Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1975, Page 78

82
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
í Kaldbak og Saurareka, allt milli Kolbeinsáróss að Kleifum“ (DI
IV, 169). Fyrrnefndur reki „á Klaustrum frá Kolbeinsvíkurá og til
Kolbeinsvíkur" ætti að vera hluti af þessum síðarnefnda reka, sem
hefur náð frá Kolbeinsárósi (þ. e. Kolbeinsvíkurárósi) að Kleifum í
Kaldbaksvík, en á þessu svæði er einmitt bærinn Sauratún og ör-
nefnið Sauragil. Samkvæmt þessu virðist Helgafellsklaustur hafa
átt rekaítak „á Klaustrum“, og er því líklegt, að nafnið sé af því
dregið, hugsanlega stytt fyrir „á Klausturrekum". Til hliðsjónar
má hafa dæmi um samsett Klaustur-nöfn í tengslum við reka. Þannig
nefnir Ólafur Olavius nesið vestan Raufarhafnar Klaustursteinsnes
(Reise, 418), en í rekaskrá Möðruvallaklausturs 1296 segir, að
klaustrið eigi einmitt rekaítak í Raufarhöfn (DI II, 312). Ekki er
vitað til, að Hraunþúfuklaustur hafi nokkru sinni verið klaustur-
eign.
Þó að örnefnið Klaustur kunni þannig að vera eignarnafn, virðast
engu síður líkur á, að það geti verið líkingarnafn, dregið af því,
að staðurinn minni á klaustur, vegna þess hve afskekktur hann er,
eins og Rygh bendir á, eða innilokaður. Það er því fróðlegt að athuga,
hvemig hagar til um Hraunþúfuklaustur að þessu leyti. Það er
fremsta eyðibýlið í Vesturdal, hvorki meira né minna en um 20 km
framan við Hof, sem er næsti bær sömu megin í dalnum, og um
9 km framan við Þorljótsstaði, sem standa að austanverðu. Svo
skemmtilega vill til, að hinn mikli áhugamaður um örnefni, Margeir
Jónsson, bóndi á Ögmundarstöðum í Skagafirði, gerði sér ferð að
Hraunþúfuklaustri sumarið 1928, og hann lýsir aðkomunni á þennan
veg: „Það er ekki ofmælt, að þar sé einkennilegt landslag. ... Fjöllin
kringum Klaustur mynda djúpa dalkvos eða hvamm, og er það
framhald Vesturdals. Kvosin er um 1—1 y2 km. á lengd og um % km.
á breidd, þar sem breiðast er. Norðan við kvosina þrengist dalur-
inn, og er undirlendislaus alla leið niður fyrir Þorljótsstaði, og
fellur áin á þeirri leið sumstaðar í klettaþrengslum. ... Lágur múli
lokar fyrir dalverpið að sunnan, og kallast Hraunþúfugilsmúli eða
Hraunþúfumúli. Austan við hann rennur Runukvísl, en vestan við
múlann er ægilegt gljúfragil, með háum hamraflugum og grjóturðum
neðan við klettana, — nefnist það Hraunþúfugil, og eptir því liðast
Hraunþúfuá, sem orðið getur ófær og tryllingsleg í leysingum. ...“
Og Margeir bætir við, þar sem hann stendur á hæsta hól hraunsins
í dalnum: „Frá þessum stað séð liggur skýring á nafninu opin fyrir:
Hér hefur búið latínulærður maður og kallað staðinn á latínu
Claustrum (þ. e. hið innilukta), enda er ýmist sagt í daglegu máli: „að