Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1927, Blaðsíða 52

54
ferjutollar þá orðnir mikið hærri en nú á dögum; þá 1 alin eða 2
fiskar fyrir hvað um sig: mann með hest, klyfjar af hesti, sauð full-
orðinn, eða naut veturgamalt o. s. frv., nálægt þessu hlutfalli.
Ferjupóstar þessir eða ferjulög hafa í aðalatriðum haldist óbreytt
í rúm 160 ár. Árið 1855 eru gefin út ný ferjulög, lík hinum að sumu
leyti. (Sjá Þjóðólf 1856, nr. 16, eða bréfabók Árnessýslu). Þó voru
ferjutollar lækkaðir (og mun það hafa verið orðin venja áður, á sum-
um ferjustöðum að minsta kosti). Lögin þessi fóru niður fyrir al-
genga venju um baggaflutninginn. Fyrir klyfjar og reiðing af hesti
skyldi greiða 3U fiskvirðis, en 1 fisk fyrir gangandi mann.
Einni öld úður voru ferjutollar helmingi hærri, bæði á Þjórsá og
Ölfusá: 2 fiskar eða 4 skildingar spec. fyrir mann, eins og fyrir
klyfjar, segir Eggert Ólafsson í ferðabók sinni.
Þó að Kallaðarnes væri ekki lögferja lengur en fram um 1600,
þá hefur þar lengur verið flutt fólk yfir ána, og jafnvel enn í dag
er unt að gera það einstöku sinnum. Sömuleiðis úr Ölfusi austur yfir,
frá Arnarbæli til nálægs tíma. 1840 er þess getið, að fólk sé flutt
austuryfir ána, bæði frá Arnarbæli og Auðsholti.
Þá er eftir að drepa aðeins á hina ferjustaðina hvern um sig.
Nes er vitanlega sama og það sem »heitir Ferjunes«. 1840 og
lengi þar áður, en síðan er venjulega ritað Óseyrarnes1 *). Það er
neðsti ferjustaðurinn við Ölfusá (afstöðu lýst síðast í 1. kafla). Og
það er eina ferjan á þessari á, sem er starfrækt enn í dag sumar og
vetur, þegar fært er og þörf krefur. Ferja þessi hefur verið á líkum
stað í 3 aldir, en hversu mikið lengur er óvíst. (Aldrei er hún nefnd,
í 11 bindum Fornbrjefasafns, fram undir miðja 16. öld). Nefnd er
hún — svo sem fyr er sagt — 1636, og gat þá vel verið aldar-
gömul eða meira. Hitt gat varla verið tiltök, að flytja þarna meðan
áin hafði tvo fjarlæga ósa, eða neinstaðar nálægt útfalli, fyrir vegalengd
og grynningum, meðan breytingin varaði — ef hún hefur orðið svo
mikil, sem áður er gert ráð fyrir. En á meðan og áður ennfremur,
hefur verið styttri leið og betri vegur en nú á norðurbökkum Öl-
fusár, frá Kallaðarnesferju út í Þorlákshöfn, Selvog, Grindavík og
suður um Lágaskarð, sem þá hafa verið fjölfarnar leiðir.
1) Nöfnin Nes og Nes í Flóa eru elst, en líka oft notuð jafnframt Ferjunesi.
Jarðabók Á. M. notar það, og Ministerialbækur til 1837 eða lengur, en 1841 er þar
komið Oseyrarnes og úr því. Nafnið Oseyrarnes finst þó í Ministerialb. Stokkseyr-
arprestakalls 1822. (Eyraroddinn vestan við árósinn, heitir og Óseyri snemma á
14. öld). Líkt er í sýslubókum,
Nes, Nes i Flóa og Ferjunes (i sýslubók 1835) heitir líka önnur jörð, við Þjórsá
í Villingaholtshreppi. Þar var líka ferjað (yfir Þjórsá) á 19. öld. — Aðgæzluvert,
og hefur fundist ranglega talið »Nes á Eyrarbakka«.