Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1927, Blaðsíða 17

19
Skefils, verið nokkurntíma miðuð við Sauðána, hefði Sauðá vitanlega,
sem stóð í landnámi Sæmundar, ekki átt landið norðan við ána.
Hafi Skefill eignað1) sjer þessa sneið milli ánna, mun sá eignarrjettur
aldrei náð hafa viðurkenningu og Sauðá talið landið eftir sem áður.
Hitt er sennilegt, að Skefill hafi nytjað Hálsana þar upp af, sem svo
kallast, með því að beita þangað fjenaði sínum, því að Sæmundur
átti örðugt með að verja svo vítt land, eins og landnám hans hefur
verið. Taki maður trúanlega þá frásögn, að Eilífur örn nemi um
Laxárdal, verður Skefill að nema um Gönguskörð og Reykjaströnd.
Annað land var ekki til á þessu svæði handa honum. Þetta fær
stuðning frá annari sögn í Landnámu. Hún segir, að Arnór sonur
Skefils byggi í »Gönguskarði«2). Enginn bær með þessu nafni þekkist
nú á þessum slóðum. En Skarð er til. Jeg er ekki í neinum vafa um
það, að bæjarnafnið hefur styzt, eins og kunnugt er um önnur Skarðs-
nöfn í daglegu tali, — og þá hlýtur Skarð að vera landnámsjörð
Skefils, því að Arnór hefur tekið við föðurleifð sinni.
Hið rjetta landnám Skefils hefur því náð yfir Reykjaströnd, suð-
ur að Gönguskarðsá og vestur í Skörðin móts við Eilífs-landnám.
Og hefur þá Skefill bygt nærri í miðju Iandnámi sínu, eins og ýmsir
landnemar gerðu. Rjett er að benda á það merkilega atriði, að
áin heitir Gönguskarðsá, en ekki Gönguskarðaá, en það hefði hún
orðið að heita, ef hún var kend við sveitina Göngus/cörd. Annars
held jeg, að sveitarheitið hafi verið í eintölumynd upphaflega, og
bærinn verið samnefndur því. Og áin, sem fellur til sjávar sunn-
an og neðan við Skarð, geymi þær leyfar, ásamt bæjarnafninu. —
En af þessu leiðir það, að landnám Eilífs hefur ekki náð að Göngu-
skarðsá. Mun því Laxárdalsheiðin hafa takmarkað land hans að sunnan,
enda var það feikna stórt flæmi, þótt það næði ekki lengra suður.
Eins og kunnugir vita bezt, er Mánaþúfa norðvestan á Skaga,
beint uppundan Mánavík3). Frásögn Landnámu er því villandi þar sem
sagt er frá landnámi Hólmgöngu-Mána. Munu flestir skilja svo, að
Mánaþúfa sje austan á Skaga.
Melabók tekur það sjerstaklega fram, að Eilífur örn hafi numið
»Skagaströnd hina eystri« frá Mánavík.
1> Sbr. Melabók, sem segir, að Skefill »helgaði« sjer landið utan við Sauðá.
2) Landn. bls. 110.
3) Mánaþúfa á að vera haugur Mána og »er að sjá ómerkilegur grjót-
hóll«, segir Jóhannes Guðmundsson, er bjó í Hólabæ í Langadal. Hann var skýr
og athugull maður og hefir ritað fróðlega ritgerð um örnefní í Austur-Húna-
vatnssýslu. Er ritgerð sú í Landsbókasafni nr. 1824 4 to,
Hann gizkar á, að landnám Eilífs hafi náð yfir þveran Skaga, en Hólm-
2*