Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1970, Side 88

92
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
eins og nánar mun koma í Ijós. Skortur heimilda úr Gullbringu-
og Kjósarsýslu á sér ýmsar orsakir og skrifast að nokkru leyti á
reikning þjóðháttadeildar, en þessi ritsmíð er tæpast réttur vett-
vangur til að tíunda þær. Auk þess raskar þessi vöntun varla heild-
armyndinni, þar sem ráða má af viðtölum, að venjur manna á Suð-
urnesjum hafi líkzt því, sem gerðist í Árnessýslu neðanverðri, en
Kjósarmönnum svipað meir til Borgfirðinga. Hér á eftir verður
gefið yfirlit um svör þessi og mun þá birtast, hversu þeim ber
saman eða sundur við fyrrgreinda þjóðháttalýsingu. Yfirlitinu er
hagað staðfræðilega eftir sýslum eða héröðum, en við þá athugun
ber að hafa marga varnagla eða skekkjuvalda í huga.
I fyrsta lagi er aldur þeirra, er svara, ærið mismunandi, eða frá
44ra til 96 ára. Langflestir eru þó á aldrinum 60—80 ára. Hins-
vegar er engan veginn einhlítt að miða við aldur heimildarmannanna
sjálfra, því að margir hafa vitneskju sína frá mun eldra fólki, ekki
sízt hinir yngri, en oft er örðugt að fá fram nákvæma tímasetningu.
Elztu upplýsingar, sem bárust í söfnun þessari munu vera frá því
um 1850, en hinar yngstu frá því um 1940. Allur þorri svaranna
miðast þó við árabilið frá 1890—1920 og þó einkum tímann frá því
um aldamót fram að heimsstyrjöldinni fyrri. Þær niðurstöður, sem
af athugun þessari mætti draga, ættu því helzt við tímann um og
fyrst eftir aldamótin.
1 öðru lagi er fólk afar misminnugt og misiðið. Sumir muna ekki
eftir tilteknu atriði í svipinn og svara þá af bragði samkvæmt því.
Hér gæti árangurinn oft orðið annar, ef spurt væri munnlega og
tími væri til að velta málinu fyrir sér í samræðum. Þetta er margra
reynsla. Aðrir eru mjög fúsir til að muna og virðast leitast við að
svara flestum atriðum á sem jákvæðastan hátt. Hér er engan veginn
um vísvitandi ónákvæmni að ræða, heldur oftar eina skuggahliðina,
ef svo mætti segja, á hinni frægu bókmenningu okkar íslendinga.
Vegna þess hve margt fólk hefur lesið mikið af þjóðlegu efni í
æsku, er því á efri árum oft ekki með öllu ljóst, hvað það hefur
reynt sjálft í bernsku, hvað eldra fólk hefur sagt frá sínum æsku-
árum og hvað það hefur einfaldlega lesið í bókum sem barn. önnur
„skuggahliðin" er sú, að eftir að þjóðsögur Jóns Árnasonar og aðrar
tóku að berast um landið fyrir meira en 100 árum, hafa sumir tekið
upp siði eftir þeim, sem áður voru óþekktir þar í sveit. Um þetta
eru heimildir. 1 fáum löndum munu þjóðháttasafnarar eiga við
þessa tegund örðugleika að stríða. Þess ber einnig að minnast, að
viss metnaðar gætir hjá sumu fólki í þá átt að kannast við hluti,