Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1943, Blaðsíða 133

133
úthafsöldur, og margan ósvikinn löðrung fær hann hjá Ægisdætrum,
sem virðast helzt vilja þennan „Þránd í Götu“ feigan, svo að þær geti
óhindrað ætt inn í víkina og leitað þar lands, þar sem hægari væri
þeim landgangan, — Olnboginn sprengir allar öldur, sem að honum
sækja, og leysir þær upp í brimúða, sem stígur hátt til lofts eins og
ægilegur goshver, og er oft tilkomumikið á að horfa. Þegar hvasst er
af suðvestri og vestri og sjór stór, er talið, að Olnboginn „verji vík-
ina“, — hann er brimbrjótur Herdísarvíkur, hann þarf ekkert við-
hald, og ólíklegt, að úr sér gangi fyrst um sinn. Norðvestur af Oln-
boganum, nokkuð uppi á hrauninu, sem má teljast slétt þar um slóð-
ir, eru tveir langir, en lágir hólar, Langhólar (31.). Á Olnboganum
sveigist ströndin til vesturs, og er samfellt berg á alllöngum kafla,
Háaberg (32.). Skammt frá brún þess, austar en á miðju, er stakur
hóll, Hvíthóll (33.). Þegar Háabergi sleppir, sem mun láta nærri
að sé um 20 mín. gang vestan Hvítháls, lækkar bergið, og landið breyt-
ist, er sléttara og samfelldari gróður, og er þá komið á Seljabót
(34.). Vestan hennar gengur hár brunahryggur í sjó fram, Selja-
bótarnef (35.). Þar eru landamerki milli Herdísarvíkur og Krísuvík-
ur, þaðan beina línu í Sýslustein, sem síðar mun nefndur. Nyrzt á
Seljabót uppi við háa brunabrún, eru nokkrar gamlar húsarústir, og
eru það leifar húsa frá þeim tíma, að haft var þarna í seli frá Herdís-
arvík. Á sléttum hellum á Seljabót sjást enn fornar refagildrur
úr hraunhellum. Af Seljabót held ég svo austur hraun og fer Gamla-
veg (36.), sem liggur frá eystra horni Geitahlíðar, „niður á milli
hrauna“, niður á Seljabót austast; er þá Seljabótarbruni (37.) á
hægri hönd, en Kolhraun (38.) á vinstri. Gamlaveg hefur að mestu
verið hætt að fara eftir að rudd hafði verið gata gegnum tvö bruna-
belti austan Geitahlíðar, og þar með vegur sá, sem enn er farinn,
tekinn sem aðalvegur. Báðir bera þessir vegir merki mikillar um-
ferðar, enda önnur aðalleið úr Árnes- og Rangárvallasýslum sem
skreiðarvegur til Suðurnesja. Frá Kolhrauni, sem er löng brunabreiða
austur af Seljabótarbruna, liggur gamli vegurinn austur hraunið. Þá
er austarlega kemur á hraunið, ber mest á nokkuð grónum hryggjum
eða hæðum, sem liggja frá NV til SA, og eru það Löngubrekkur
(39.). Nokkru austar og nær fjalli, þar sem hraunið er hæst og
austur af sér, er allstór hóll, Selhóll (40.). Nafn þetta mun hann hafa
hlotið af fornri götu, sem er skammt norður af honum, og hefur verið
selgata út á Seljabót, en sést nú orðið óglöggt. Norðaustur af Selhól
er dálítill blettur af mjög brunnu hrauni, sem virðist miklu yngra en
hraunið þar umhverfis, og heitir þessi brunablettur Selhólshraun