Eimreiðin - 01.09.1903, Page 18

17»
að því fleiri sauði, sem hann etur, því fleiri elur hann upp. Úlfur-
inn etur þá, en hann elur enga upp. Úlfurinn myrðir lambið
Hins vegar myrðir maður ekki lamb, þótt því sé slátrað, því það
er notað til að efla og viðhalda sálum manna, og sálir manna
geyma meiri sannindi og dýpri þekking á eðli náttúrunnar. Lamb-
ið deyr sem fórn á altari siðmenningarinnar, og þessi fórn er rétt-
lát, og góð er hún einnig að því leyti, sem hún breytir óæðra
lífi í æðra. Súbjektívt skoðað hefir úlfurinn sama rétt til að deyða
lamb eins og maðurinn; og eins hinn sama rétt eins og lambið
hefði til að deyða úlfa eða menn. Mismunurinn á athöfnum úlfs
og manns sést eigi fyr en vér lítum á hið objektíva ásigkomulag
á yfirburðum mannsins, þeim er veita honum meiri og viðtækari
völd fyrir það, að sál hans er betri spegill og leiðari sannleikans
en skynfæri úlfsins.
Hér verðum vér að taka fram, að þroski hins æðra lífs, fólg-
inn í fyllri þekking sannleikans og meiri getu og yfirráðum, er
eitthvert verulegasta máttaratriði siðgæðisins. Siðgæði er eigi nei-
kvæður eiginlegleiki, heldur mjög svo jákvæð viðleitni. Vér hljót-
um að hafna hinni fornu neikvæðisskoðun, að góðleiki sé fólginn
í því, að láta ógjörða vissa bannaða hluti. Sannur góðleiki er
fólginn í áræði og afreki, og í því að efla réttvísi. Sönn og já-
kvæð dygð friðþægir fyrir margar syndir, sem fólgnar eru í tómri
vanrækt.
Sauðurinn er alls eigi betri (móralskari) en úlfurinn (sem þó
margir ætla). Úlfurinn er slæmur, að vísu, en hann er þó a. m.
k. bæði hugaður og harðgjör; sauðurinn er gunga, og með öllum
sínum bleyðiskap er hann heimskingi. Pað er tími til kominn að
kasta fyrir borð jafn-sauðheimskri siðgæðisfyrirmynd og sauðurinn
er, þeirri skoðun, sem vegsamar alla vöntun á kjarki og kunn-
áttugáfum, eins og væri slíkt einkenni alls siðgæðis. Pað, sem
vér þurfum, er jákvæð hugsjón dygðar, bygð á nákvæmri yfir-
vegun á kröfum tilverunnar.
Hvað sé æðra líf eða lægra, verður eigi úr skorið á þann
hátt, sem hverjum gott þykir. Pað er eigi eingöngu súbjektívt,
heldur verður að ákveða það eftir objektívum mælikvarða. Gott
í augum villimannsins er það, sem honum þóknast, en ilt það,
sem meiðir hann eða skaðar. Gott í augum þess, sem lært hefir
stafróf hinna trúarlegu leyndardóma alheimsins og skynjar veru