtt íslenskt ,já“
NÚ hafa Danir hafn-
að aðild iandsins að
evrópska myntkerfinu
og upptöku evrunnar í
stað gömlu dönsku
krónunnar. Úrslitin
voru mun skýrari en
flestir áttu von á og
. skoðanakannanir
' bentu til.
Danir, ásamt Bret-
um, hafa allt frá inn-
göngu í Efnahags-
bandalag Evrópu árið
1973, fyllt flokk efa-
semdarmanna um „æ
meiri samruna" eða
„ever cioser union“
eins og það er kallað á
máli Sambandsins. Þeir hafa viljað
halda í ýmsa danska sérvisku, rétt
eins og Bretar hafa brugðist ókvæða
við auknum vilja Evrópusam-
bandsins til að setja þeim nýja staðla
- t.d. kíló og lítra í stað gömlu „heim-
sveldis“-eininganna, punda og gall-
ona.
Frægasta atvikið þar til nú í
tregðusögu Dana er auðvitað höfnun
þeirra á Maastricht-samkomulaginu
í júní 1992. Sú þjóðaratkvæða-
greiðsla hafði mikil áhrif á sálarlíf
stjórnenda Evrópusambandsins og
sýndi þeim fram á að aukinn samruni
var ekki eitthvað sem gat haldið
áfram sjálfkrafa að eilífu. Atkvæða-
greiðslan í Frakklandi um Maast-
richt-sáttmálann, sem Mitterrand
boðaði til eftir að úrslitin í Dan-
mörku lágu fyrir var annað áfall fyr-
ir samrunasinna, þar sem hún
vannst á einu prósenti.
Það var orðið ljóst að
fólkið hafði verið skilið
eftir í Evrópuumræð-
unni og það var fúst til
að sýna valdhöfum
gremju sína á þennan
hátt.
Atkvæðagreiðslan í
Danmörku nú gæti haft
viðlíka áhrif og sú um
Maastricht 1992. Þrátt
fyrir kokhreysti for-
ystumanna Svía og
Breta er nánast öruggt
að ekkert verður úr því
að þær þjóðir taki upp
evruna á næstu árum.
Asjóna Evrópusam-
runans verður að breytast - ekki er
lengur mögulegt að ganga út frá því
sem reglu að öll ríki haldi sama
hraða í samrunanum - fjölþrepa
Evrópusamband hlýtur brátt að
verða að viðurkenndum veruleika.
Ástæður tregðu Norðurlandabúa
og Breta til Evrópusamruna eiga sér
afar djúpar menningarlegar for-
sendur og má færa rök fyrir því að
þær nái allavega ein 500 ár aftur í
tímann; til siðaskipta. Þá var ritning-
in þýdd á þjóðtungur og vísir að
þjóðríkjunum varð til. Mótmælenda-
lönd náðu af þessum sökum fljótt yf-
irburðum í almennu læsi, þar eð
menn þóttu slappkristnir ef þeir
gátu ekki lesið Biblíuna sér til gagns
- og þessi staðreynd olli því að mót-
mælendaþjóðir þróuðust hraðar í átt
til lýðræðis og almennrar menntun-
ar - og í kjölfarið velmegunar - en
Magnús Árni
Magnússon
SOFIES VERDEN
ÞÆTriR BYCCBIR Á METSÖLUBÓK
JOSTEIN CAARDER
Á FIMMTUDÓCUM KL 78.00
Unglingsstúlkan Sofiefær undarlegt
bréfþar sem spurt er: Hver ert þú?
Þetta er upphafið á tímaferðalagi
hennarí gegnum sögu heimspekinnar
þar sem hún hittir marga af
þekktustu hugsuðum
mannkynssögunar.
Hver er
„VERÖLD SOFFÍU“Á NRKi
' ;; í; jgpBI
77/ loka októbermánaðar Verðurnýjasta
< '
Breiðvarpsins, 6 norrænar stöðvar, í o/
þeim sem tengdireru breiðbandinu.
allar þekktarfyrir vandað
ingar-, íþrótta-, frétta- og menningarefni
alla þá sem vilja fylgjast
, ■ meðfrændum vorum á Norðurlöndunum.

■■■

8tw(nn.l(i * Tciigifíg v/3 brelðhitnHlð dt tenaíný % 1 M 1 N N
BBMIBVAXPIB
l
www.nrk.no
NRK j - HonU Rlkskringkasting
Heimildamyndir, skemmtiþættirog
barnaefni á daginn. Framhaldsþættir,
fréttir, íþróttír, skemmtlþættir og
Mynt
Hið danska „nei“ við
evrunni, segir Magnús
Árni Magnússon, gæti
kallað á þróun innan
Evrópusambandsins
---------------7-----
sem gæti verið Islend-
ingum mjög að skapi.
hinh' katólsku nágrannar þeirra.
Þegar svo kirkjan og kristnin fóra að
missa tökin á huga almennings þá
tók þjóðin og þjóðríkið að vissu leyti
við hlutverki hennar sem sameining-
artákn.
Þó svipaðar forsendur séu í raun
fyrir hendi í Þýskalandi, þá era Þjóð-
verjar enn svo sárþjakaðir af sektar-
kennd yfir morðæðinu sem rann á þá
í síðari heimsstyrjöldinni að þeir
hafa viljað skipa sér í fararbrodd
samrunasinna frekar en að eiga á
hættu að vera sakaðir um tilhneig-
ingai' til þjóðernishyggju.
Sú staðreynd sem blasir við
stjórnendum Evrópusambandsins er
engu að síður sú að innan þess era
heilu þjóðh'nar sem telja það ekki
sjálfsagt að „þjóðríkin" séu að líða
undir lok. Þetta er staðreynd sem
Evrópusambandið verður að viður-
kenna ef tilveru þess á ekki að vera
ógnað af sífelldum vonbrigðum yfir
andstöðu við „æ meiri samrana".
Þess vegna gæti hið danska „nei“
við evrunni kallað á þróun innan
Evrópusambandsins sem gæti verið
okkur íslendingum, sem klárlega
fyllum efasemdarflokkinn, mjög að
skapi. Marglaga Evrópusamband,
sem byggist á virðingu fyiir hinum
mikla fjölbreytileika Evrópu og við-
urkennir þjóðlega sérvisku sem já-
kvætt afl í æ minnkandi heimi, er
Evrópusamband sem við íslending-
ar eigum mikið erindi í.
Höfundur er hagfræðingur.
Vagnhöfða 17
■ 112 Reykjavfk
3 Sírrti: 587 2222
■■i Fax: 587 2223
Gerið verðsamanburð
JE Tölvupústur; sala@hellusteypa.is
Mörkinni 3, sfmi 588 0640
Opið mán.-fös. frá kl. 12-18.
Lau. frá kl. 11-14
|Glæsilegir
borðlampar
GREINARGERÐ
MARKMIÐIN
NÁÐUST
OG VEL ÞAÐ
Magnús Oddsson, veitustjóri á Akranesi,
hefur sent frá sér greinargerð um breytt
skipulag bæjarsjóðs og Akranesveitu.
í INNGANGI greinargerðarinn-
ar, segir Magnús Oddsson m.a, að
meiri hluti bæjarstjórnar Akraness
hafi samþykkt á bæjarstjórnarfundi
hinn 26. sept. sl. breytt skipulag
bæjarsjóðs og Akranesveitu. í því
felist m.a. að bæjarráð fer með
stjórn Akranesveitu, stjórn Akra-
nesveitu er lögð niður, fjárreiður og
bókhald Akranesveitu flyst á bæjar-
skrifstofuna og starf byggingafull-
trúa verður sameinað tæknideild
veitunnar, bæjarstjóri verður fram-
kvæmdastjóri Akranesveitu og starf
veitustjóra er lagt niður. Magnús
segir;
„Meirihluti bæjarstjórnar sam-
þykkti jafnframt á sama bæjar-
stjórnarfundi að segja upp ráðning-
arsamningi mínum, en ég hef verið
talsmaður þess að fyrirtækinu þurfi
að breyta til að mæta breyttum tím-
um og þá sér í lagi boðuðum breyt-
ingum á rafmagnssviði, en á því
sviði mun verða tekin upp frjáls
samkeppni í samræmi við tilskipun
Evrópusambandsins um innri mark-
að fyrir raforku og samkeppni. í
þessari grein mun ég ekki fjalla um
skoðanamun minn og meiri hluta
bæjarstjórnar, en vil gera stuttlega
grein fyrir hvernig hafi gengið að ná
þeim markmiðum, sem sett voru
þegar uppskipti vora gerð á orku-
fyrirtækjum í Borgarfii’ði á fyrri
hluta árs 1996.
Um leið og ég hætti í starfi mínu
sem veitustjóri Akranesveitu hætti
ég einnig sem framkvæmdastjóri
Andakílsárvirkjunar og fram-
kvæmdastjóri Hitaveitu Akraness
og Borgarfjarðar. Fyrirtæki þessi
era svo nátengd að ég tel eðlilegt að
fjalla um þau í einni og sömu grein-
argerð, sem ég hef þegar sent bæj-
arráði.“
Greinargerðin
Akranesveita tók til starfa hinn 1.
janúar 1996, þegar sameinuð voru í
eitt fyrirtæki Rafveita Akraness,
Vatnsveita Akraness, fráveitan á
Akranesi og dreifikerfi Hitaveitu
Akraness og Borgarfjarðar. Jafn-
framt sameinaðist tæknideild bæj-
arins og áhaldahúsið Akranesveitu.
Um mitt ár 1996 eignaðist Akra-
nesbær Andakílsárvirkjun að fullu,
en fram að uppskiptum höfðu Akur-
nesingar átt 33% eignarhlut í virkj-
uninni. HAB starfaði áfram nánast
sem heildsölufyrirtæki með smásölu
í nágrenni aðveituæðarinnar og án
starfsmanns, en reksturinn falinn
Akranesveitu og Hitaveitu Borgar-
ness með þjónustusamningum.
Staðan við stofnun
Akranesveitu
Ástæða breytinganna var tvíþætt:
Annars vegar fjárhagsvandi Hita-
veitu Akraness og Borgarfjarðar
(HAB). í árslok 1995 námu erlendar
skuldir HAB 1.827 mkr. og skuldir
Undh'búningsfélags Orkubús Borg-
arfjarðar (UOB) námu 455 mkr., en
þær skuldir vora komnar frá HAB.
Eiginfjárstaða HAB var neikvæð
um 766 mkr. og eiginfjárstaða UOB
neikvæð um 455 mkr. Tap hafði ver-
ið á rekstri fyrirtækisins árlega um
tugi milljóna kr. og neikvæða eigin-
fjárstaðan hélt áfram að aukast ár
frá ári (tap 1995 nam 34 mkr. og tap
1994 nam 61 mkr.). Samtals námu
skuldimar 2.282 mkr. og samtals
var eiginfjárstaðan neikvæð um
1.221 mkr.
Við uppskiptin 1996 urðu eftir hjá
HAB skuldir að upphæð 1.099 mkr.
og Akranesveita og Andakílsár-
virkjun tóku við skuldum að upp-
hæð 827 mkr.
Hin ástæða breytinganna var hátt
verð á heita vatninu til íbúa á svæð-
inu, en verðið var eitt hið hæsta á
landinu og var svo hátt að talið var
að það hamlaði aðflutningi fólks og
stæði í vegi fyrir eðlilegri byggða-
þróun.
Skuldir í árslok 1999
I árslok 1999 eða fjórum áram síðar
var staðan þessi.
• Skuldh' HAB voru komnar niður
í 854 mkr. og höfðu lækkað um
245 mkr.
• Skuldir Akranesveitu og Anda-
kílsárvh'kjunar eru komnar niður
í 728 mkr. Hafa verður í huga að
á árinu 1998 var tekið nýtt lán að
upphæð 60 mkr., vegna fram-
kvæmda við rafstreng frá tengi-
stöðinni við Brennimel. Sé tekið
tillit til þessa verkefnis hafa
skuldirnar lækkað um 159 mkr.
• Samtals hafa skuldir fyrirtækj-
anna þriggja lækkað um 404
mkr. á fjóram áram.
• í fyrrnefndum tölum eru skuldir
ekki uppreiknaðar til sama verð-
lags eins og títt er, þegar skulda-
staða er borin saman milli ára.
Ef skuldirnar era færðar til verð-
lags í árslok 1999 hafa skuldh'
HAB lækkað úr 1.220 mkr. í 854
eða um 366 mkr. Skuldir Akra-
nesveitu og Andakflsárvii’kjunar
lækkaði úr 918 mkr. í 728 mkr.
eða um 190 mkr. og sé tekið tillit
til lánsins vegna fyrrnefnds jarð-
strengs nemur lækkunin 250
mkr. Samtals er þetta raunlækk-
un á skuldum allra íýrirtækjanna
um 616 mkr. á fjóram árum.
Samanburður við áætlanir
Þegar fyrh'tækin tóku til starfa í
breyttri mynd gerði ráðgjafarfyrir-
tækið Nýsir áætlun fyrir HAB um
niðurgreiðslu lána og sjóðsstreymi
og var það gert að kröfu fulltrúa
ríkisins í viðræðunum. Samsvarandi
áætlun var gerð fyrir Akranesveitu.
Áætlanir þessar vora markmið, sem
reyna átti að ná. Á það skal bent að
ekki vora menn á þeim tíma bjart-
sýnir á að þessum markmiðum yrði
náð og í samkomulagi frá 8. des
1995 er kveðið á að verði skuldir
HAB meiri en 900 mkr. uppreiknað
með byggingavísitölu í árslok 2000
muni ríkissjóður yfirtaka 75% þeirr-
ar fjárhæðar er umfram stendur.
Við samanburð þessara áætlana og
niðurstöður ársreikninga fyrir árið
1999 sést eftirfarandi:
• Skuldir HAB áttu samkv. áætlun
að vera 890 mkr. en vora 854
mkr.
• Sjóðseign HAB átti samkv. áætl-
un að vera 19 mkr. en var 62
mkr.
• Skuldir Akranesveitu og Anda-
kflsárvirkjunar áttu samkvæmt
áætlun að vera 712 mkr. en voru
728 mkr., þegar búið var að bæta
við 60 mkr. viðbótarláni vegna
verkefnis (strengs frá Brenni-
mel), sem ekki var í áætluninni.
Skuldir era því í raun 44 mkr.
- lægri en áætlun gerði ráð fyrir.
• Sjóðseign Akranesveitu og
Andakflsárvirkjunar átti að vera
samkvæmt áætlun 1 mkr. en var
45 mkr.
Til viðbótar við það sem að fram-
an segir má benda á eftirfarandi:
• Eiginfjárstaða HAB varð í fyrsta
sinn jákvæð á árinu 1998 og í árs-
lok 1999 er hún orðin jákvæð um
62 mkr.
• Orkufyrirtækin þrjú skiluðu öll
hagnaði á síðasta ári. Hagnaður
Akranesveitu nam 14,8 mkr.,
hagnaðui' Andakflsárvirkjunar