Morgunblaðið - 25.11.2000, Blaðsíða 30

30 LAUGARDAGUR 25. NÓVEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Loftslags-
ráðstefna á
lokaspretti
Óljóst var í gærkvöldi hvort einhver
niðurstaða næðist á loftslagsráðstefnunni
✓
í Haag. An Bandaríkjamanna verður engin
niðurstaða og hvort Islendingar koma
sínum málum að ræðst af öðru en frammi-
stöðu íslensku sendinefndarinnar, segir
Sigrún Davíðsdóttir.
Jan Pronk, umhverfisráðherra Hollands, sem stjórnar loftslagsráðstefnu Sameinuðu þjóðanna, sóst hér á stór-
um skjá í ráðstefnusalnum.
„VIÐRÆÐURNAR fara harðnandi.
Nú er rætt um hvað ríkin afberi til
að geta fullgilt bókunina," sagði Siv
Friðleifsdóttir umhverfisráðherra í
samtali við Morgunblaðið um kvöld-
matarleytið í gær. „Þetta er eðlilegt
samningaferli." En hvorki hún né
aðrir treystu sér til að segja um
hvort samningar næðust yfirleitt um
lokatillögu.,.
Það sem var á samningaborðunum
í gær var itiálamiðlunartillaga Jan
Pronks, forseta loftslagsráðstefnu
Sameinuðu þjóðanna og umhverfis-
ráðherra Hollendinga, sem hann
lagði fram í fyrrakvöld. Þetta var út-
spil hans til að fá eitthvað áþreifan-
legt á borðið, sem hægt væri að taka
tillit til. Hann lagði þá hart að öllum
að lesa tillöguna vel og geyma allar
umsagnir þar til það hefði verið gert.
í gærkvöldi var ljóst að tillagan
var óvinsæl í öllum herbúðum, sem
Siv sagði með bros á vör að væri lík-
lega merki um að hún væri ekki al-
slæm. Það væri verra að einhver
einn hópur áliti sig hafa fengið allt.
Snemma kvölds var ætlun Pronks
að ráðherramir legðu fram skrifleg-
ar athugasemdir fyrir ki. 21. Síðan
áttu ráðherramir og engir aðrir að
ræða þær og síðustu mörk fyrir þær
viðræður voru í morgun á milli 5 og
6. Klukkan átta ætlaði Pronk að vera
búinn að koma þeim niðurstöðum
saman í skjal, sem síðan átti að
kynna á blaðamannafundi kl. 11 á
laugardagsmorgun. Formleg af-
greiðsla á að vera á milli kl. 13 og 16 í
dag, þegar ráðstefnunni á formlega
að ljúka. Og af því að ráðstefnan er á
vegum Sameinuðu þjóðanna þá er
þar ekkert samþykkt nema einróma.
Hvort þetta ferli gengur eftir er
annað mál, en hið eina skýra er að
ráðstefnunni lýkur kl. 16 í dag. Eins
og Pronk hefur margbent á undan-
fama daga þá er ráðstefnuhöllin rek-
in af fyrirtæki, sem skipuleggur ráð-
stefnur og sýningar og þar tekur
einn viðburðurinn við af öðram.
Óánægja á allar hliðar
Þótt umhverfisverndarsamtök
bentu strax á að með drögum
Pronks fengju Bandaríkjamenn
mest var það þó fjarri lagi að banda-
ríska sendinefndin liti þannig á mál-
ið. Frank E. Loy, formaður banda-
rísku sendinefndarinnar, hætti við
daglegan blaðamannafund sinn. Að-
stæður væru á hverfanda hveli, það
gagnaðist ekki viðræðunum að ræða
einstök atriði opinberlega og þrátt
fyrir að Bandaríkin væra „afar von-
svikin“ með tillögu Pronks, „sem
væri í óásættanlegu ójafnvægi" þá
léti sendinefndin samt einskis
ófreistað við að ná góðu samkomu-
lagi.
Evrópusambandið, ESB, gaf ekki
út yfirlýsingar en einstakir ráðherr-
ar eins og Svend Auken, umhverfis-
ráðheira Dana, lágu ekki á skoðun
sinni. í samtali við blaðamenn í ráð-
stefnumiðstöðinni í Haag síðdegis í
gær sagði Auken að tillögur Pronks
endurspegluðu meira forgangsmál
Regnhlífahópsins, sem Bandaríkin
tilheyra, en hagsmuni heimsins. Til-
lagan væri ónákvæmlega orðuð og
full af undankomuleiðum fyrir lönd,
sem ekki vildu fylgja anda Kyoto-
bókunarinnar.
Á spjalli við blaðamenn sagði
Robert Watson formaður sérfræði-
nefndar Sameinuðu þjóðanna að hið
mikilvægasta við samkomulag, sem
tækist vonandi, væri að það væri
skref í rétta átt. Hins vegar var hann
gagnrýninn á einstök atriði í tillög-
um Pronks.
I tillögum Pronks var ekki talað
um sérmál íslendinga, sem er hlut-
fall stórra verkefna í litlum hagkerf-
um. Hins vegar snerti það íslend-
inga að landgræðsla var þar talin
gjaldgeng sem aðferð til að binda
koltvíoxíð og draga þannig úr loft-
mengun.
Það mun ekki ráðast fyrr en á síð-
ustu mínútunum í dag hvort sérmál
íslendinga verður með. Ef sam-
komulagið verður víðtækt pólitískt
samkomulag, án tæknilegrar út-
færslu einstakra atriða, era litlar lík-
ur á að íslenska tillagan verði með. í
gærkvöldi voru sterkar líkur fyrir
slíku samkomulagi, þar sem tíminn
væri einfaldlega of naumur til ann-
arrar útfærslu.
Þungavigt Bandaríkjamanna
Pronk hefur verið sakaður um að
ganga erinda Bandaríkjamanna. Það
skiptir hinvegar býsna miklu að ná
samkomulagi, sem Bandaríkjamenn
sjá fram á að fáist staðfest heima
fyrir. Svigrúm þeirra er býsna lítið
því öldungadeild Bandaríkjaþings
samþykkti einróma fyrir þremur ár-
um, í samhengi við Kyoto-bókunina,
að ekki kæmi til greina að sam-
þykkja neitt nema að þróunarlöndin
kæmu með einhveija skuldbindingu,
en þau era undanþegin bókuninni.
Annars væri samkeppnisstaða iðn-
ríkjanna, einkum Bandaríkjanna, í
voða. í öðra lagi að bókunin mætti
ekki bitna á efnahag Bandaríkjanna,
hvorki kosta þar hagvöxt né störf.
Það er með þetta vegamesti, sem
bandaríska sendinefndin kom til
Haag. Svigrúm hennar er því frá
upphafi ekki mikið. Það hefur lítið
upp á sig að samþykkja eitthvað, sem
síðan er kastað fyrir róða heima fyr-
ir. Á hinn bóginn er stjómin líka und-
ir vaxandi þrýstingi umhverfissinna,
en það er eins og þau öfl eigi sér fáa
formælendur á þingi og vaxandi
áhugi á umhverfismálum og aukin
meðvitund endurspeglist ekki þar.
Það hefur fengið ýmsa blaðamenn
í Haag, ekki síst þá bresku, sem allt-
af era tilbúnir til að hnýta í Banda-
ríkin, til að draga í efa hversu vel
þingið endurspegli afstöðu almenn-
ings og ekki bara þeirra, sem hafa fé
til að leggja í kosningasjóði. En hver
sem skýringin er þá er þetta sá
raunveraleiki, sem bandaríska
sendinefndin býr við.
Léttleiki íslendinga
Þótt það séu um 180 lönd, sem
eiga fulltrúa á Haag-ráðstefnunni þá
era það þó ekki 180 raddir, sem tala í
öllum málum. Löndin skipta sér í
hópa, sem starfa saman, mismikið
samannjörvaðir þó. Þarna era G77,
sem er hópur um 130 þróunarlanda
og svo Kína. Það er Regnhlífahópur-
inn, þar sem ísland hefur skipað sér,
ásamt Bandaríkjunum, Kanada,
Ástralíu og Noregi, svo einhver séu
nefnd. Og svo er það ESB-hópurinn.
Hóparnir starfa saman, því að
hagsmunir þeirra fara að einhveiju
eða miklu leyti saman. Fyrir litlu
löndin er það vonlaust að vera með
einhvem eintrjáningshátt. Þau kom-
ast ekki hætishót án samflots.
Það hefur óneitanlega verið for-
vitnilegt að fylgjast með starfi ís-
lensku sendinefndarinnar. Það
mætti halda að sendinefnd, sem í
heild er aðeins tíu manns, en var að-
eins fullskipuð seinni vikuna, mætti
sín lítils gagnvart sendinefndum
stærri landa, með hátt í hundrað
manns. En smæðinni fylgir léttleiki,
sem stærri sendinefndir hafa ekki.
Það er vitað mál að sendinefnd
ESB er til dæmis næstum viðvar-
andi sólarhring á eftir í samninga-
ferlinu, því það er einfaldlega svo
seinlegt að leita viðbragða hjá öllum
aðilum við því sem kemur upp. Eftir
ráðstefnuna í Kyoto hafði breskur
embættismaður á orði að íslending-
ar hefðu haft meiri áhrif á ákvæði
bókunarinnar um bindingu en ESB.
Lítil sendinefnd getur ekki ginið
yfir öllu. En hún getur einbeitt sér
vel að málum, sem varða hana sér-
staklega. Það þýðir að á þeim sviðum
getur hún komið snarlega með tillög-
ur og hugmyndir áður en aðrir ná að
bregðast við. Það felst alltaf ákveð-
inn styrkur í forskoti. Það er hins
vegar á endanum ekki undir íslensku
sendinefndinni komið hvort ákvæði
um tillit til íslenskra sérhagsmuna
verður tekið með í niðurstöður
Haagráðstefunnar. Þar koma önnur
og sterkari öfl til, fyrst og fremst
hvort það næst yfirleitt samstaða um
samkomulag og þá hvort tími vinnst
til að fara niður í smáatriði.
Viðskiptalífið bíður einnig
eftir niðurstöðum í Haag
SKOÐANAKÖNNUN meðal bandarískra fyr-
irtækja sýnir, að stjómendur þeirra hafa skiln-
ing á að það þurfi að grípa til aðgerða í umhverf-
ismálum. Þegar kemur að því að taka á sig
fjárhagslegar byrðar kemur aftur annað hljóð í
strokkinn, ef marka má yfirlýsingar Inter-
national Ghamber of Commerce, ICC.
Fujltrúar samtakanna fóra í gær yfir tillögur
Jan Pronks, forséta loftslagsráðstefnu Samein-
uðp þjóðanna ognmhverfisráðherra Hollands,
um framkvæmd Kyoto-bókunarinnar á blaða-
mannafundi í ráðstefnuhöllinni í Haag, þar sem
ráðstefnan fer fraiíi. Óánægja þeirra beindist
einkum að því að allt benti til að þær yrðu á end-
anum ekki sérlega skýrar.
Bandarískt viðskiptalif
hlynnt aðgerðum gegn loftmengun
National Environment Trast, NET, era
bandarísk samtök, sem beita sér fyrir aðgerðum
í umhverfismálum. Mörg bandarísk stórfyrir-
tæki, sem láta sér annt um umhverfismál og
ímynd sína áþví sviði era aðilar að samtökunum.
„Bandarískir frammámenn í viðskiptalífinu era
ekki allir sem einn mótfallnir Kyoto-bókuninni,“
sagði Philip Clapp, forseti samtakanna. Þau
hafa látið gera skoðanakönnun meðai yfirmanna
495 bandarískra fyrirtækja af Fortune 5000 list-
Það eru ekki aðeins stjórn-
málamenn, embættismenn
og umhverfísverndarsinnar í
Haag þessa dagana,
heldur einnig fulltrúar
viðskiptalífsins.
anum. „Staðreyndin er hins vegar að fá þeirra
hafa tekið afstöðu,“ benti hann á.
í könnuninni, sem gerð var á vegum Amer-
ican Viewpoint kom fram að meira en þriðjung-
ur aðspurðra er hlynntur því að öldungadeild
Bandaríkjaþings staðfesti Kyoto-bókunina, sem
skuldbindur ríkisstjómir til aðgerða er draga úr
loftmengun. Álíka margir segjast ekki þekkja
nógu vel til málsins til að geta tekið afstöðu.
Rúmlega 80 prósent aðspurðra era einnig
sannfærð um að það muni verða gripið tii laga-
legra aðgerða til að draga úr losun efna er valda
gróðurhúsaáhrifum.
Það er einnig almennur stuðningur við að
Bandaríkin taki afgerandi forystu á þessu sviði.
Skýringar á þessari afstöðu er vísast að leita í
því að 75 prósent aðspurðra efast ekki um að það
séu vísindalegar forsendur fyrir gróðurhúsa-
áhrifum.
En þessi afstaða skýrir einnig að undanfarið
hefur mjög fækkað í samtökum, sem kallast
Global Climate Coalition og era efins um að
gróðurhúsaáhrifa gæti yíirleitt, hvað þá að þau
séu til hins verra. Mörg bandarísk stórfyrirtæki
hafa verið aðilar að samtökunum, en þau hafa
dregið sig út hvert á efiir öðru. Það er sama hvar
gripið er niður. Þeim er tortryggja gróðurhúsa-
áhrif fer einfaldlega snarfækkandi.
Óskýrar
niðurstöður
Kyoto-bókunin er ekki ókeypis skuldbinding,
heldur mun hún kosta sitt. ICC hefur þá afstöðu
að ákvarðanir í þessa átt verði að gerast í fijálsu
markaðsumhverfi, meðal annars til að hefta ekki
tækniþróun er gæti dregið úr loftmengun.
Brian Flannery, sem fer með umhverfismál
hjá ICC, sagði á blaðamannafundi í gær að þau
drög er lægju nú fyrir væra ekki nógu nákvæm-
lega orðuð til að hægt væri að átta sig á hvað þau
þýddu í raun. í frjálsu viðskiptaumhverfi skipti
til dæmis miklu máli að hægt væri að versla
óhindrað með kvóta. Tillögumar bentu hins veg-
ar ekki til þess að það yrði einfalt. „Ég hafði von-
ast eftir skýrari niðurstöðum," sagði Flannery.
Miguel Angel Roderiguez Echevcrria,
forseti Kosta Ríka, flytur ávarp á ráð-
stefnunni. Sandpoki var settur á ræðupall-
inn til að minna ráðstefnugestina á nýleg
flóð og afleiðingar loftslagsbreytinga í
heiminum.
„Það er enn heilmikið af ósvöraðum spuming-
um.“
Flannery sagði ICC heldur ekki vera ánægð
með að ekki væri gert ráð fyrir að kjamorku-
tækni væri með í verkefnum, sem iðnríkin fjár-
mögnuðu í þróunarlöndunum. Að þeirra mati
væri rangt að útiloka tækni, sem gæti komið sér
vel.
Um það hvort óskýr niðurstaða í Haag ætti
eftir að draga úr fjárfestingum í þróunarlöndum
er drægju úr loftmengun, sagði Nick Campbell,
annar fulltrúi ICC, að slík niðurstaða mundi vís-
ast hægja á fjárfestingum þar, en ekki stöðva
þær. Hið versta væri ef ekki fengist á hreint
núna hvaða verkefni í þróunarlöndunum kæmu
til greina sem verkefni er drægju úr loftmengun
og áfram yrði óljóst hvemig þau yrðu skil-
greind.