Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1970, Side 95

SUMARDAGURINN FYRSTI
99
konar svör eru frá áþekkum slóðum, þ. e. sunnanverðum Skagafirði
og Eyjafirði, en mikill meirihluti frá þeim svæðum reiknar þó með
áhlaupi. Sama er að segja um Hnappadal. Loks er ekki gert ráð
fyrir hreti þá fremur en ella í Suðursveit.
Af þeim 73mur, sem gera ráð fyrir sumarmálahreti, býst yfir-
gnæfandi meirihluti við batnandi tíð á eftir. Aðeins fimm telja enga
frekari von um bata eftir hretin, og liggur næst að álíta það böl-
sýnismenn innan um hina. Þó er athugandi, að þrír af þessum
fimm eru frá líku svæði, nefnilega Skjálfandaflóa og Axarfirði,
og aðeins einn bjartsýnismaður við Axarfjörð myndar þar minni-
hluta. Hinir tveir eru úr Reykhólasveit og af Skeiðum.
Nokkrum sinnum bregður því fyrir, að megn ótrú sé á sumar-
páskum, enda falli þá sumarmálahretið saman við páskahretið og tví-
eflist. Þessi skoðun kemur fram í Austur-Barðastrandarsýslu, Húna-
vatnssýslum báðum, svo og Mýrdal og Hreppum austur. Þá er þess
fimm sinnum getið sem ills vita, ef hrafninn étur undan sér, og er
það í Helgafellssveit, á Rauðasandi, Vatnsnesi, úr Hegranesi og
Hreppum. Þóttust menn sjá þess merki, ef krummi var mikið á
flökti skömmu fyrir sumar, að hann hefði étið undan sér, en öllum
ber saman um, að hann eigi að vera alorpinn níu nóttum fyrir sum-
ar. Hrafnahretið eða hrafnagusan átti að vera ráðstöfun guðs við
hrafninn fyrir ótryggð hans við Nóa: skyldu egg hans frjósa og
verða honum að mat, er annað þraut, segir heimildarmaðurinn frá
Rauðasandi. Aðeins á einum stað, Öræfum, var talið, að hrafna-
gusan kæmi eftir sumarkomu, þ. e. þegar ungar kæmu úr eggjum
krumma.
Nöfnin á vorhretum þessum eru margvísleg og skulu hér talin
upp, þótt flest þeirra eigi ekki við sumarmálin sjálf, heldur ýmsar
viðmiðanir fyrir og eftir sumarkomu. Alls komu fram í svörum
þessum 39 nöfn, en í mörgum þeirra er fyrri liðurinn, einkunnin,
hinn sami og dregur allt nafn af merkidögum eða tímamótum utan
í fjórum tilvikum, þar sem heitin eru tengd dýraríkinu, þ. e. hrafni,
kríu, grásleppu og vinnuhjúum. Seinni liðurinn er ýmist hret, hríð,
hvellur, kast, áfelli, kæla, rumba, él, flan, hryðja, írennsli, lirina,
garður, garri, drif, skuna, skvumpa eða gusa. Lítill greinarmunur
virðist gerður á styrkleika þessara áhlaupa. Þó reiknast garður einna
verstur og langæjastur, einkum við sjóinn. Einn heimildarmaður af
Austurlandi segir, að hret standi stutt, en áfelli minnst 2—3 daga með
hrakviðri eða snjókomu. Annar segir, að við Isafjarðardjúp væri
hretið nefnt rumba, væri veðurhæð mikil og snjókoma. Rétt þykir