Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 05.01.1986, Page 49

UM LAUFABRAUÐ
111
cii Jóhanncs grcinir frá því að þá hann var barn hafi honum vcrið sagt
„að áður fyrr hcfði oft verið notuð laufabrauðsjárn við skurðinn. ...
Voru þau búin til úr þunnu járni og beygð þannig, að þegar þeim var
þrýst niður á kökurnar skáru þau laufin á þær.“34 Má af þcssu nokkuð
ráða um skurð á seinni hluta eða undir lok 19. aldar, og kunna enda
verkfærin til laufabrauðsskurðar sem Ólafur Davíðsson minnist á, að
hafa verið þessarar tegundar. Með grein Jóhannesar eru birtar myndir til
skýringar á skurðinum og af ýmsum nafngreindum munstrum, svo sem
bóndaskurði, skammdegissól, rós, bóndabæ, jólatré og nrúsaslóð.
Einnig segir hann frá því að algengt hafi vcrið að skera í kökurnar áletr-
anir ýmsar, svo sem gleðileg jól og góða nótt, og enn fremur fanga-
mörk. Hafa munstur af þessu tagi haldist fram á okkar daga.
Eins og kunnugt er, eru allflest þessi skurðarmunstur gcrð úr röðum
af skásettum laufum sem mynda nokkurs konar fléttur þcgar búið er að
bretta upp annað hvert þeirra með sérstökum hætti. Ekki þekkjast til-
svarandi fléttur í erlendri brauð- og kökugerð, og mætti því ætla að hér
væri um séríslenska skrautgerð að ræða. Svo er þó ekki, þótt einungis
hafi fundist hliðstæða úr alls óskyldum efniviði. Er það bókmerki úr
pappír senr greint er frá í þýskri föndurbók fyrir börn sem út kom í
danskri þýðingu í Kristjaníu 1909, Morskab for born, eftir Lagertha
Broch, en á bókmerki þessu eru klippt og uppbrotin lauf nákvæmlega
sömu tegundar og á laufabrauðunum íslensku!34 Væri fróðlegt ef eldri
dæmi um samskonar föndurvinnu fyndist með nágrannaþjóðum okkar.
Kynni þá að fást skýring á uppruna þessarar tegundar laufabrauðsskurð-
ar.36
6.2.1987
TILVITNANIR
1. Hins vcgar hefur höfundi, eftir að frumgcrð þcssarar ritsmíðar var birt, verið bcnt á
að tilsvarandi brauðgerð tíðkist á Indlandi, og að frá því hafi vcrið sagt í íslensku
dagblaði fyrir nokkrum árum, sjá [Auður Styrkársdóttir], „Búsýslan. Laufabrauð og
indversk systurbrauð," Þjóðviljinn, 6. desembcr 1983, bls. 13.
2. Árni Björnsson, Saga daganna. Hátíðir og merkisdagar á íslandi og uppruniþeirra (Reykja-
vík, 1977), bls. 109. Idem, I jólaskapi (Reykjavík, 1983), bls. 56.
3. Sigríður Kristjánsdóttir, „Búið til laufabrauð fyrir jólin," Húsfreyjan, 24: 4: 22, 1973.
4. Haraldur Sigurðsson, „Inngangur," í Uno von Troil, Bréf frá íslandi (Reykjavík,
1961), bls. 26.
5. Svcinn Pálsson, Ævisaga Bjarna Pálssonar ([2. útg.]; Akureyri, 1944), bls. 72.
6. Sbr. Árni Björnsson (1977), op. cit., bls. 109.
7. Sveinn Pálsson, op. cit., bls. 72.
8. Uno von Troil, Bref rörande en resa til Island MDCCLXXII (Upsala, 1777), bls. 85:
„För at dock försöka all ting, utbodo vi oss cn gáng, dá vi til middagen voro budne
til Landt-Physicus Bjarnc Poulscn, dct han ville láta tillaga máltidcn aldcles sont för