Morgunblaðið - 26.10.2000, Side 36

36 FIMMTUDAGUR 26. OKTÓBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Heimur í
upplausn
Það er heimur í upplausn með syndafallið á
næsta leiti við mykjuhauginn, sem birtist
í uppsetningu Glyndebourne-óperunnar
á Don Giovanni, segir Sigrún Davíðsdóttir
en Finnur Bjarnason stökk inn í
sýninguna á síðustu stundu.
Finnur
Bjarnason
Jonathan Veira sem Leporello og Michele Bianchini sem Don Giovanni.
Ljósmynd/Mike Hoban
Ljósmynd/Mike Hoban
Jonathan Veira sem Leprello, Michele Bianchini sem Don Giovanni og
Mary Plazas sem Donna Elvira.
ÞÓ RAGNARÖK hafi
kannski ekki svifið yfir
vötnunum á frumsýn-
ingarkvöldinu voru þó
engu að síður náttúru-
hamfarir utan dyra.
Sveitin umhverfís
Glyndebourne-óperuna
á Suður-Englandi var
að hluta lokuð sökum
flóða. Innandyi-a voru
brotnir veggir, hurðir
af hjörum og haugur,
sem í íslenskum augum
gat ekki verið annað en
mykjuhaugur, flóði út
um dyrnar. Reyndar
aðeins á sviðinu, ekki í
sjálfu óperuhúsinu,
sem er eina einkarekna óperuhúsið
í Bretlandi og eitt af þekktari
óperuhúsum í heimi.
En þessi þrettándi dagur októ-
ber, sem bar upp á föstudag og er
því að mati þeirra hjátrúarfullu
óhappadagur, reyndist öðrum
happadagur. Að morgni fékk Finn-
ur Bjarnason að vita að Stephen
Rooke, sem átti að fara með hlut-
verk Don Ottavios, væri lasinn. Þar
sem Finnur er varamaður hans
kom til hans kasta þennan frum-
sýningardag.
Óperan í Glyndebourne starfar á
sumrin, þegar garðarnir í kringum
óperuhúsið eru glæsileg umgjörð í
kringum prúðbúið fólk að snæðingi
í sumri og sól í löngu hléi. A veturna
eru líka sýningar, en áherslan þá er
að fara um Bretland með sýningar
hússins. Ferðatíðin er einmitt að
hefjast núna og frumsýningin á
Don Giovanni upphafið á sýningu
þeirrar óperu, en auk hennar verða
La Boheme Puccinis á dagskrá og
The Last Supper, nútímaópera eftir
Harrison Birtwistle.
Áhersla á góðan
hóp frá upphafi
Frá því óperan í Glyndebourne
tók til starfa í maí 1934 hefur
áhersla verið á langan æfingatíma
og samhæfðan hóp alþjóðlegra
söngvara frekar en stuttan tíma
með frægum stjörnum. Landeig-
andinn John Christie erfði Glynde-
bourne 1920 og þar sem hann var
ákafur óperuunnandi fékk hann þá
hugmynd að stuðla að
óperuflutningi í þessu
landi, þar sem honum
fannst óperum illa
sinnt.
Christie var stað-
fastur piparsveinn, en
þegar hann kynntist
söngkonunni Audrey
Mildmay 48 ára að
aldri skipti hann um
skoðun og þau giftust.
Eftir brúðkaupsferð
til Salzborgar og
Bayreuth eins og
sæmdi óperuunnend-
um hófust þau handa
um að koma óperunni
á koppinn. Konu hans
þóttu hugmyndir hans heldur
óburðugar, sagði að fyrst hann ætl-
aði að gera þetta á annað borð ætti
hann að gera þetta almennilega og
húsið, sem opnað var, tók 300
manns í sæti. Það hefur síðan verið
stækkað og tekur nú rúmlega 500
manns í sæti í fallega viðarklædd-
um og fjarska notalegum sal.
í stríðinu var óperuhúsið svefn-
skáli fyrir börn frá London, sem
forðað var frá loftárásum. Eftir
stríðið voru peningarnir búnir, en
Christie stóð að stofnun Edinborg-
arhátíðarinnar 1947, sem óperan
tengdist og 1950 var svo stofnað
fjárhaldsfélag, sem síðan hefur séð
um að afla fjár til Glyndebourne-
óperunnar. Mildmay lést 1953 og
Christie 1964, en fjölskyldan hefur
haldið áfram að starfa við óperuna.
Fyrsta óperan, sem var flutt var,
var Brúðkaup Fígarós og Mozart
hefur alla tíð verið kjarninn í óperu-
flutningnum, en síðari árin hafa nú-
tímaóperur bæst við. Þarna hafa
starfað frábærir listamenn eins og
málarinn David Hockney, sem
gerði leiktjöld, leikhúsmaðurinn
Peter Hall var á sínum tíma list-
rænn stjórnandi og tónlistarstjórar
hafa verið menn eins og Bernard
Haitink og Sir Andrew Davis, sem
hefur nýlega látið af störfum. Það
er því traust og góð hefð að baki
Glyndebourne-óperunnar og sýn-
ingar þar laða að óperuunnendur
alls staðar að úr heiminum.
Það er engin tilraun til að skapa
neitt tímasamræmi í uppsetningu
Graham Vick á Don Giovanni. Stíl-
færðir rókókóbúningar Don Giov-
anni, aðalsins og Lepórellós skipt-
ast á við sjötta áratugs-stælinn á
bændafólkinu. Sjónrænt er sýning-
in þó harla ánægjuleg og hefur í sér
innra samhengi, sem gerir hið ytra
óþarft. Upplausnin kemur enn frek-
ar fram í þessum fjóshaug, sem
flýtur yfir senuna, í föstu formi þó
og þar þurfa söngvararnir að fikra
sig yfir, sem skapar enn frekar til-
finningu af því ótrausta og óstöð-
uga.
Það eru margar tilvísanir í text-
anum til frelsis og breytinga og í
uppsetningu Vicks er skýrt dregið
fram hnignun aðalsmannsins Don
Giovannis og yfirvofandi fordæm-
ing á ábyrgðarlausu líferni hans.
Don Giovanni er sunginn af ítalan-
um Michele Bianchini, sem er eins
og sniðinn fyrir hlutverkið, grann-
ur, lipur og myndarlegur og laðar
auðveldlega fram ímynd flagarans.
Raddiega er hann einnig styrkur,
þó reyndar bassakenndari en oft
heyrist í þessu hlutverki.
Don Öttavio heitmaður Donnu
Önnu er óneitanlega ögn vandræða-
legt hlutverk, svo Finnur Bjarna-
son hafði nokkuð að glíma við. Don
Ottavio má horfa upp á heitkonu
sína sem bráð Don Giovannis og þar
sem það liggur sá efi í lofti að hún
hafi ekki verið honum algjörlega
andsnúin þá gerir það hlutverkið
oft ögn vandræðalegt þegar það er
flutt af væskilslegum söngvurum.
Finnur er alveg laus við slíkt yfir-
bragð og kemur glæsilega fyiir.
Því miður er það Prag-útgáfa
óperunnar, sem þarna er flutt, svo
það er aðeins ein aría, sem kemur í
hlut Don Ottavios í þessari upp-
færslu, Dalla tua pace, en ekki tvær
eins og annars er oft. Ungur söngv-
ari, sem viðstaddur var sýninguna,
hafði á orði að Finnur hefði sungið
aríuna á frumlegan hátt, sem ann-
ars er erfitt fyrir jafn ungan mann
með svo margtúlkað efni. Undir-
tektir áheyrenda bentu til að hon-
um hefði sannarlega tekist að ná til
þeirra og þessi tök hans benda til
þess að þarna sé ekki aðeins góður
söngvari á ferð heldur áhugaverður
listamaður.
Aflíðandi endir í stað átaka
Hvort sem það var sökum
dimmrar raddar Bianchini þá náði
Michael Druiett í hlutverki föður
Donnu Önnu ekki sannfærandi tök-
um á hlutverkinu og var ekki radd-
legur maki Bianchini. Honum var
reyndar ekki gert auðvelt fyrir af
leikstjóranum, gekk um í slitnum
morgunslopp, sem stakk ærlega í
stúf við annað aðalsfólk í sýning-
unni og skorti reisn í framkomu og
söng.
Það verður að skrifast á reikning
leikstjórans að eftir marga góða
spretti í sýningunni, sem virtust
markvisst miða að stórbrotnum
endalokum Don Giovannis, þá leið
sýningin fremur út af en að henni
lyki með hamförum og tortímingu.
Maðurinn í sloppnum kom labbandi
inn, sagði Don Giovanni að hans
tími væri kominn og svo töltu þeir
út saman. Það var reyndar snjallt
bragð að sviðið fyllist af tvíförum
skúrksins, en síðan leystist sú
mynd upp á ófullnægjandi hátt.
Mary Plazas í hlutverki Donnu
Elvíru tók hlutverk sitt eftirminni-
legum söng- og túlkunartökum og
setti sterkan svip á sýninguna.
Jonathan Veira sem Leporelló var
raddlega traustur, en ögn óöruggur
í túlkun, sem í raun gæti verið sök
leikstjórans er ekki hefði lagt hon-
um skýrar línur. Aðrir söngvarar
skiluðu hlutverkum sínum með
sóma, þau Sarah Fox sem Zerlína,
Orla Boylan sem Anna og D’Arcy
Bleiker sem Masettó. í sameiningu
var þetta heilstæður og sterkur
hópur, sem Finnur Bjarnason féll
vel að.
Nýjar bækur
Dáðlausa Dóra og dauðyflið
Stjörnubió
KVIKMYNIMIt
KOSER-LÚÐI
Leikstjóri og handritshöfundur
Amy Heckerling. Tónskáld David
Kitay. Kvikmyndatökusljóri Rob
Hahn. Aðalleikendur Jason Biggs,
Mena Suvari, Zal Ortli, Thomas
Sadoski, Jimmi Simpson, Greg
Kinear, Dan Aykroyd.
Sýningartími 90 mín. Bandarísk.
Columbia. Árgerð 2000.
UNGMENNIÐ Paul (Jason
Biggs) býr í uppsveitum New
York-ríkis og nú á loks að hleypa
heimdraganum og halda til náms í
„borginni sem aldrei sefur, Stóra
eplinu“, New York. Faðir Páls býr
hann undir lífið í stórborginni í
nokkrum setningum af takmark-
aðri visku. Enda verður strákgrey-
ið fyrir alls kyns aðkasti og al-
menningsbitbein á stúdentagarð-
inum þar sem hann dregur fram
lífið á styrk. Herbergisfélagarnir
stytta sér stundir við að hafa hann
að fífli og skortir ekki kvikindis-
skapinn. Paul býður bara hinn
vangann og vonar að mótlætið
gangi yfir, rétt eins og gubbupest.
Málin halda hins vegar áfram að
versna, félagarnir fá að lokum leið
á geðlurðunni, sem er potað niður i
kjallaraboru ásamt heimilislausum
dýrum. Og unir hag sínum vel.
Til sögunnar kemur annar guðs-
volaður, stúlkan Dóra (Mena Suv-
ari). Afar sæt og klár í kollinum,
þótt það gagnist henni ekki, eins
og Páll; lætur alla troða á sér, eins
og Páll; lætur einn prófessorinn
hnoðast á sér að vild, Páll er þó
saklaus af því. Hann er bara skot-
inn í Dóru. Það hlýtur að koma að
því að þessar hornrekur nái saman.
Fyrstu atriðin benda til að við
taki dæmigerð bekkjaraulamynd,
en þeir voru jafnan ámóta óaðlað-
andi og þeir voru fávísir. Hér eru
þeir hins vegar túlkaðir af dísætum
leikurum. Dóra er eins og breskt
B-mynda-smástirni frá sjöunda
áratugnum, Páll minnir helst á
vanaðan Adam Sandler. Handrits-
höfundinum Amy Heckerling mis-
tekst gjörsamlega að vekja ein-
hverja samúð með þessum gaufum,
áhorfandinn fær hins vegar andúð
á öllum aumingjaskapnum og und-
irlægjuhættinum sem einkennir
þetta vonlitla par. Höfundur Clue-
less, þeirrar ágætu unglingamynd-
ar, skýtur hátt yfir markið. Loser
stendur um of undir nafni, er
bragðlaust ævintýrafjas, endirinn
sykurhjúpuð „feelgood“-della, þar
sem Heckerling grípur til þess ör-
þrifaráðs að rekja feril helstu pers-
ónanna næstu árin eftir að mynd-
inni lýkur. Þar fá vondu strákarnir
heldur betur á baukinn, prófessor-
inn lendir í tukthúsinu, rolurnar fá
þessa líka fínu uppreisn æru. Trú-
legt það. Dáðlaus góðmennska þýð-
ir bæjaríbúð og láglaunastarf.
Naglar eins og herbergisfélagarnir
erfa heiminn. Það er ekki flóknara
en það fröken Heckerling. Veröldin
geldur gagl fyrir gás.
Sæbjörn Valdimarsson
• ÚT er komin bókin 2000 árum
eftir Vínlandsfund eftir Friðrik
Daníelsson.
Bókin fjallar um samhengið í
sögu íslendinga og aðaláhrifavalda
í lífi þeirra allt frá fyrstu tíð. Mál-
efni nútímans, uppbyggingin, um-
hverfismálin og sjálfstæðið eru
reifuð á þeim grunni.
í bókinni er skyggnst undir yf-
irborðið og leitast við að varpa
ljósi á það sem býr undir en ekki
sést við fyrstu sýn. í bókinni er
dregin upp framtíðarsýn af lífi og
starfi íslendinga og komandi ár-
þúsundi, og velt upp spurningunni
um hvort landsmenn lifi annað ár-
þúsund í landinu.
Útgefandi er Friðrik Daníels-
son. Bókin er 250 bls. Leiðbein-
andi verð á bókinni í bókabúðum
er 3.690 krónur.