Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1975, Page 79

UM KLAUSTURNOPN
83
Klaustrum“ eða „á Klaustur“. Staðurinn hefur því getað fengið
nafn sitt af landslaginu, og þó útilokar það ekki, að hér hafi munk-
lifnaður risið upp, þó að sumt mæli þar á móti.“ (Blanda IV,
172—176).
I latínu var claustrum og þó einkanlega fleirtalan claustra ekki
aðeins haft um klaustur, heldur í víðtækari merkingu um innilokaðan
stað almennt. Það er því hugsanlegt, að latínufróðir menn hafi notað
orðið klaustur í nafngiftum án þess að hafa haft líkingu við klaustur
sem stofnun sérstaklega í huga, eins og Margeir virðist gera ráð
fyrir. I þessu sambandi er athyglisverður sá vitnisburður Vestur-
dælinga, Þormóðar Sveinssonar og Guðmundar Z. Eiríkssonar, að
sagt hafi verið „á Klaustrum“ um Hraunþúfuklaustur (Blanda V,
104—110), og einnig sá vitnisburður sumra heimamanna, að svæðið
í kringum rústirnar hafi verið nefnt Klaustur (ft.), svo sem fram
kemur á herforingjaráðskorti. Hins vegar er vant um þetta að segja,
því að ekki má gleyma því, að klaustur voru svo alþekktar stofnanir,
að erfitt hefur verið að komast hjá því að hafa þau í huga við slíkar
nafngiftir, og víðlendisfleirtala er til í íslenzkum örnefnum (t. d.
Auðnir, Skógar, Vellir, sennilega -staðir, sbr. e. t. v. fyrrnefnd
Klaustur á Ströndum).
Dr. Kristján Eldjárn hefur látið sér koma til hugar, að örnefnið
Hraunþúfuklaustur kunni að vera líkingarnafn, en til komið nokkuð
á annan hátt. Hann segir í Stökum steinum (38. bls.): „Og sjálft
Hraunþúfuklaustur, hvað er það ? Kann það ekki að vera rústir af kof-
um gangnamanna, sem þótti vistin daufleg í kvenmannsleysinu, lítið
betri en hjá munkum í klaustri?" Þess er dæmi hér á landi, að menn
hafi gefið kofa á afrétti klausturnafn, því að Klaustur heitir leitar-
mannakofi á Mývatnsöræfum (Ólafúr Jónsson: Ódáðahraun I, 60),
en það nafn er sjálfsagt gefið í gamni, dregið af einsemd gangna-
manna.
I þessu viðfangi er ef til vill ástæða til að benda á enn einn mögu-
leika. Eins og fyrr var á drepið, er getið um „Prestegaarden med
Sæteren Closteridt" í Andebuhéraði á Vestfold í Noregi árið 1668.
A. Kjær tekur fram, að þar sé enn þekkt sel með nafninu Klostret
(NG VI, 168). Einnig eru dæmi um hjáleigur eða afbýli með Kloster-
nafni í Noregi (NGIX, 87, 293). Klaustur virðist einmitt vera tilvalið
selsheiti. Selin voru oftast afskekkt, og þar var fólk, einkum kvenfólk,
einangi-að langtímum saman. Lega Hraunþúfuklausturs gerir það ekki
ósennilegt, að þar hafi um skeið verið sel frá Hofi. Þar fyrir
hefur vel getað verið bær þar um tíma, því að hvort tveggja er al-