Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1975, Page 123

SKÝRINGAR YFIR ÖRNEFNI
127
Ytraholti, í svokölluðum Hrappsstada- eður Böggvestaðateigum, sem
liggja rétt suður og upp frá Böggvestöðum, og er það einmitt eftir
sögunni, og hafa þá fjárhús líklega verið frá Ytraholti á Geira-
völlum, en Hrappsstaðir ekki verið þá byggðar; var það þá bein leið
að reka féð út af dalnum og út hlíðina á Gerðið, þar sem Karl drap
Geira, og gat Karl riðið þaðan beina leið út fyrir ofan Böggvestaði
heim á Upsi, sem er skammur vegur.
49. Upsir á Upsaströnd: Hefur verið prestssetur til skamms tíma
og er þar kirkja og þjónar henni Tjarnarprestur. Þessi jörð var bú-
staður Karls rauða og líklega byggð af honum í fyrstu (svo segir í
Landnámu, 3. parti, 13. kapítula: „Karl hét maður er nam Strönd
alla upp til Míganda (á að vera út til Míganda)“. Er svo að sjá að
höfundur Landnámu hafi ekki verið viss í, hvört það hafi verið Karl
rauði, sem nam Upsaströnd, en Upsaströnd er í landnámi Þorsteins
svörfuðs. Er það fyllilega greint í Svarfdælu og mörg atvik í þeirri
sögu lúta að því, að Karl rauði hafi haft umráð á Upsaströnd og
búið á Upsum, og er það eitt með öðru sem stendur í sögunni: „Karl
kvaðst verða að fara til rétta út á (Upsa)strönd“, sbr. 31. örnefni.
Tvímæli leika á því hvört bærinn Upsir standi nú þar sem hann
stóð í landnámstíð, því það hafa gamlir menn mér sagt, að þeir hafi
heyrt af öðrum, þá gömlum mönnum, að bærinn hafi staðið til forna
upp í mynninu á Upsadal, sem er stuttur spölur upp frá bænum
Upsum, á svokölluðum Selhól. Þar eru margar tóftarústir og girð-
ingar. Þar liggur djúpur gröftur eður vatnsstokkur vestan í hæð
heim undir tóftirnar, langa leið framan úr læk, sem runnið hefur í
ána, og er auðséð að þessi vatnsstokkur hefur verið grafinn til að
koma vatni heim undir tóftirnar. Þessi farvegur er nú þurr og gras-
gróinn. Suður undan tóftunum í árgilinu í djúpum hvammi í brattri
brekku móti suðri er girðing í ferhyrning hér um 15 faðmar á
hvörn veg, eður lítið mjórri út og suður, og er því líkust að það
hafi verið kornakur til forna. Þessar tóftir eru nú kallaðar Seltóftir,
mýrarnar þar fyrir framan Selmýrar og hlíðin eður fjallið upp
undan Selhlíð. Er af þessum nöfnum auðséð að sel hefur verið þar
einhvörn tíma, og má vel vera að það hafi verið þar eftir að bærinn
var færður ofan fyrir dalinn, því aðrar seltóftir eru framar á daln-
um, og er það mikið líklegra, að þar hafi verið haft í seli, og hefur
verið mikið hæfilegra en það sem áður er nefnt, því það hefur vart
verið ómaksins vert svo skammt frá bæ. En hafi bærinn nokkurn
tíma staðið upp í dalnum, hefur hann mjög snemma verið fluttur
ofan, því bæði sýnir það túngarðurinn, sem sést að er mikið forn,