Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Árgangur

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1927, Blaðsíða 38

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1927, Blaðsíða 38
40 Stöðulkot, önnur eyðihjáleigan, bygð fyrir manna minni í heima- túninu, hefur í eyði legið í næstu 8 ár . . . Túnið brúkar nú heima- staðurinn, og nokkurn part engjanna, og stendur þar nú fjósið frá heima- staðnum, sem hjáleigan var . .. fært undan þessum árgangi... þegar áin hafði brotið 10 faðma langan vegg af heygarðinum, var þá og kominn svo mikill farvegur af ánni miilum fjóss og bæjar, að ófært var á hestum fyrir vatnsmegni og svo á skipum fyrir straum og jakaburði«. Þetta gamla fjósstæði og heygarður — er verið hefur á útjaðri túns — er nú, með álnum umtalaða, horfið að öllu leyti í árfarveginn. En nærri árbakkanum nú, skamt frá Kallaðarnesbænum og lítið austar en i norður, er hólkorn, sem Fjóshóll heitir. Og hefur fjósið sennilega verið flutt þangað1). Neðar við ána, með stuttu millibili, eru líka 2 hólar litlir, og mynda nef út í ána, því grjót í þeim hefur veitt straumi og jökum meiri fyrirstöðu en moldarbakk- arnir, er molnað hafa í vik, á milli þeirra. (Þar eru flóðgarðar þeir, sem getið er neðanmáls). Bæði þessi nef hafa verið lágir hólar á víðlendum túnfleti, og stóð sín hjáleigan á hvorum. Sér enn leifarnar af svo sem hálfum bæjarústunum. Á efra nefinu, rétt í hánorður frá Kallaðarnesbænum, voru Miðhús, en á hinu Lambastaðahjáleiga. Varla hafa kot þessi verið sett nærri brotnuðum bökkum í fyrstu. Báðum er þeim orðið hætt fyrir ánni 1709, og þó hefur áin ekki komist lengra en sagt var, á þessum stað, í 218 ár. En vafalaust hefur hún verið hraðvirkari á öðrum stöðum. í norður frá þessum gömlu Miðhúsum — um Vs út í ánni — er lítill hólmi, sem heitir Laxhólmi. Má vel hugsa sér, að hann hafi verið þarnamegin landfastur í fornöld — og máske einu sýnilegu leifarnar af sjálfu Kallaðarnesinu, þó ekki verði það nú sannað. (Sjá síðar um ferjustaðinn). Árbakkinn á þessum stað — milli Miðhúsa og Fjóshóls — heitir Krossbakki (og hafa nú flestir gleymt nafni þessu). Sýnist mér líklegt, að það bendi á annaðhvort eða bæði, að á þann bakka hafi verið flutt krossferðafólkið, sem utanyfir kom um margar aldir, til trúarstyrktar og meinabóta hjá krossinum helga í Kall- aðarnesi. Eða þá, að krossinn sjálfur hafi staðið þar í fyrstu (á lágum hól — löngu horfnum)2). Síðan gerð var framanskráð lýsing af landspjöllum í Kallaðarnesi 1) Likast til 1701, þegar Stöðulkot var lagt í eyði, og var það hvergi bygt siðan. En Magnúsfjós, er fyrsta hjáleigan, sem víst er að flutt hefur verið, laust fyrir 1690. Ekkert mun sjást eftir af þvi bæjarstæði. 2) Kaalund segir, að bent sé á Fjóshólinn fyrnefnda, sem þann stað, er krossinn hafi staðið á. (Á öðrum stað mætti segja sitthvað um krossinn, og líka um Ö//ws-nafnið).
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.