Óðinn - 01.01.1933, Blaðsíða 38

38
ÓÐINN
Þegar jeg færi þessa hugsun á pappírinn, skín
sólin inn til mín björt og blíð. Hún minnir mig
á, að viðfangsefni mitt sje um vermandi sól
þessa lífs: kæileikann, já, meira en hann: ást-
ina, sem er sterkasta aflið í lífinu, meðal manna
og dýra. En þó er það eigi hin dutlungasama,
eigingjarna og afbrýðissama ást, sem vjer þekkj-
um úr mannlífinu — líka jafnvel meðal dýr-
anna — sem hjer um ræðir. Það er eigi sú ást,
sem bruggar vjelráð, til að leggja líf annara í
rúst, ekki sú ást, sem nýtur á annara kostnað.
Nei, það er sú ást, sem fórnar og verndar, þ.e.
móðurástin. Og það, sem gefur benni enn þá
meira gildi, að mínum dómi, gerir bana enn
þá veglegri og dýrðlegri, er það, að hún nær
út yfir mannlífið, að hún er jafnvel engu ófeg-
urri utan þess en innan.
Vjer höfum víst öll einhverntíma á æfinni
fundið fuglshreiður, að minsta kosti er vjer vor-
um börn á smalaþúfunni. Upp í mörgum af oss
kann þá, ef til vill, að hafa komið ágirndin,
rándýrið, að »ræna fuglinn«. En er vjer kom-
um til vits og ára, tökum vjer að iðrast eftir, að
hafa unnið það verk. Við vaxandi þroska tök-
um vjer að skilja hvað er að baki þessu vitur-
lega lagaða, litla hreiðri. Vjer sjáum, að það er
vit, umhyggja og óumræðilega mikil fórn, sem
liggur að baki eins vel gerðs hreiðurs; vjer sjá-
um þessa haglega gerðu öskjumyndun, úr strá-
unum, sem viðað er að, hvernig þau liggja öll
í reglu og röð, hvernig þau vinna að því, að
búa sem best skjól þessu elskaða afkvæmi —
eða afkvæmum —, sem þar eiga að líta Ijós
dagsins. Nú er slíkur aðbúnaður orðinn í mín-
um augum einn af helgidómum hinnar hreinu
ástar. Enda mun mig hafa órað fyrir þessu
þegar í æsku, því að um fermingaraldur strengdi
jeg þess heit, að ræna aldrei hinn saklausa og
frjálsa loftbúa; það heit hef jeg efnt. — Það
kann að hafa verið yfirbót fyrir eitt hryðjuverk,
sem jeg vann gegn foreldra-ástinni á þessu sviði
í sesku minni, og langar mig til að segja yður
þá raunasögu. Það var á fögru vorkvöldi, að
jeg var að smala; það var vist naumlega liðinn
sauðburður. Jeg var á ferð í stórri og víðáttu-
mikilli mýri, sem heitir Hælsmýri. Eitt kjóa-
grey sótti þá að mjer af mikilli frekju. Jeg vissi
ekki hvort mjer þóttu agalegri útþandir vængir
hans, er hann steypti sjer niður yfir mig, eða
lappirnar, sem spertust eins og súlur undir
hengibrú. Jeg var í geðshræringu, í senn hrædd-
ur við kjóann, en um Ieið i hefndar- og hern-
aðarhug. Jeg hafði tág eina í hendinni, sem
var í sverara lagi í annan endann. Jeg tek með
hægri hendi í hinn mjórri enda tágarinnar, held
henni að baki mjer, þannig, að vera viðbúinn
að reiða lil höggs, sperrist nú mjög fattur og
einbeittur að miða á kjóa, er hann hefji næstu
atrennu, og sjál Er hann hafði difið sjer grimm-
úðlega niður að höfði mjer, fauk vængurinn
annar jafnskjótt af honum, mig minnir að það
væri hægri vængurinn, og veslings dýrið fjell
til jarðar, og teygði upp skjáina í örvæntingu —
og auðvitað kvöl. Tágar-hnúturinn hafði dugað
— °g jeg var sigurvegari! Ekki hafði jeg hug
nje hjarta — nje mannúð — til að gera út af
við kjóa, heldur skildi hann eftir svona á sig
kominn í mýrinni. En hitt var vist, að jeg þótt-
ist maður að meirí þetta kvöld, eftir sigurinn,
og mun á eftir hafa gengið í hvatara lagi við
smalamenskuna um kvöldið.
Þetta dýr var að vernda það, sem það elsk-
aði, eins og geitin fræga, sem jeg las yður um.
Að baki baráttu beggja var sama aflið: ástin.
Munurinn að eins sá, að í öðru tilfellinu var
hún viturleg og vígdjörf, í hinu tilfellinu óvitur-
leg og ástæðulaus. Þess vegna beið hin síðar-
nefnda ósigur, hin ekki.
Þegar vjer lítum í vorn eigin hóp, til þess
stigs þróunarinnar, sem nefnt er mannlíf, þá
komum vjer auga á þetta sama afl, þetta vak-
andi, starfandi afl, þetta líðandi, fórnfúsa afl,
sem heitir: móðurást. Oss er eigi unt að skýra
það, það er svo víðfemt og djúpt; og það er svo
heitt, að það er sem vjer brennum oss á því,
að snerta það. En samt þekkjum vjer það öll
í líkri mynd. Það er að segja, vjer höfum flest
eða öll reynslu fyrir verkunum þess. Vjer höf-
um flest eða öll verið í líkum sporum og grá-
svarta hafurkiðið. Vjer höfum verið vernduð af
hinni dásamlegu móðurást. Vjer höfum verið
lögð að brjósti; vjer höfum notið yls við það
sama brjóst, og vjer höfum fundið hjarta slá
bak við það, þó vjer skildum það ekki þá. Oss
hefur verið gætt frá falli og meiðslum — oss
hefur verið gætt fyrir valdi óvinarins — hinu illa.
Vjer höfum verið í faðmi móðurinnar, ornað
ungum sálum vorum við hinn heilaga eld móð-
urástarinnar. Fyrir því höfum vjer án efa flest
eða öll dýrmæta reynslu, að móðurhjartað, móð-